Αν ήταν σύμπτωση, ήταν μία ευτυχής σύμπτωση: Παράλληλα με την έναρξη του Παγκοσμίου Οικονομικού Φόρουμ, που φέτος γίνεται μέσω τηλεδιάσκεψης, το γερμανικό Ίδρυμα Μπέρτελσμαν δημοσιεύει την ετήσια έκθεσή του, στην οποία εξετάζει την ποιότητα της διακυβέρνησης και την ικανότητα για υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στα 41 κράτη-μέλη του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ). Στις περισσότερες χώρες, εκτιμά το γερμανικό Ίδρυμα Μπέρτελσμαν, ο μεταρρυθμιστικός οίστρος υποχωρούσε, η απειλή της φτώχειας αυξανόταν και οι προσπάθειες για μία βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη εξασθενούσαν πολύ πριν εμφανιστεί η απειλή της πανδημίας.
Η κρίση εντείνει διαφορές και ανισότητες
Η επέλαση της πανδημίας ασκεί πιέσεις στην ποιότητα της Δημοκρατίας και τα πρόσφατα βίαια έκτροπα στην Ολλανδία φαίνεται να επιβεβαιώνουν αυτό το συμπέρασμα. Η ανάλυση του Ιδρύματος Μπέρτελσμαν βασίζεται σε συγκεκριμένους δείκτες, τους αποκαλούμενους Sustainable Governance Indicators (SGI). Όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος Τόρστεν Χέλμαν, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, οι περισσότερες βιομηχανικές χώρες κάνουν ελάχιστα βήματα για την απομείωση του κρατικού χρέους, για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, για τη διασφάλιση και επέκταση των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας.
Επιπλέον, εκτιμά ο Τόρστεν Χέλμαν, εντείνεται το χάσμα μεταξύ των μεμονωμένων χωρών. "Ο φόβος μας είναι ότι η πανδημία όχι μόνο κάνει πιο ορατές τις διαφορές αυτές, αλλά τις εντείνει κιόλας" λέει ο Γερμανός οικονομολόγος, προειδοποιώντας ότι αν η πανδημία προκαλέσει μεγαλύτερη φτώχεια, τότε θα οδηγηθούμε σε κοινωνική κρίση, "η οποία κατά κανόνα αποτελεί πρόσφορο έδαφος για λαϊκιστές και εγκυμονεί κινδύνους για τη λειτουργία της Δημοκρατίας". Οι δημοκρατικές δυνάμεις θα πρέπει να συνασπιστούν για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο, τονίζει ο Τόρστεν Χέλμαν. Διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων διαφαίνεται και στη Γερμανία με κλειστά σχολεία, καθώς δεν έχουν όλες οι οικογένειες τη δυνατότητα να αποκτήσουν υπολογιστές και γρήγορο δίκτυο Ίντερνετ, προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες τηε τηλε-εκπαίδευσης.
Συρρίκνωση εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση
Η κοινωνική κρίση θέτει σε κίνδυνο τη Δημοκρατία, προειδοποιεί ο οικονομολόγος Τόρστεν Χέλμαν
Ομάδα επιστημόνων από το πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας ερευνά τις κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες της πανδημίας. Υπό την εποπτεία του καθηγητή Πολιτικών Επιστημών Μάριους Μπούζεμαϊερ η ομάδα επεξεργάστηκε σχετικό ερωτηματολόγιο, το οποίο κλήθηκαν να απαντήσουν συνολικά 15.000 άτομα. Ο ίδιος δηλώνει έκπληκτος με τις απαντήσεις στο ερώτημα, κατά πόσον οι πολίτες εμπιστεύονται την επίσημη κυβερνητική ενημέρωση. "Μόνο το 50% των ερωτηθέντων εκτιμά ότι η ενημέρωση αυτή ανταποκρίνεται πλήρως στην αλήθεια, είναι ένα ποσοστό που με προβληματίζει ιδιαίτερα", λέει ο Μάριους Μπούζεμαϊερ.
Η διαπίστωση αυτή φαίνεται να αντιβαίνει στα συμπεράσματα άλλων ερευνών που υποδεικνύουν ότι στη Γερμανία η εμπιστοσύνη προς τους πολιτικούς κυμαίνεται μάλλον σε υψηλά επίπεδα. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2020 φαίνεται ότι πράγματι έτσι ήταν τα πράγματα. Αναφερόμενος στη νέα ομάδα των Querdenker ("Αυτοί που σκέπτονται διαφορετικά"), οι οποίοι αμφισβητούν τα επίσημα στοιχεία για την πανδημία, ο καθηγητής Μπούζεμαιερ κάνει λόγο για μία ομάδα πληθυσμού γύρω στο 10 με 15%, η οποία σε κάποιο βαθμό έχει αποκολληθεί από τον κοινωνικό ιστό και επισημαίνει ότι "πρόκειται για μία αντιπαράθεση ανάμεσα σε μία ριζοσταστική μειοψηφία και στην υπόλοιπη κοινωνία".
Ένας παράλληλος κόσμος
Διαδήλωση των Querdenker με αποστάσεις ασφαλείας στην Κωνσταντία
Στην Κωνσταντία το γερμανκό κίνημα των Querdenker είχε οργανώσει μαζική κινητοποίηση με περίπου 3.000 συμμετέχοντες στις 4 Οκωβρίου 2020. Ασφαλώς δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι περισσότεροι δεν εκφράζουν εμπιστοσύνη στους πολιτικούς και το "κατεστημένο". Σύμφωνα μάλιστα με το ερωτηματολόγιο οι τρεις στους τέσσερις θεωρούν πιθανό ότι οι επιστήμονες προσπαθούν να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη. Εξίσου μεγάλο ποσοστό διαφωνεί με τη διαπίστωση ότι "η Δημοκρατία λειτουργεί αποτελεσματικά". Εννέα στους δέκα λένε ότι προτιμούν να ενημερωθούν με δική τους έρευνα στο Ίντερνετ παρά στα καθιερωμένα μέσα ενημέρωσης, ενώ οι μισοί εμπιστεύονται το WhatsApp και το Telegram.
Ο καθηγητής Μπούζεμαϊερ βλέπει τον κίνδυνο να διαμορφωθεί μία "παράλληλη δημοσιότητα", στην οποία τα ΜΜΕ δεν θα έχουν πλέον πρόσβαση, ενώ θεωρεί πιθανό και στη Γερμανία ένα ξέσπασμα βίας, όπως αυτό που εμφανίστηκε στη γειτονική Ολλανδία.
Αντρέα Γκρούναου
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
