Σχεδόν από θαύμα διασώθηκε στο Κραϊλσχάιμ της Νότιας Γερμανίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο ναός του Αγίου Ιωάννη, ύστερου γοτθικού ρυθμού. Ακόμη πιο αξιοπερίεργο είναι ότι στο πτυχωτό κιβώριο της Αγίας Τράπεζας διασώθηκαν εντυπωσιακές παραστάσεις, μια από τις οποίες αποδίδεται από ειδικούς στον Γερμανό ζωγράφο Άλμπρεχτ Ντύρερ, πατέρα της γερμανικής Αναγέννησης. Μάλιστα θεωρείται έργο των πρώιμων χρόνων του. Για τη μικρή αυτή πόλη της Βάδης-Βυρτεμβέργης η επιβεβαίωση της προέλευσης του πίνακα θα αποτελούσε σίγουρα μεγάλο γεγονός. «Αν επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για ένα τεράστιο βήμα στη μελέτη των έργων του Ντύρερ» αναφέρει ο Ματίας Βένιγκερ από το Εθνικό Μουσείο Βαυαρίας στο Μόναχο.
Νεανικός πίνακας του Ντύρερ;
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης
Ο 'Αλμπρεχτ Ντύρερ θεωρείται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της γερμανικής Αναγέννησης. O Ντύρερ ήταν διάσημος ήδη εν ζωή. Ήταν ζωγράφος, επηρεασμένος από την ιταλική Αναγέννηση, γλύπτης αλλά και εξαίρετος χαράκτης. Στην διάσημη αυτοπροσωπογραφία του μπορεί κανείς να διακρίνει τα βασικά στοιχεία της ιδιαίτερης τεχνικής που χαρακτήρισε το συνολικό έργο του.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Εν αρχή ην... ο χρυσός
Ο Ντύρερ γεννήθηκε το 1471 στη Νυρεμβέργη. Ο πατέρας του ήταν χρυσοχόος και ο ίδιος έμαθε από μικρός την τέχνη του χρυσού. Στη συνέχεια μαθήτευσε δίπλα σε ζωγράφους του Άνω Ρήνου και επηρεάστηκε από την τέχνη του ύστερου Μεσαίωνα. Ο Ντύρερ έζησε από το 1509 μέχρι τον θάνατό του, εν έτει 1528, σε αυτό το ξύλινο σπίτι στην καρδιά της Νυρεμβέργης.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
«Χέρια που προσεύχονται»
Ο Ντύρερ ήταν γνωστός για τα πορτρέτα που, τα οποία ήταν περιζήτητα από ευγενείς της εποχής. Παράλληλα με τα εικαστικά ασχολήθηκε και με την εικονογράφηση βιβλίων. Οι σχολαστικά λεπτομερείς εικόνες του είναι χαρακτηριστικές. Πηγή έμπνευσης αποτελούσαν θέματα από την χριστιανική παράδοση αλλά και την μυθολογία. Από τα γνωστότερα σχέδιά του είναι τα «Χέρια που προσεύχονται».
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Πολύχρωμα τρίπτυχα
Τα διάσημα «Χέρια που προσεύχονται» αποτελούσαν προσχέδιο για ένα μεγαλύτερο τρίπτυχο που είχε σχεδιάσει για έναν ναό. Το δεξί και αριστερό τμήμα του είναι μόνο έργα του Ντύρερ, ενώ το μεσαίο αντίγραφο από έργο του Γιομπστ Χάρικ. Σήμερα τα κομμάτια πολλών αναγεννησιακών τριπτύχων του βρίσκονται διασκορπισμένα σε πολλά μουσεία.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Ο λαγός του Ντύρερ
Ο Ντύρερ δεν αντλούσε την έμπνευσή του μόνο από την εικαστική παράδοση του Μεσαίωνα και την θρησκεία. Είχε και επιστημονικά ενδιαφέροντα. Τον ενδιαφέρε η εμπειρική παρατήρηση της φύσης καθώς και ερωτήματα γύρω από τη σχέση του ανθρώπου με αυτήν. Ένα από τα πιο γνωστά του έργα είναι ο εικονιζόμενος λαγός. Η διάσημη ακουαρέλα χρονολογείται στα 1502 και εκτίθεται στο Μουσείο Αλμπερτίνα της Βιέννης.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Ο ρινόκερος της Αναγέννησης
Πρόκειται για τον πρώτο ρινόκερο στην ευρωπαϊκή Ιστορία της Τέχνης. Το 1515 ο Ντύρερ φιλοτέχνησε ένα σχέδιο με τον τίτλο «Ρινόκερος». Πράγματι ένας ρινόκερος είχε μεταφερθεί εκείνη την περίοδο από την Ινδία στη Ρώμη μέσω Λισαβόνας. Ο Ντύρερ δεν τον είδε ποτέ ιδίοις όμασι αλλά δημιούργησε το έργο βασιζόμενος σε περιγραφές και σκίτσα άλλων καλλιτεχνών.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
'Ενας πραγματικός επαγγελματίας
Ο Ντύρερ εκτός από το ταλέντο του στις τέχνες ήταν και δεινός επιχειρηματίας. Σύμφωνα με μαρτυρίες δεν ενσάρκωνε το πρότυπο του μοναχικού, μεσαιωνικού δημιουργού που ζωγράφιζε απομονωμένος στο εργαστήριό του. Ήταν εξωστρεφής, διαφήμιζε και πωλούσε τα έργα του. Σε αυτό τον βοηθούσαν η σύζυγός του αλλά και η μητέρα του.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Αγώνας κατά των αντιγραφών
Ο Ντύρερ ήταν πρωτοπόρος και στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των έργων του. Μετά από μία δίκη στη Βενετία κατάφερε να διασφαλίσει τα πνευματικά του δικαιώματα αλλά και να κατοχυρώσει την καλλιτεχνική υπογραφή «AD», από τα αρχικά του ονόματός του. Ο Ντύρερ αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή για την προστασία του έργου του αλλά και για την υστεροφημία του.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Μια ζωή γεμάτη τιμές
Ο Ντύρερ ταξίδευε συχνά στην Ιταλία και την Ολλανδία, ερχόταν σε επαφή με καλλιτέχνες και προωθούσε τα έργα του, ψάχνοντας συνεχώς νέες αγορές. Ήταν γνωστός σε όλα τα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα της εποχής ως εικαστικός αλλά και θεωρητικός της τέχνης. Έχαιρε της αποδοχής όλων... ακόμη και του ίδιου του Γερμανού Αυτοκράτορα Καρόλου του Πέμπτου.
-
Άλμπρεχτ Ντύρερ, ο πατέρας της γερμανικής Αναγέννησης
Ο Ντύρερ στην Φραγκφούρτη
Τα έργα του Ντύρερ ανέρχονται στα 1200. Πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, γλυπτά, ξυλογραφίες και χαλκογραφίες του γερμανού Αναγεννησιακού κοσμούν τις αίθουσες αναρίθμητων μουσείων ανά τον κόσμο. Μια ολοκληρωμένη έκθεση για το έργο και την πολύπλευρη προσωπικότητά του παρουσιάζεται στο Μουσείο Städel της Φραγκφούρτης (έως 2.2.2014). Στη φωτογραφία ένα παλιό γερμανικό χαρνονόμισμα προς τιμήν του Ντύρερ.
Κείμενο: Marie Todeskino
Αν αποδειχθεί ότι ο πίνακας ανήκει πράγματι στα νεανικά έργα του Ντύρερ, αυτό θα ήταν ένα νέο στοιχείο για την περίοδο της μαθητείας του Ντύρερ στον δάσκαλό του Μίχαελ Βόλγκεμουτ από τη Νυρεμβέργη. Ειδικοί εκτιμούν ότι οι πραστάσεις της Αγίας Τράπεζας προέρχονται από το εργαστήρι του Βόλγκεμουτ και χρονολογούνται το 1490. Κυρίαρχη θέση στις θρησκευτικές απεικονίσεις του έχουν τα Πάθη του Χριστού αλλά και η ζωή του Ιωάννη Βαπτιστή μέχρι τον αποκεφαλισμό του. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης Μάνουελ Τέγκετ Βελτς από το Πανεπιστήμιο του Ερλάνγκεν, ο τρόπος με τον οποίο έχει αποδοθεί ειδικότερα ο Ιωάννης, η έκφραση του προσώπου του, το σώμα του αλλά και η λεπτομερής απεικόνιση των ποδιών του παραπέμπουν στον Ντύρερ. Ο ίδιος εντοπίζει πολλές στιλιστικές ομοιότητες με άλλα έργα του Ντύρερ.
Και ο Ματίας Βένιγκερ φαίνεται πεπεισμένος ότι τουλάχιστον τμήμα της διακόσμησης της Αγίας Τράπεζας σχεδιάστηκε από τον Άλμπρεχτ Ντύρερ. «Ο πίνακας αυτός ξεχωρίζει εμφανώς από όλους τους υπόλοιπους. Είναι μεγαλειώδης» αναφέρει χαρακτηριστικά. Ωστόσο για χρόνια περνούσε απαρατήρητος. Η πτυσσόμενη διακόσμηση δεν είναι ορατή με την πρώτη ματιά και από τις δυο πλευρές της. Επίσης ο συγκεκριμένος πίνακας βρίσκεται στη μέσα πλευρά κι έτσι δεν τραβά την προσοχή, γεγονός που ίσως εξηγεί γιατί δεν είχε μελετηθεί από ειδικούς νωρίτερα.
Μια συζήτηση που κρατάει από παλιά
To σπίτι του Άλμπρεχτ Ντύρερ στη Νυρεμβέργη
Ωστόσο η συζήτηση γύρω από την πατρότητα του συγκεκριμένου πίνακα δεν είναι νέα, αναφέρει η ιστορικός τέχνης Χέλγκα Στάιγκερ από τον δήμο Κραϊλσχάιμ. Το 1928 με αφορμή την επέτειο των 400 χρόνων από τον θάνατο του Ντύρερ, ο πίνακας αυτός μεταφέρθηκε στο Εθνικό Μουσείο Βαυαρίας για μια έκθεση. Επεστράφη μόλις το 2016. Τότε άρχισαν να ασχολούνται ενδελεχώς με την προέλευσή του οι δύο ειδικοί, ο Βένιγκερ και ο Τέγκετ-Βελτς. Άρχισαν έτσι να τον συγκρίνουν με άλλα έργα του Ντύρερ και κατέληξαν στο ότι η έκφραση στο πρόσωπο του δημίου έμοιαζε πολύ με μεταγενέστερο πορτραίτο της μητέρας του ζωγράφου.
Βέβαια, σύμφωνα με τον Τόμας Σαουέρτε, διευθυντή του Μουσείου Άλμπρεχτ Ντύρερ στη Νυρεμβέργη, η σύγκριση τεχνοτροπιών και στιλ δεν αποτελεί πάντα ασφαλή μέθοδο αναγνώρισης της ταυτότητας ενός έργου, αφού ενέχει πολλά στοιχεία υποκειμενικότητας. Ωστόσο μια σειρά επιπρόσθετων παραγόντων συγκλίνουν στην υπόθεση των δύο ειδικών, όπως η χρονολόγηση του πίνακα, η οποία φαίνεται να συμπίπτει με τα νεανικά χρόνια του Ντύρερ. Για μια ακριβέστερη όμως απάντηση απαιτείται επίσης η εξέταση της Αγίας Τράπεζας αλλά και άλλων έργων από το εργαστήρι του Βόλγκεμουτ με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, τα οποία διαθέτει το Γερμανικό Μουσείο της Νυρεμβέργης.
Ιρένα Γκύτελ, dpa
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
