Η πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας για την ένταξή της στη ζώνη Σένγκεν ξεκίνησε το 2019, με την υποβολή δήλωσης ετοιμότητας, έπειτα από χρόνια επιφυλάξεων, λόγω της Πράσινης Γραμμής και εν γένει της μη επίλυσης του Κυπριακού. Από την ανακοίνωση της αίτησης μέχρι και σήμερα, πολιτικά κόμματα και πρόσωπα έχουν εκφράσει δημόσια τις επιφυλάξεις τους. Οι ενδοιασμοί κινούνται γύρω από το status quο στη Νεκρή Ζώνη και την κατοχή αλλά και για τις Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου, για το ενδεχόμενο να προκαλέσουν πολιτικές συνέπειες. Οι επιφυλάξεις αυτές δεν μένουν μόνον εντός της ε/κ κοινότητας, καθώς ανησυχίες έχουν εκφραστεί και από τ/κ κόμματα, κυρίως για τη διέλευση από και προς τα κατεχόμενα και τη μετατροπή της Πράσινης Γραμμής σε «σκληρό σύνορο».
Σημειώνεται ότι, με την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει νομική δέσμευση να προσχωρήσει στον Χώρο Σένγκεν, ωστόσο η πλήρης ένταξή της παρέμεινε προσωρινά σε αναστολή, λόγω του κυπριακού ζητήματος. Υπενθυμίζεται ότι, το καλοκαίρι του του 2023, η Κύπρος εντάχθηκε στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS), το οποίο επιτρέπει τη συνεργασία σε θέματα εγκληματικότητας, μετανάστευσης και άλλων θεμάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια εντός της ζώνης Σένγκεν.
Στην πρώτη αξιολόγηση...
Η πρώτη αξιολόγηση της Κύπρου για τη ζώνη Σένγκεν βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και, παρά τις δημόσιες τοποθετήσεις από την πλευρά της Λευκωσίας πως το 2026 θα ενταχθούμε στη ζώνη Σένγκεν, φαίνεται να έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε.
Όπως αποκάλυψε αξιωματούχος της Κομισιόν αποκλειστικά στον «Π», χρειάζεται να γίνουν ακόμη πολλά για να φτάσει η χώρα μας στο επίπεδο πλήρους συμμόρφωσης με τις αυστηρές απαιτήσεις του ευρωπαϊκού πλαισίου. Η διαδικασία, αν και προχωρά, παραμένει τεχνικά απαιτητική και πολιτικά ευαίσθητη, ιδιαίτερα λόγω της μοναδικής κατάστασης που επικρατεί στο νησί.
Υπό στενή παρακολούθηση
Όπως επισήμανε ο αξιωματούχος, η Κομισιόν εξετάζει προσεκτικά την πρόοδο που έχει σημειώσει η Κύπρος, η οποία με τη σειρά της αναφέρει στις Βρυξέλλες τακτικά τα μέτρα που έχουν ληφθεί.
Όταν τεθούν σε εφαρμογή όλα τα απαραίτητα μέτρα από τις κυπριακές Αρχές, η Κομισιόν θα οργανώσει επιπλέον επισκέψεις, ώστε να διαπιστωθεί ότι πληρούνται οι απαραίτητες τεχνικές προϋποθέσεις.
Γνωστοποίησε πως μετά τη σχετική αξιολόγηση και την επιβεβαίωση, η Κύπρος πρέπει να βρίσκεται σε ετοιμότητα να ενταχθεί στη ζώνη χωρίς να εφαρμόζει εσωτερικούς συνοριακούς ελέγχους.
«Η αξιολόγηση περιλαμβάνει την τήρηση των υψηλότερων προτύπων ασφάλειας για τη ζώνη Σένγκεν», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ένας από τους κυριότερους πυλώνες του Σένγκεν είναι οι συστάσεις που οφείλουν να εφαρμόζουν τα κράτη μέλη. Η Κύπρος βρίσκεται σε στενή συνεργασία με την Κομισιόν για την εφαρμογή των συστάσεων Σένγκεν, ιδίως όσον αφορά τη βελτίωση της διαχείρισης των συνόρων, την αποδοτικότητα στις επιστροφές, καθώς και τα πληροφοριακά συστήματα που υποστηρίζουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας και την έκδοση θεωρήσεων.
Ο αξιωματούχος χαιρέτισε το γεγονός ότι η Κύπρος έχει ενισχύσει την εθνική διακυβέρνηση Σένγκεν, μέσω της σύστασης «ομάδας εργασίας για το Σένγκεν». «Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση των εκκρεμοτήτων με συντονισμένο τρόπο, εξασφαλίζοντας τόσο πολιτική όσο και επιχειρησιακή δέσμευση», σημείωσε.
Οι κυριότερες συστάσεις
Μεταξύ των βασικών συστάσεων που απορρέουν από τον Κανονισμό που διέπει τη ζώνη Σένγκεν, ξεχωρίζουν τρία μέτρα: Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν την ορθή και ομαλή λειτουργία του Σένγκεν. Η διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των σταδίων επιστροφών σε όλα τα στάδιά τους, με καλύτερο συντονισμό μεταξύ των εθνικών Αρχών. Δηλαδή, την επιστροφή υπηκόων τρίτων χωρών χωρίς δικαίωμα παραμονής στα εδάφη των κρατών μελών που εφαρμόζουν το κεκτημένο του Σένγκεν. Το τρίτο μέτρο είναι η μεγιστοποίηση της εθνικής αποτελεσματικότητας μέσω ισχυρότερης ευρωπαϊκής συνεργασίας, τόσο σε επιχειρησιακό όσο και σε τεχνολογικό επίπεδο.
Όπως επισημαίνουν αρμόδιοι κύκλοι στις Βρυξέλλες, αυτά τα μέτρα απαιτούν αποτελεσματικό οριζόντιο σχεδιασμό, με επαρκείς δυνατότητες, απλουστευμένες διαδικασίες και σταθερό συντονισμό, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο.
Ακόμη και εάν όλα τα τεχνικά κριτήρια υλοποιηθούν, για να εισχωρήσει η Κύπρος στο Σένγκεν πρέπει να λάβει την απαραίτητη ομόφωνη έγκριση από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ που εφαρμόζουν το κεκτημένο. Μέχρι τότε, η Κύπρος καλείται να συνεχίσει αδιάκοπα τις μεταρρυθμίσεις, με την Κομισιόν από τη μία να κρατάει τις ισορροπίες και από την άλλη να είναι αυστηρή και προσηλωμένη στους ευρωπαϊκούς κανόνες.
Η Πράσινη Γραμμή
Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στο καθεστώς που διέπει την Πράσινη Γραμμή, καθώς αυτή εμπίπτει σε ένα εξειδικευμένο νομικό πλαίσιο, όπως αυτό ορίζεται στο Πρωτόκολλο 10 της Πράξης Προσχώρησης της Κύπρου στην ΕΕ. Όπως γνωστοποίησε στον «Π» αξιωματούχος, η Κομισιόν επισημαίνει με σαφήνεια ότι οι διαδικασίες ελέγχου, που εφαρμόζονται στην περιοχή αυτή, θα πρέπει να συνεχίσουν να αντανακλούν τον ιδιόμορφο χαρακτήρα της υφιστάμενης κατάστασης, λαμβάνοντας υπ' όψιν τις ιδιαίτερες πολιτικές και γεωγραφικές συνθήκες. Παράλληλα, η ενδεχόμενη πλήρης ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στον χώρο Σένγκεν συνοδεύεται από την ανάγκη για ουσιαστική εναρμόνιση με τα προβλεπόμενα πρότυπα, καθώς και την παροχή πρόσθετων εγγυήσεων που θα διασφαλίζουν την ομαλή εφαρμογή των σχετικών διατάξεων.
Το πρόσφατο ιστορικό
Ο επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης της ΕΕ, Μάγκνους Μπρούνερ, επισκέφθηκε την Κύπρο τον Ιανουάριο και είχε την ευκαιρία να συζητήσει τα πιθανά μελλοντικά βήματα που πρέπει να ληφθούν για την πλήρη συμμετοχή της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν. Ο επίτροπος υπογράμμισε την ανάγκη αντιμετώπισης όλων των συστάσεων που εξέδωσε το Συμβούλιο στο πλαίσιο της εν εξελίξει αξιολόγησης Σένγκεν. Ο Συντονιστής για το Σένγκεν επισκέφθηκε επίσης την Κύπρο τον Φεβρουάριο για να παρακολουθήσει την πρόοδο και βρίσκεται σε στενή επαφή με τις κυπριακές Αρχές ώστε να υποστηρίξει το έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη. Την περασμένη εβδομάδα, ο επίτροπος είχε συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών της Κύπρου, επαναλαμβάνοντας τη στήριξη της Κομισιόν στις προσπάθειες της Κύπρου.
Πώς θα αλλάξει η καθημερινότητά μας
Μία ενδεχόμενη ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζώνη Σένγκεν θα φέρει αλλαγές στην καθημερινότητα των Κυπρίων. Από την ελεύθερη μετακίνηση μέχρι τις συνοριακές διαδικασίες και την ασφάλεια, η ζωή στην Κύπρο θα αποκτήσει νέες παραμέτρους, σε ευθυγράμμιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν χερσαία σύνορα με κράτη μέλη του Σένγκεν, οι Κύπριοι πολίτες θα μπορούν να περνούν πιο γρήγορα τους ελέγχους των αεροδρομίων. Παράλληλα, η ένταξή μας θα διευκολύνει σημαντικά τις μετακινήσεις για εργασία, τουρισμό ή σπουδές.
Επιπλέον, η πλήρης ένταξη στο Σένγκεν σημαίνει βελτιωμένο σύστημα θεωρήσεων (visa), με την Κύπρο να συμμετέχει στο κοινό σύστημα και να μπορεί να εκδίδει ενιαίες θεωρήσεις Σένγκεν.
Δίνεται επίσης η δυνατότητα για μείωση του διοικητικού κόστους των επιχειρήσεων, ενώ, σύμφωνα με σχετικές στατιστικές της ΕΕ, το εμπόριο έχει ενισχύσει κατά 3% κατά μέσο όρο τα κράτη της ζώνης Σένγκεν.
Παράλληλα, η ένταξη της Κύπρου στο Σένγκεν ενδέχεται να ενισχύει τον γεωπολιτικό της ρόλο, σηματοδοτώντας την πλήρη ενσωμάτωση της χώρας στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο. Φτάνει να βρεθεί η χρυσή τομή με την Πράσινη Γραμμή και να μην αφεθεί μετέωρο κάποιο λανθασμένο μήνυμα για το Κυπριακό τόσο στη διεθνή κοινότητα όσο και στην τουρκοκυπριακή.
