Το χρόνιο πρόβλημα του υπερβολικού βάρους της σχολικής τσάντας παραμένει άλυτο, παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις ειδικών και τις ανησυχίες των γονιών. Καθώς ξεκινά η νέα σχολική χρονιά, παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου καλούνται και πάλι να σηκώσουν καθημερινά βάρος δυσανάλογο με την ηλικία και τη σωματική τους διάπλαση. Στο παρελθόν γονείς, είτε οργανωμένα σύνολα είτε μεμονωμένα άτομα, έχουν απευθυνθεί στο Υπουργείο Παιδείας, ζητώντας να βρεθεί μια λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν κάθε χρόνο χιλιάδες μαθητές.
Πάνω από 20% του βάρους τους
Το θέμα του υπερβολικού βάρους της σχολικής τσάντας δεν απασχολεί μόνο γονείς και μαθητές αλλά και την ιατρική κοινότητα, εντός και εκτός Κύπρου. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, άνοιξε τους τελευταίους μήνες η συζήτηση του πώς θα μειώσουν το βάρος της σχολικής τσάντας, μετά και τα αποτελέσματα ερευνών σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Η ανάγκη για λήψη μέτρων προέκυψε όταν, στις αρχές του έτους, έρευνα της Ελληνικής Εταιρείας Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης αποκάλυψε ότι το 34% των παιδιών Δημοτικού κουβαλούν τσάντα που ξεπερνά το 20% του βάρους τους, ενώ ένα 15% μεταφέρει φορτίο άνω του 25%. Μεταξύ άλλων φάνηκε ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, το βάρος της σχολικής τσάντας ξεπερνά τα 8 κιλά, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες τάξεις. Σε κάποιες περιπτώσεις είχε ξεπεράσει τα 15 κιλά, όταν περιλαμβάνει βιβλία, τετράδια, φαγητό, νερό και αθλητικά είδη. Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι με πρόσφατη (Μάρτιος του 2025) σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η σχολική τσάντα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 10-15% του σωματικού βάρους του παιδιού. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για έναν μαθητής Δημοτικού που ζυγίζει περίπου 40 κιλά, η τσάντα του δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 6 κιλά.
Μειώνεται και η ενέργειά τους
Το θέμα συζητήθηκε εκτενώς, στα μέσα που περασμένου μήνα στο πλαίσιο κοινού συνεδρίου που πραγματοποίησε η Ελληνική Εταιρεία Παιδιατρικής με την Εταιρεία Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης, όπου υπογραμμίστηκε η ανάγκη άμεσης παρέμβασης για την πρόληψη μυοσκελετικών προβλημάτων από την παιδική ηλικία, καθώς το υπερβολικό βάρος της σχολικής τσάντας μπορεί να δημιουργήσει διάφορα προβλήματα στην υγεία των παιδιών, ειδικά μακροπρόθεσμα. Οι μαθητές αυτοί ενδέχεται να παρουσιάσουν, όπως προκύπτει, προβλήματα στη σπονδυλική στήλη (σκολίωση, κύφωση, δυσμορφίες στη στάση του σώματος), πόνο στη μέση και την πλάτη, πόνο στους ώμους και τον αυχένα, μυϊκή καταπόνηση και κόπωση, τραυματισμούς από κακή ισορροπία ή πτώσεις λόγω βαριάς τσάντας, προβλήματα στάσης και βάδισης. Ακόμη, οι ειδικοί σημειώνουν ότι υπάρχει σύνδεση του αυξημένου βάρους της σχολικής τσάντας με επιπτώσεις στη γενική υγεία και σχολική απόδοση των μαθητών. Υπήρχαν μαθητές, που συμμετείχαν στην έρευνα, των οποίων το σακίδιο ξεπερνούσε το 30% του σωματικού τους βάρους, οι οποίοι παρουσίαζαν αυξημένη κόπωση, μειωμένη ενέργεια, δυσκολεύονταν να συγκεντρωθούν λόγω πόνων και δυσφορίας.
Τι εισηγούνται;
Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο συνέδριο έχουν προβεί σε συγκεκριμένες εισηγήσεις προς το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας. Συγκεκριμένα προτείνουν:
Θεσμοθέτηση ορίων βάρους σχολικής τσάντας: Υιοθέτηση της σύστασης του ΠΟΥ για όριο στο βάρος της σχολικής τσάντας, δηλαδή να μην ξεπερνά το 10-15% του σωματικού βάρους του παιδιού, με έλεγχο και εποπτεία από το σχολείο.
Μείωση φορητού υλικού: Αναθεώρηση και εκσυγχρονισμό των σχολικών βιβλίων και υλικού, με στόχο τη μείωση του φυσικού όγκου των βιβλίων (π.χ. μέσω ψηφιακού υλικού, ηλεκτρονικών βιβλίων, χρήσης tablet), ώστε να ελαφρυνθεί το βάρος που μεταφέρουν οι μαθητές.
Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Εκπαιδευτικές δράσεις προς γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς σχετικά με τον σωστό τρόπο μεταφοράς της τσάντας και την επιλογή του απαραίτητου υλικού κάθε μέρα, ώστε να αποφεύγεται η μεταφορά περιττών αντικειμένων.
Προσαρμογή ωρολογίου προγράμματος: Επανεξέταση του σχολικού προγράμματος ώστε να ελαχιστοποιηθεί η ανάγκη μεταφοράς πολλών βιβλίων και τετραδίων σε μια μέρα (π.χ. εναλλαγή μαθημάτων ή χρήση ντουλαπιών/καταλυμάτων στο σχολείο για φύλαξη βιβλίων).
Τακτικός ιατρικός έλεγχος: Ενσωμάτωση ελέγχου μυοσκελετικής υγείας και στάσης σώματος στα σχολικά προγράμματα υγείας, ώστε να εντοπίζονται εγκαίρως προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση βαριάς τσάντας.
«Δεν μπορώ ούτε εγώ να τη σηκώσω»
Το ζήτημα δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Στην Κύπρο το πρόβλημα είναι εξίσου οξύ. Σύμφωνα με γονείς και ειδικούς, η έλλειψη οργανωμένης στρατηγικής και οι πρακτικές πολλών σχολείων, όπως η απαίτηση για διπλά τετράδια και η καθημερινή μεταφορά όλων των βιβλίων ανεξαρτήτως προγράμματος, επιβαρύνουν το βάρος της τσάντας. Πριν από μερικούς μήνες, σε ανοιχτή επιστολή προς την υπουργό Παιδείας, ο γιατρός και πατέρας δρ Γιώργος Μηνά έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Στην πραγματικότητα, ακόμα και εγώ, ως ενήλικας, αδυνατώ να σηκώσω το βάρος που φέρουν τα παιδιά μας», σημειώνει. Και συνεχίζει «ως ιατρός, θεωρώ πως είναι αδιανόητο να παρακολουθώ αμέτοχος την κατάσταση και να γίνομαι συνένοχος σε μια πρακτική που θέτει σε κίνδυνο την υγεία των παιδιών μας». Ο ίδιος προειδοποιεί για σκολίωση, κύφωση και χρόνιους μυοσκελετικούς πόνους, τονίζοντας ότι το σχολικό σακίδιο καταλήγει να λειτουργεί ως «βαρίδιο, το οποίο οι μαθητές κουβαλούν με την αίσθηση ότι είναι μια τιμωρία, απλώς επειδή επιθυμούν να μάθουν γράμματα». Ο δρ Μηνά σημειώνει ότι σε ορισμένα σχολεία υπάρχουν lockers, όμως είτε δεν λειτουργούν είτε βρίσκονται σε υπαίθριους και αφύλακτους χώρους, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μην τα χρησιμοποιούν λόγω φόβου για κλοπές ή φθορά του εξοπλισμού τους. Το πρόβλημα, λέει, επιδεινώνεται από την έλλειψη οργανωμένης στρατηγικής για μείωση του βάρους και από τη συνήθεια των σχολείων να απαιτούν διπλά σετ τετραδίων και φακέλων, καθώς και καθημερινή μεταφορά όλων των βιβλίων, ανεξαρτήτως ωρολογίου προγράμματος.
Απαντώντας στην επιστολή, ο διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης Υπουργείου Παιδείας, Μάριος Στυλιανίδης, αναφέρει ότι καταβάλλεται προσπάθεια ευαισθητοποίησης των σχολικών μονάδων, μαθητών και γονιών, με το υπουργείο να ενθαρρύνει τα σχολεία να καθορίσουν δικές τους πρακτικές αποσυμφόρησης της τσάντας.
