Στο παρελθόν όπου οι αγοραπωλησίες τουρκοκυπριακών περιουσιών ήταν στο φόρτε τους, κάποιοι που βρίσκονταν πίσω από εταιρείες ανάπτυξης γης, και όχι μόνο, κέρδισαν εκατομμύρια σε διάστημα μερικών μηνών. Αγόραζαν τις τουρκοκυπριακές περιουσίες μισοτιμής και τις πωλούσαν σε πολλαπλάσιες τιμές. Μέχρι το 2015 όλες αυτές οι αγοραπωλησίες τουρκοκυπριακών περιουσιών, που εντάθηκαν από το 2004 με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων, δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ, ούτε καν ως στατιστικό στοιχείο. Ο πρώτος μεγάλος διαχειριστικός έλεγχος για τις αγοραπωλησίες τουρκοκυπριακών περιουσιών πραγματοποιήθηκε το έτος 2015 από την Ελεγκτική Υπηρεσία, με τα ευρήματα να χαρακτηρίζονται «ως ιδιαιτέρως σοβαρά» και περιλήφθηκαν σε έκθεση που δημοσιοποιήθηκε την 1/12/2015.
Σύμφωνα µε τις πρόνοιες του περί Τουρκοκυπριακών Περιουσιών Νόμου και την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 15/9/2004, ο Κηδεμόνας Τουρκοκυπριακών Περιουσιών, που είναι ο εκάστοτε υπουργός Εσωτερικών, δύναται να επιτρέψει σε ειδικές περιπτώσεις και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις την αποδοχή της πώλησης τουρκοκυπριακών περιουσιών, των οποίων οι ιδιοκτήτες είχαν µεταβεί στο εξωτερικό για µόνιµη εγκατάσταση πριν το 1974 και συνεχίζουν να διαμένουν εκεί. Για αγοραπωλησίες τουρκοκυπριακής περιουσίας µε αγοραία αξία άνω των €341.720 απαιτείται η έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου ως η απόφαση που λήφθηκε στη συνεδρία του Σώματος, ημερομηνίας 4/10/2006.
Όπως έχει αναφερθεί, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε να επιτρέπει με τη συγκατάθεση του Κηδεμόνα «σε ειδικές και κατάλληλες περιπτώσεις» την πώληση και μεταβίβαση τουρκοκυπριακών περιουσιών εφόσον η μεταβίβαση γίνεται καλή τη πίστη και νοουμένου ότι, η περιουσία δεν είναι σημαντική σε έκταση και αξία.
Σύμφωνα με γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας, ημερομηνίας 10/2/2006, το στοιχείο της καλής πίστης μπορεί να χαρακτηρίζει τις περιπτώσεις εκείνες που ο Τουρκοκύπριος πωλεί και μεταβιβάζει την περιουσία του ουσιαστικά με τίμημα την αγοραία αξία της και σε πρόσωπα τα οποία δεν αποσκοπούν στην εκμετάλλευση της έκρυθμης κατάστασης για σκοπούς πλουτισμού.
Όταν η Ελεγκτική Υπηρεσία έθεσε υπόψη του Υπουργείου Εσωτερικών τις περιπτώσεις που αποκάλυψε ο έλεγχος του 2015 για τις δικές του ενέργειες, με την υπόδειξη ότι «δεν φαίνεται να παρουσιάζουν το στοιχείο της καλής πίστης εφόσον το τίμημα πώλησης είναι πολύ πιο χαμηλό από την αγοραία αξία της περιουσίας και οι αγοραστές προέβησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα σε πώλησή της σε πολύ πιο ψηλές τιμές, ενώ παράλληλα αφορούν σε σημαντικής έκτασης και αξίας περιουσίες», έλαβε την απάντηση ότι, η διαφορά μεταξύ τιμής πώλησης και αγοραίας αξίας δεν συνιστά, σύμφωνα με τη Νομική Υπηρεσία, λόγο απόρριψης αίτησης αγοραπωλησίας τουρκοκυπριακής περιουσίας. Να σημειωθεί ότι, μετά την τροποποίηση της νομοθεσίας το 2010, κύριος λόγος απόρριψης μιας αγοραπωλησίας τουρκοκυπριακής γης αποτελεί η κατοχή ελληνοκυπριακής περιουσίας στις κατεχόμενες περιοχές από τους Τουρκοκύπριους ιδιοκτήτες/κληρονόμους τής υπό πώληση περιουσίας.
Έκαναν την μπάζα τους
Παραθέτουμε παρακάτω ενδεικτικά παραδείγματα υπερβολικού πλουτισμού με τουρκοκυπριακές περιουσίες που διαπίστωσε η Ελεγκτική Υπηρεσία μετά από έλεγχο στα κρατικά αρχεία:
>>Τουρκοκυπριακό τεμάχιο έκτασης 9.430 τ.μ. στην Αγία Παρασκευή Λακατάμιας αγοράστηκε από εταιρεία στις 20/6/2008 προς €478.408, ενώ η εκτιμώμενη αγοραία αξία ήταν €1.196.021. Κατά το έτος 2012 το πιο πάνω τεμάχιο διαχωρίστηκε σε 11 οικόπεδα, από τα οποία τα πέντε πωλήθηκαν σε ιδιώτες με δηλωθείσα τιμή πώλησης τις €980.000, ενώ η αγοραία αξία τους εκτιμήθηκε στο €1.093.000. Τα υπόλοιπα έξι οικόπεδα ήταν συνολικής αγοραίας αξίας €1.165.300 σε τιμές 2013.
>>Τουρκοκυπριακό τεμάχιο έκτασης 7.935 τ.μ. στον Άγιο Σπυρίδωνα Λεμεσού αγοράστηκε από εταιρεία με δηλωθείσα τιμή πώλησης τις €469.865 στις 16/5/2007, ενώ η εκτιμώμενη αγοραία αξία ήταν €541.627 και πωλήθηκε σε άλλη εταιρεία στις 10/4/2008, δηλαδή 11 μήνες μετά, προς €2.904.000.
>>Τουρκοκυπριακό τεμάχιο έκτασης 13.713 τ.μ. στα Περβόλια Λάρνακας αγοράστηκε από εταιρεία προς €1.537.741 στις 18/7/2007, ενώ η εκτιμώμενη αγοραία αξία ήταν €1.708.601 και πωλήθηκε σε άλλη εταιρεία την 1/11/2007, δηλαδή τρεις μήνες μετά, προς €3.613.692.
>>Τουρκοκυπριακό τεμάχιο έκτασης 33.111 τ.μ. στα Περβόλια Λάρνακας αγοράστηκε από εταιρεία προς €3.417.203 στις 2/10/2007, ενώ η εκτιμώμενη αγοραία αξία ήταν €7.346.986 και πωλήθηκε σε άλλη εταιρεία στις 7/12/2007, δηλαδή δύο μήνες μετά, προς €8.884.728.
>>Τουρκοκυπριακό τεμάχιο έκτασης 17.428 τ.μ. στα Περβόλια Λάρνακας το οποίο αγόρασε εταιρεία προς €1.537.741 στις 2/10/2007 ενώ η εκτιμώμενη αγοραία αξία ήταν €3.417.203, πωλήθηκε σε εταιρεία στις 7/2/2008, δηλαδή τέσσερις μήνες μετά, προς €4.015.213.
Τα ερωτήματα που έμειναν αναπάντητα
Για τις πιο πάνω αγοραπωλησίες εγείρονται σοβαρά ερωτήματα, όπως για παράδειγμα:
>>Πώς εντοπίζονταν οι τουρκοκυπριακές περιουσίες, οι ιδιοκτήτες ή και οι κληρονόμοι τους για να πωλήσουν τις περιουσίες τους; Αυτή η πληροφόρηση δεν μπορούσε να εξασφαλιστεί χωρίς τη βοήθεια προσώπων από το Κτηματολόγιο και από την Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών.
>> Ποιοι κρύβονταν πίσω από τις εταιρείες αυτές; Κάποιες εταιρείες αγόραζαν από τους Τουρκοκύπριους τις περιουσίες τους στις ελεύθερες περιοχές και ευθύς αμέσως κάποιες άλλες εταιρείες τις αγόραζαν σε πολλαπλάσιες τιμές. Γεγονός που δημιουργεί εύλογες υποψίες ότι συνδέονταν μεταξύ τους και ενδεχομένως να γινόταν και ξέπλυμα χρήματος.
Τα παραπάνω ερωτήματα, όπως και πολλά άλλα που προκύπτουν, θα μείνουν αναπάντητα, διότι, τον χρόνο που διαπιστώθηκαν αυτές οι περιπτώσεις δεν κρίθηκε σκόπιμο να διερευνηθούν. Έτσι παρέμειναν στο σκοτάδι οι εταιρείες και τα πρόσωπα που βρίσκονταν πίσω από αυτές.
Οι αγοραπωλησίες σε Πύλα – Ποταμιά
Η ακίνητη περιουσία που ανήκει σε Τουρκοκύπριους μόνιμους κάτοικους Πύλας και Ποταμιάς δεν βρίσκεται υπό τη διαχείριση του Κηδεμόνα, δηλαδή, του υπουργού Εσωτερικών, καθώς οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι των εν λόγω κοινοτήτων δεν εγκατέλειψαν τις ελεύθερες περιοχές κατά την περίοδο της τουρκικής εισβολής του 1974. Απαιτείται, ωστόσο, η εξασφάλιση άδειας από τον υπουργό Εσωτερικών με σκοπό να ελέγχεται εκ των προτέρων κατά πόσον οι αγοραπωλησίες γης σε Πύλα και Ποταμιά θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια ασφάλεια. Η ερμηνεία του όρου «δημόσια ασφάλεια» αφορά στο κατά πόσον η περιουσία βρίσκεται πλησίον στρατιωτικών εγκαταστάσεων ή και αμυντικών έργων, και αν η τυχόν διαφοροποίηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος επηρεάζει την ασφάλεια του κράτους εν γένει. Κριτήριο αποτελεί, επίσης, η τοποθεσία της ιδιοκτησίας, δηλαδή η τυχόν γειτνίασή της με περιοχές που δεν ελέγχονται από τη Δημοκρατία αλλά από τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία εντόπισε περιπτώσεις αγοραπωλησιών που αφορούσαν σε μεγάλης έκτασης και αξίας περιουσίες, για τις οποίες ο διευθυντής της Υπηρεσίας Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών σε επιστολές του εξέφρασε τις επιφυλάξεις του κατά πόσο δικαιολογείτο να δοθεί άδεια για πώληση, έστω και αν αυτές δεν υπόκεινται στη διαχείριση του Κηδεμόνα και εισηγείτο την επιδίωξη απαλλοτρίωσης για τις ανάγκες των προσφύγων λόγω έλλειψης διαθέσιμης κρατικής γης. Ωστόσο, ο αρμόδιος για το θέμα λειτουργός του Υπουργείου Εσωτερικών, σε σχετικά σημειώματα προς τον υπουργό Εσωτερικών, τα οποία εντόπισε η Ελεγκτική Υπηρεσία και καταγράφει στην έκθεσή της, εξέφραζε την άποψη ότι η εισήγηση του διευθυντή της Υπηρεσίας Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών είναι μάλλον άστοχη και σπασμωδική χωρίς τη δέουσα έρευνα/μελέτη, ενώ θα προσκρούει τέτοια ενέργεια σε προσφυγή των Τουρκοκύπριων ιδιοκτητών στο δικαστήριο.
Πιο κάτω παραθέτουμε ορισμένα παραδείγματα που καταγράφει στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία τα οποία μιλούν από μόνα τους:
>>Πώληση σε εταιρεία δύο τουρκοκυπριακών τεμαχίων στην περιοχή της Πύλας, έκτασης 6.767 τ.μ. και 15.588 τ.μ. αντίστοιχα. Οι Τουρκοκύπριοι ιδιοκτήτες κατέθεσαν βεβαίωση ότι είναι κάτοικοι Πύλας. Τα δύο τεμάχια είχαν αγοραία αξία κατά την πώληση ύψους €1.000.000 και €2.130.000, αντίστοιχα, ενώ η τιμή πώλησης καθορίστηκε στις €563.838 και €1.135.623, αντίστοιχα.
>>Πώληση σε εταιρεία έκτασης 33.111 τ.μ. στην Πύλα με την αγοραία αξία του τεμαχίου κατά την πώληση να ανέρχεται στα €4.271.504 και τη συμφωνηθείσα τιμή πώλησης στα €2.743.160.
>>Πώληση σε εταιρεία έξι τουρκοκυπριακών τεμαχίων γης στην Πύλα, συνολικής έκτασης 26.219 τ.μ., με τιμή πώλησης €1.717.788 ενώ η αγοραία τους αξία εκτιμήθηκε στα €2.053.806. Τα περισσότερα τεμάχια γης αποξενώθηκαν σε συνδεδεμένες εταιρείες.
>> Πώληση από Τουρκοκύπριο κάτοικο Πύλας σε εταιρεία τριών τεμαχίων γης συνολικής έκτασης 37.646 τ.μ. με αγοραία αξία €4.203.159 και τιμή πώλησης τα €3.221.397 και αποξένωσή τους σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα με κέρδος πέραν των €2,8 εκατ. καθώς πωλήθηκαν για το ποσό των €6.079.620. «Τα πιο πάνω ποσά δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για τον τρόπο με τον οποίο έγινε η εκτίμηση από το Κτηματολόγιο», παρατήρησε στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία.
Στους αγοραστές και το κράτος
Εκεί και όπου μπορεί, το κράτος αγοράζει τουρκοκυπριακή γη στις ελεύθερες περιοχές που χρησιμοποιείται για τη στέγαση εκτοπισμένων ή και για άλλους κοινωφελείς σκοπούς χωρίς να απαλλοτριωθεί. Αποτέλεσμα, το κράτος να καλείται να αγοράσει σε σημερινές τιμές αυτές τις περιουσίες για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο πρόσφυγες να χάσουν τα σπίτια τους.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές τέτοιες αγοραπωλησίες και δαπανήθηκαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.
Ειδικότερα, επί διακυβέρνησης Τάσσου Παπαδόπουλου, αποφασίστηκε για πρώτη φορά η αγορά - υπό προϋποθέσεις - τουρκοκυπριακών περιουσιών που χρησιμοποιήθηκαν χωρίς απαλλοτρίωση για τη στέγαση προσφύγων. Δηλαδή, οι προσφυγικοί συνοικισμοί κτίστηκαν πάνω σε τουρκοκυπριακή γη. Με την αγορά αυτών των τουρκοκυπριακών περιουσιών, το κράτος μπορεί να μεταβιβάσει στους πρόσφυγες τις οικιστικές μονάδες που διαμένουν και παράλληλα, αποκλείει το ενδεχόμενο να βρεθούν πρόσφυγες στον δρόμο.
Οι διαπραγματεύσεις με τους Τουρκοκύπριους ή µέσω εξουσιοδοτημένων εκπροσώπων τους - δικηγόρους γίνονται στο επίπεδο του Υπουργείου Εσωτερικών σε συνεννόηση µε το Τµήµα Κτηματολογίου και τη Νομική Υπηρεσία, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που προηγήθηκε αγωγή εναντίον της Δημοκρατίας για επεμβάσεις στην περιουσία τους µε διεκδίκηση αποζημιώσεων. Το Τµήµα Κτηματολογίου καθορίζει την αγοραία αξία της επηρεαζόμενης τουρκοκυπριακής γης χωρίς τα κτήρια και τα έργα υποδομής σε τιμές που ισχύουν κατά τον χρόνο της διαπραγμάτευσης και μετά από διαβούλευση συµφωνείται κατ' αρχήν η αποζημίωση που, συνήθως, κυμαίνεται πιο κάτω από την αγοραία αξία. Η κάθε περίπτωση υποβάλλεται στον υπουργό Εσωτερικών και εφόσον συμφωνήσει, το όλο θέµα του διακανονισμού υποβάλλεται στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση. Ακολουθεί η διαδικασία απαλλοτρίωσης µε τη συμφωνηθείσα τιμή αποζημίωσης και ανάλογα µε το ποσό καταβάλλεται σε αριθμό ετήσιων δόσεων.
Τα τελευταία στοιχεία που κατατέθηκαν στη Βουλή από το Τμήμα Κτηματολογίας σε σχέση με τις αγοραπωλησίες τουρκοκυπριακών περιουσιών αφορούσαν την περίοδο από το 1974 μέχρι τις 31/12/2013. Σύμφωνα με τα εν λόγω στοιχεία, πωλήθηκε με έγκριση του εκάστοτε Κηδεμόνα Τουρκοκυπριακών Περιουσιών και μεταβιβάστηκε στο όνομα Ελληνοκυπρίων ή εταιρειών που εδρεύουν στην Κύπρο ή του κράτους, ποσοστό 7,9 τοις χιλίοις της έκτασης των τουρκοκυπριακών περιουσιών που βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές. Δηλαδή, πωλήθηκαν 3.580 σκάλες τουρκοκυπριακής γης έναντι δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, με τις περισσότερες πωλήσεις – μεταβιβάσεις να καταγράφονται στην επαρχία της Λάρνακας. Τη σχετική ενημέρωση της Βουλής ζήτησε μέσω της κοινοβουλευτικής οδού ο τότε γ.γ. του ΑΚΕΛ, Άντρος Κυπριανού, στον οποίο διαβιβάστηκε και κατάλογος με ονόματα και διευθύνσεις νομικών προσώπων και ατόμων που αγόρασαν τις εν λόγω τουρκοκυπριακές περιουσίες.
Να σημειωθεί ότι, μετά από παράκληση του Υπουργείου Εσωτερικών, οι υπηρεσίες της Βουλής δεν διένειμαν τον ονομαστικό κατάλογο προς τους βουλευτές, για να μην δημοσιοποιηθούν τα ονόματα των φυσικών και των νομικών προσώπων που αγόρασαν τουρκοκυπριακές περιουσίες καθώς και τα ονόματα των Τουρκοκυπρίων που πώλησαν τις περιουσίες τους.
