Νέο νομοσχέδιο που νομιμοποιεί τις παρακολουθήσεις-ηχογραφήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων σε πραγματικό χρόνο από Αστυνομία και Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ) ετοίμασε το Υπουργείο Δικαιοσύνης και σύντομα αναμένεται η κατάθεσή του στη Βουλή για ψήφιση.
Όπως πληροφορείται ο «Π», το περιεχόμενο του νομοσχεδίου έχει οριστικοποιηθεί από το υπουργείο και αφού τύχει του απαιτούμενου νομοτεχνικού ελέγχου από τη Νομική Υπηρεσία, θα κατατεθεί από τον υπουργό Δικαιοσύνης, Μάριο Χαρτσιώτη, ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου για έγκριση και ακολούθως στη Βουλή για ψήφιση.
Το νέο νομοσχέδιο θα τροποποιήσει την κείμενη νομοθεσία που ψηφίστηκε τον Φεβρουάριο του 2020 αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε, με στόχο αυτό το ισχυρό όπλο που έχουν στη διάθεσή τους οι διωκτικές Αρχές να μπορούν να το χρησιμοποιήσουν το συντομότερο προς εξιχνίαση σοβαρών ποινικών υποθέσεων που αφορούν το οργανωμένο έγκλημα, τα κυκλώματα διαφθοράς και τη χειραγώγηση των αθλητικών αγώνων.
Αυτό που ξεχωρίζει με την εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας είναι ότι το ηχητικό υλικό, που θα καταγράφεται από την παρακολούθηση των κινητών και των σταθερών τηλεφώνων των υπόπτων, θα μπορεί να περιλαμβάνεται στο μαρτυρικό υλικό και θα λαμβάνεται υπόψη στην εκδίκαση των υποθέσεων. Με βάση αυτό το ηχητικό υλικό θα γίνονται συλλήψεις και θα ετοιμάζονται κατηγορητήρια.
Γιατί χάθηκαν πέντε χρόνια
Ο Νόμος, που τιτλοφορείται ως ο περί Προστασίας του Απορρήτου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας (Παρακολούθηση Συνδιαλέξεων και Πρόσβαση σε Καταγεγραμμένο Περιεχόμενο Ιδιωτικής Επικοινωνίας), τέθηκε σε εφαρμογή στις 21/02/2020 με τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Δημοκρατίας. Η απόφαση της Βουλής δεν λήφθηκε ελαφρά τη καρδία. Το αρχικό νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή το 2017 και συζητείτο στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών επί τρία χρόνια. Κόμματα και βουλευτές είχαν εκφράσει έντονες ανησυχίες για την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Τελικά, έβαλαν νερό στο κρασί τους όταν περιλήφθηκαν στο νομοσχέδιο αρκετές ασφαλιστικές δικλίδες που αποτρέπουν τυχόν αυθαιρεσίες και καταχρήσεις.
Χρειάστηκαν, σχεδόν, τέσσερα χρόνια από την ψήφιση της επίμαχης νομοθεσίας για να προμηθευτούν οι πάροχοι κινητής και σταθερής τηλεφωνίας (ΑΤΗΚ, Cablenet, Epic και Primetel) τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό και να επιλύσουν τα τεχνικά προβλήματα που προέκυπταν ώστε απρόσκοπτα να μπορούν Αστυνομία και ΚΥΠ να συνδέουν τον τεχνικό εξοπλισμό τους με τα δίκτυά τους. Για να μπορούν έτσι να λαμβάνουν το περιεχόμενο των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων των υπό παρακολούθηση προσώπων σε πραγματικό χρόνο. Και ενώ ήταν όλα έτοιμα για την έναρξη των πρώτων νόμιμων παρακολουθήσεων τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, τον περασμένο Νοέμβριο, εκφράστηκαν επιφυλάξεις ως προς τη διαδικασία έκδοσης των σχετικών διαταγμάτων παρακολούθησης των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Και για να αποκλειστεί εντελώς το όποιο ενδεχόμενο να ακυρωθούν εκ των υστέρων αυτά τα διατάγματα ενώπιον της Δικαιοσύνης, εξέλιξη που θα οδηγήσει στην κατάρρευση των ποινικών υποθέσεων που θα εξιχνιαστούν ως απότοκο της παρακολούθησης τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, κρίθηκε σκόπιμο να θωρακιστεί ακόμη περισσότερο η νομοθεσία πριν την εφαρμογή της. Έτσι, αποφασίστηκε η ετοιμασία τροποποιητικού νομοσχεδίου.
Ποιοι θα παρακολουθούνται
Οι παρακολουθήσεις των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων θα γίνονται κατόπιν έκδοσης δικαστικών ενταλμάτων και θα επιτρέπονται μόνο σε βάρος των προσώπων που θεωρούνται ύποπτα για τη διερεύνηση των ακόλουθων ποινικών αδικημάτων: Φόνος εκ προμελέτης, ανθρωποκτονία, διαφθορά, τρομοκρατία, κατασκοπία, εμπορία προσώπων και ναρκωτικών, παιδική πορνογραφία και ξέπλυμα μαύρου χρήματος.
Από πλευράς τηλεπικοινωνιακών οργανισμών έχει επιλεγεί και το εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο θα λαμβάνει όλα τα δέοντα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για τη διασφάλιση, αφενός, της τήρησης του απορρήτου της ιδιωτικής επικοινωνίας και, αφετέρου, της εμπιστευτικότητας οποιασδήποτε πληροφορίας θα περιέρχεται εις γνώσιν του.
Οι προϋποθέσεις
Τις παρακολουθήσεις των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων θα διενεργούν κατόπιν δικαστικού διατάγματος μέλη της Αστυνομίας και της ΚΥΠ τα οποία θα είναι εξουσιοδοτημένα για τον σκοπό αυτόν.
Η διαδικασία που θα ακολουθείται θα είναι η εξής: Ο Γενικός Εισαγγελέας, κατόπιν γραπτού αιτήματος του αρχηγού της Αστυνομίας ή του διοικητή της ΚΥΠ, θα ζητά την έκδοση δικαστικού διατάγματος για παρακολούθηση ιδιωτικής επικοινωνίας εφόσον αυτή είναι αναγκαία για το συμφέρον της ασφάλειας της Δημοκρατίας ή για την αποτροπή, διερεύνηση ή δίωξη σοβαρών ποινικών αδικημάτων. Η αίτηση θα συνοδεύεται από ένορκο δήλωση και από έκθεση γεγονότων με τις λεπτομέρειες των αδικημάτων που να δικαιολογούν την έκδοση του δικαστικού εντάλματος.
Η έκθεση γεγονότων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία:
- Την ταυτότητα του προσώπου, αν είναι γνωστή, για το οποίο ζητείται η παρακολούθηση της ιδιωτικής επικοινωνίας του.
- Τη φύση και τον τόπο, αν είναι γνωστά, απ’ όπου σκοπείται να παρακολουθείται η ιδιωτική επικοινωνία.
- Το είδος της ιδιωτικής επικοινωνίας της οποίας ζητείται η παρακολούθηση.
- Τον τρόπο με τον οποίο σκοπείται να πραγματοποιηθεί η παρακολούθηση.
- Το όργανο ή το πρόσωπο το οποίο θα είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση.
- Τη χρονική περίοδο για την οποία παραχωρείται η εξουσιοδότηση, που περιλαμβάνει διαταγή κατά πόσον η παρακολούθηση τερματίζεται αυτόματα ή όχι, όταν η περιγραφόμενη ιδιωτική επικοινωνία ληφθεί.
Σημειώνεται ότι το περιεχόμενο ιδιωτικής επικοινωνίας μεταξύ δικηγόρου και πελάτη, το οποίο αποτελεί επαγγελματικό απόρρητο, δεν θα γίνεται αποδεκτό ως μαρτυρία σε οποιαδήποτε ποινική ή πολιτική διαδικασία.
Έλεγχος για καταχρήσεις
Η εφαρμογή της νομοθεσίας που επιτρέπει την παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων σε πραγματικό χρόνο θα εποπτεύεται από τριμελή επιτροπή, η οποία θα ελέγχει την τήρηση των όρων και τη διαδικασία άρσης του απορρήτου. Η επιτροπή θα έχει, μεταξύ άλλων, την εξουσία να διενεργεί ελέγχους, αυτεπάγγελτα ή κατόπιν καταγγελίας, σε εγκαταστάσεις, τεχνικό εξοπλισμό, αρχεία, δεδομένα και έγγραφα της ΚΥΠ και της Αστυνομίας.
Η κείμενη νομοθεσία προβλέπει ότι σε περίπτωση που μέλη της Αστυνομίας ή της ΚΥΠ παραβιάσουν τους όρους του δικαστικού εντάλματος παρακολούθησης θα είναι ένοχοι αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης θα υπόκεινται σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €50.000 ή και στις δύο αυτές ποινές.
Η τριμελής επιτροπή συντάσσει ετήσια έκθεση στην οποία περιγράφει το έργο της, διατυπώνει παρατηρήσεις και συστάσεις, επισημαίνει παραλείψεις και προτείνει τυχόν ενδεικνυόμενες νομοθετικές τροποποιήσεις στον τομέα της διασφάλισης του απορρήτου της επικοινωνίας. Η έκθεση της επιτροπής θα πρέπει να υποβάλλεται στον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας και να κοινοποιείται στον πρόεδρο της Βουλής, στον Γενικό Εισαγγελέα, στον υπουργό Δικαιοσύνης, στον αρχηγό της Αστυνομίας και στον διοικητή της ΚΥΠ.
