Δεν δίνει ευκαιρίες, δεν είναι τα κριτήρια που θα ήθελαν, δεν είναι αρκετά για να τους κάνουν να επιστρέψουν το νησί. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα που εξάγεται από τους Κύπριους πολίτες που ζουν στο εξωτερικό, στους οποίους θέσαμε υπόψη την πρωτοβουλία της κυβέρνησης Brain Gain. Με τον Πρόεδρο να έχει ήδη ανακοινώσει τους τέσσερις πυλώνες του σχεδίου, τα «μυαλά της Κύπρου» που βρίσκονται στο εξωτερικό δεν φαίνεται να βρίσκουν όσο ελκυστικό θα ήθελε η κυβέρνηση το πρόγραμμα. Τρεις Κύπριοι της διασποράς, επιτυχημένοι στον τομέα τους, εξηγούν τους λόγους που τους οδήγησαν να μείνουν στο εξωτερικό, ενώ σχολιάζουν τους τομείς δράσεις της κυβέρνησης.
Κράτος διαφθοράς
Ο Τζον Καπόνι είναι γιος προσφύγων, γεννημένος και κάτοικος Λονδίνου και εργάζεται ως σύμβουλος Στρατηγικών Επικοινωνιών στον χρηματοοικονομικό τομέα. Ο κ. Καπόνι αναφέρθηκε στις περιορισμένες ευκαιρίες για όσους «θέλουν να ακολουθήσουν ένα συγκεκριμένο επάγγελμα», υπογραμμίζοντας ότι «δεν είναι ότι δεν θέλουμε να ζούμε στην Κύπρο, είναι ένα καταπληκτικό μέρος, είναι ότι δεν υπάρχουν οι σωστές υποδομές». Επεσήμανε επίσης το πρόβλημα της διαφθοράς, λέγοντας: «Αναρωτιέμαι πώς γίνονται αυτά τα τόσο φανερά και κανένας δεν τιμωρείται». Στο ίδιο μήκος κύματος, η επιχειρηματίας επικεφαλής της εταιρείας Octagon στη Χάγη και πολιτική ακτιβίστρια Τασούλα Χατζητοφή, μόνιμη κάτοικος Ολλανδίας. «Είμαστε άνθρωποι οι οποίοι φύγαμε διότι δεν είχαμε ευκαιρίες στην Κύπρο να σπουδάσουμε και να αξιολογηθούμε όπως πρέπει». Πρόσθεσε ότι ξενιτεύονται όσοι ξέρουν πως θα βρίσκονται σε χώρες που ξέρουν ότι θα αναγνωριστούν, ενώ ανέφερε πως η δική της εταιρεία εντοπίζει ταλέντα για μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες.
Παρόμοια εμπειρία είχε και ο δρ Τάσσος Κυριακίδης, καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Γέιλ στις ΗΠΑ. «Όταν επέστρεψα το 1995, στα μισά του διδακτορικού μου στην Κύπρο για να πάρω μια ιδέα των προοπτικών στο νησί για μένα, ως επιδημιολόγος μεταδοτικών ασθενειών, μου πρότειναν να μπω στο Κρατικό Χημείο και τότε κατάλαβα ότι δεν υπήρχε προοπτική για εμένα». Μίλησε ακόμη για τη νοοτροπία «θα πούμε του τάδε να σε κανονίσει», σημειώνοντας πως είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει άμεσα.
Φορολογικά κίνητρα
Στα βασικά στοιχεία του σχεδίου είναι τα φορολογικά κίνητρα, καθώς προβλέπεται φοροαπαλλαγή 25% ή €25.000, ανάλογα με το μικρότερο ποσό. Για τους Κύπριους που ζουν στο εξωτερικό φαίνεται ωστόσο πως αυτό δεν είναι αρκετό κίνητρο για να τους κάνει να επιστρέψουν στην πατρίδα. «Είναι ένα κίνητρο που αν στοχεύει μόνο σε υψηλόμισθους επαγγελματίες με μισθό της τάξης των 80-100 χιλιάδων ευρώ ετησίως, τότε οι φοροελαφρύνσεις δεν έχουν τόση σημασία», ανέφερε ο κ. Καπόνι, εξηγώντας πως ο βασικότερος λόγος που ένας απόδημος θέλει να επιστρέψει, είναι γιατί πιστεύει ότι μπορεί να κάνει μία καλύτερη ζωή στην Κύπρο». Πάντως, ούτε για τον δρα Κυριακίδη είναι σοβαρό κίνητρο οι φοροελαφρύνσεις που δίνονται από το σχέδιο. «Προτιμώ να ξέρω ότι οι εργασιακές συνθήκες είναι οι ίδιες με αυτές στο εξωτερικό και μου δίνουν τη δυνατότητα να έχω τρόπους σκέψης και δράσης όπως είμαι συνηθισμένος», αναφέρει, κρίνοντας τα σημαντικότερα από μια φοροαπαλλαγή για κάποια χρόνια. Πρόσθεσε ακόμη πως ένας Κύπριος του εξωτερικού δεν θα γυρίσει πίσω για τα φορολογικά κίνητρα και τον καλύτερο μισθό, αλλά θα επιστρέψει γιατί είναι ο τόπος του και θέλει να προσφέρει ό,τι μπορεί από την εμπειρία του.
Μισθοί και ποιότητα ζωής
Οι τρεις ερωτηθέντες αναφέρουν και άλλα βασικά προβλήματα που πρέπει να αλλάξουν στην Κύπρο ώστε να μπορέσει να πειστεί κάποιος που ζει στο εξωτερικό να επιστρέψει στην πατρίδα του. Η κ. Χατζηττοφή επισημαίνει τους χαμηλούς μισθούς που δίνονται οι οποίοι, όπως εξηγεί, «είναι τόσο χαμηλοί, που έχουν επιπτώσεις στον εργαζόμενο που ζει στην Κύπρο, ο οποίος με τον χαμηλό μισθό δεν μπορεί να πάρει ούτε καν στεγαστικό δάνειο». Και ο κ. Καπόνι επισημαίνει ως βασικό πρόβλημα τους χαμηλούς μισθούς, αναφέροντας πως αντίστοιχες θέσεις εργασίας στην Κύπρο δεν ανταγωνίζονται μισθολογικά το εξωτερικό. Ο δρ Κυριακίδης συμπλήρωσε πως το χρηματικό κίνητρο είναι δευτερευούσης σημασίας, δίνοντας έμφαση στη δημιουργία συνθηκών που θα κάνουν τον επαναπατρισθέντα να νιώθει ότι εργάζεται σε περιβάλλον παρόμοιο με αυτό του εξωτερικού. Αναφέρθηκε επίσης στην έλλειψη πράσινων χώρων και ΜΜΜ που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής, κυρίως για οικογένειες με μικρά παιδιά. Αντίθετα, επαίνεσε το ΓεΣΥ ως ένα «θετικό σημείο» που δεν προσφέρουν άλλες χώρες.
Για τις υποδομές και τις συγκοινωνίες μας μίλησε και ο κ. Καπόνι, σημειώνοντας την απουσία σιδηροδρόμου, θυμίζοντας την απόπειρα να γίνει τραμ ή τρένο, το οποίο δεν έτυχε υποστήριξης από τους εκάστοτε κυβερνώντες. «Αν αύριο μισό εκατομμύριο άνθρωπο αποφασίσουν να επιστρέψουν στην Κύπρο, πού θα μείνουν; Πού θα πάνε σχολείο τα παιδιά τους;», διερωτήθηκε. Πάντως, η κ. Χατζητοφή δίνει μία λύση, αναγνωρίζοντας τις ευκαιρίες του TechIsland και υπογράμμισε την ανάγκη ενίσχυσης των δεσμών με την Ευρώπη, λέγοντας ότι η Κύπρος μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ ΕΕ και Μέσης Ανατολής. Επισήμανε ότι «οι ευρωπαϊκές εταιρείες θέλουν διαφάνεια και σύντομες διαδικασίες», σχολιάζοντας αρνητικά τη διαφθορά και τις κυβερνητικές παρεμβάσεις.
Πολύς ντόρος για το τίποτα
Εκείνο που φαίνεται να εντοπίζεται ως βασικό πρόβλημα του σχεδίου της κυβέρνησης, όπως μας εξηγούν οι ερωτηθέντες, είναι πως απουσιάζουν συγκεκριμένες και πιο στοχευμένες ενέργειες που θα πείσουν τους Κύπριους να επιστρέψουν. «Δεν χρειαζόταν να γίνει τόσος θόρυβος με πρωτοσέλιδα στις αγγλικές εφημερίδες, καθώς οι απόδημοι ούτως ή άλλως επιθυμούν να επιστρέψουν, εφόσον υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Θα πρέπει να γίνει στοχευμένα σε συγκεκριμένους τομείς το σχέδιο, όπως τεχνολογία, υγεία και τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ θα πρέπει να στοχεύσουν στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, ώστε να ανοίξουν περισσότερες ποιοτικές θέσεις», εξηγεί ο κ. Καπόνι. Ο δρ Κυριακίδης υποστήριξε ότι το «brain gain πρέπει να είναι με διαφορετικές προδιαγραφές», για να επιστρέψουν σταδιακά άτομα που έχουν εμπειρία. Πρότεινε την εκτίμηση των αναγκών της Κύπρου και την αξιοποίηση του εγχώριου ανθρώπινου δυναμικού, επισημαίνοντας ότι «η Κύπρος έχει και μυαλά και όρεξη και είναι ευρηματικοί όσοι εργάζονται στο νησί», κάνοντας λόγο για δυνατότητες της χώρας στον ακαδημαϊκό και ερευνητικό τομέα, «Μπορούμε να γίνουμε ένα τοπικό πανεπιστημιακό και ερευνητικό κέντρο, συμβάλλοντας σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Η Κύπρος είναι μια χώρα ασφαλής, σταθερή, ευρωπαϊκή και έχει τη δυνατότητα να προσελκύσει φοιτητές και εκτός ΕΕ», ανέφερε.
«Έχει επιτυχία»
Από την πλευρά της η κυβέρνηση κάνει λόγο για σημαντική ανταπόκριση όσον αφορά το σχέδιο. «Έχει αναζωπυρώσει ένα υπαρκτό ενδιαφέρον», είπε στον «Π» η υφυπουργός παρά τω Προέδρω, Ειρήνη Πική. Διευκρίνισε ότι υπάρχει χρονοδιάγραμμα εφαρμογής και μέσα στο 2025 «προγραμματίζονται στοχευμένες παρεμβάσεις ενημέρωσης» για ενεργοποίηση της συνεργασίας με κυπριακές επιχειρήσεις και ερευνητικούς οργανισμούς, και λανσάρισμα του Cyprus Talent Portal για αντιστοίχιση θέσεων εργασίας. Όσον αφορά το κοινό που στοχεύει, η κ. Πική εξήγησε ότι απώτερος σκοπός είναι να έρθουν αναγνωρισμένοι επαγγελματίες, αλλά και κυπριακές επιχειρήσεις του εξωτερικού που μπορούν να μεταφέρουν δραστηριότητα στην πατρίδα και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Τόνισε πως τα φορολογικά κίνητρα μπορεί να μην αλλάζουν άμεσα τις αμοιβές, όμως αυξάνουν το καθαρό διαθέσιμο εισόδημα, «κάνοντας την επιστροφή οικονομικά πιο βιώσιμη και πιο ελκυστική». Πρόσθεσε επιπλέον πως «η αγορά εργασίας έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει, όπως ο τομέας της τεχνολογίας όπου παρατηρείται πλέον πολύ σημαντική άνοδος των αποδοχών, ως αποτέλεσμα της αυξημένης ζήτησης για εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό». Πάντως, η κ. Πική εξήγησε πως «η ουσία είναι πως επιστροφή δεν σημαίνει αναγκαστικά συμβιβασμό, αλλά αλλαγή πλαισίου ζωής και ευκαιριών».
