Για τέσσερις μήνες το Νότινγχαμ απολάμβανε έναν πραγματικό Μπάνκσι. Κάποια στιγμή όμως ήρθαν τεχνίτες και με ένα βαρύ μηχάνημα αφαίρεσαν την εικόνα ενός μικρού κοριτσιού με μια κουλούρα από ελαστικό στη μέση, τύπου hula-hoop.
Στον τοίχο δεν απέμεινε παρά μια τρύπα. Η ζωγραφιά του Μπάνκσι είχε εξαφανιστεί.«Αυτός είναι καθαρός καπιταλισμός», λέει η κάτοικος της περιοχής Τζεϊσάνια Πάουελ στο BBC. Ο ιδιοκτήτης της γκαλερί Τζον Μπράντλερ είχε αγοράσει το έργο για τη συλλογή του τον περασμένο Οκτώβριο για ένα εξαψήφιο ποσό.
Στο Νότινγχαμ όμως το έργο του Μπάνκσι είχε φέρει ζωή μέσα στην πανδημία. Ουρές στέκονταν τις προηγούμενες εβδομάδες μπροστά από τη ζωγραφιά και όλοι ήθελαν να δουν το κορίτσι από κοντά και να τραβήξουν μια φωτογραφία. «Ήταν υπέροχο και είχε ένα δυνατό αποτέλεσμα, έφερε καινούργιους ανθρώπους στη γειτονιά», είπε στο BBC ο Άλεξ Μίτσελ Μέσαμ, ο οποίος έχει ένα κατάστημα εκεί κοντά. Σήμερα η διασταύρωση είναι όπως όλες οι άλλες.
«Αυτό που συνέβη στο Νότινγχαμ υπήρχε εδώ και πολύ καιρό σε σχέση με τον Μπάνκσι», λέει ο ιστορικός τέχνης Ούλριχ Μπλανσέ από το πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Ο Μπλανσέ πάντως που ασχολείται εδώ και χρόνια με το θέμα δεν έχει σχηματίσει ακόμη σαφή γνώμη. «Από αρχαιολογικής άποψης, είμαι ευγνώμων στους ανθρώπους που συντηρούν τα έργα και κάποια πράγματα μπορεί να τα δει κανείς στο πρωτότυπο», εξηγεί ο ειδικός της τέχνης του δρόμου. Τα έργα του Μπάνκσι είναι ενσωματωμένα στον περιβάλλοντα χώρο και αποτελούν τμήμα του. Έτσι, το κορίτσι στο Νότινγχαμ φαινόταν να έχει πάρει τη ρόδα από ένα παλιό κλειδωμένο ποδήλατο που του έλειπε η πίσω ρόδα και ήταν ακουμπισμένο σ' ένα στύλο.
Η αλήθεια έχει δυο όψεις
Οι αγοραστές συχνά λένε πως αγοράζουν τα έργα γιατί θέλουν να τα προστατεύσουν. «Αν δεν το είχα αγοράσει και δεν το είχαν αφαιρέσει από τον τοίχο, δεν θα ήταν το έργο του Μπάνκσι εκεί σε δύο χρόνια», είπε ο ιδιοκτήτης της γκαλερί Τζον Μπράντλερ στο BBC.
Σύμφωνα όμως με άλλους ειδικούς, αυτή είναι η μισή αλήθεια. Η αξία των έργων είναι τεράστια. «Ο Μπάνκσι είναι πιθανώς αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης στον κόσμο», λέει ο Ράφαελ Σάχτερ, ανθρωπολόγος και επιμελητής στο Λονδίνο. «Εάν το έργο βρίσκεται σε ιδιωτικό χώρο είναι σαν ο ιδιοκτήτης να κέρδισε το λαχείο», λέει. Καταλαβαίνει ότι οι άνθρωποι στην περιοχή είναι αναστατωμένοι όταν εξαφανίζεται ένα έργο αλλά τελικά πρόκειται για προσωπική ιδιοκτησία και μπορεί ως τέτοια να πουληθεί».
Αυτό που σκέφτεται ο ίδιος ο θρύλος της τέχνης του δρόμου για την εξέλιξη αυτής της κατάστασης μπορεί κανείς μόνο να το εικάσει. Επανειλημμένα έχει εκφράσει κριτική για τον παραδοσιακό τρόπο, με τον οποίο κινείται ο κόσμος της τέχνης, τα μουσεία και οι γκαλερί. «Ο Μπάνκσι εργάζεται πάνω σε επιφάνειες που δεν είναι τόσο εύκολο να αφαιρεθούν. Πράγματι θέλει τα έργα του να παραμείνουν στο δρόμο», λέει ο Μπλανσέ.
Και η αντίστροφη τακτική
Έκθεση με έργα του Μπάνκσι στο μουσείο Ρόζενχανγκ
Ωστόσο, όπως λέει: «Η τεκμηρίωση του έργου είναι το πιο σημαντικό πράγμα». Πριν καν ξεκινήσει το έργο μετράει πως φαίνεται στις φωτογραφίες. Το Instagram του έχει γίνει πλέον διαδικτυακή γκαλερί για τους θαυμαστές του σε όλο τον κόσμο. «Πολλοί λίγοι άνθρωποι βλέπουν τα έργα προσωπικά, αλλά όλοι τους τα έχουν δει στο διαδίκτυο », λέει ο Σάχτερ.
Απομακρύνεται λοιπόν η τέχνη που κάποτε προοριζόταν για το δρόμο από τον αρχικό της σκοπό; Μόνο εν μέρει. Σύμφωνα με τους ειδικούς η πρακτική αυτή, δηλαδή η απόσπαση των τοιχογραφιών από το φυσικό τους περιβάλλον, αφορά μόνο κάποιους λίγους καλλιτέχνες που είναι οι σταρ του είδους. Εκτός αυτού παρατηρείται και το αντίστροφο φαινόμενο. Όλο και περισσότερες πόλεις στον κόσμο και στη Γερμανία διοργανώνουν υπαίθριες εκθέσεις με αντικείμενο την τέχνη του δρόμου. Εκθέσεις, οι οποίες μάλιστα υποστηρίζονται από δημόσιους φορείς.
Πολλές φορές όμως η τέχνη του δρόμου δεν εξαφανίζεται μόνο από γκαλερίστες με χοντρά πορτοφόλια αλλά και από κοινούς κλέφτες ή γίνονται αντικείμενο βανδαλισμών ή απλά καταστρέφονται από τον αέρα και τη βροχή. Όμως ακόμα και αυτές οι προοπτικές είναι μέρος ενός έργου του δρόμου, το οποίο έχει τη δική του ζωή σύμφωνα με τον Ράφαελ Σάχτερ.
Λαρίσα Σβέντες, DPA
Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου
