ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ - ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ
Aπό την πρώτη στιγμή της ρωσικής εισβολής, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σταθεί με «ακλόνητη στήριξη στο πλευρό της Ουκρανίας», εκφράζοντας την αλληλεγγύη της μέσα από μία πολυδιάστατη πολιτική, που περιλαμβάνει στρατιωτική και οικονομική προσέγγιση. Η προσέγγιση της ΕΕ κατά της ρωσικής εισβολής, ευθυγραμμιζόταν σε σχεδόν απόλυτο βαθμό με αυτή των ΗΠΑ, υπό την προεδρία του Τζο Μπάιντεν. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, έχει μεταβάλει αυτές τις ισορροπίες, δημιουργώντας νέα δεδομένα, με αποκορύφωμα τη συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του. Με το πέρας της συνάντησης, ο Τραμπ έχει προβεί σε μία σειρά από αντιφατικές δηλώσεις, με φόντο τον τερματισμό του πολέμου, δημιουργώντας ένα αρκετά θολό πολιτικό σκηνικό. Από την πλευρά τους, οι Ευρωπαίοι ηγέτες και εν γένει η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν φαίνεται να ακολουθούν τον δρόμο των ΗΠΑ, παραμένοντας εν πολλοίς στην ίδια πολιτική προσέγγιση που είχαν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής.
Δύο ειδικοί στους ευρωπαϊκούς θεσμούς με αντικείμενο την εξωτερική πολιτική αναλύουν στον «Π» τις πρόσφατες διπλωματικές εξελίξεις γύρω από το Ουκρανικό ζήτημα και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Ένωση.
Αμηχανία στην ΕΕ
Ο πρώτος ειδικός σημειώνει ότι στην ΕΕ επικρατεί τεράστια αμηχανία, καθώς η μέχρι τώρα πολιτική της προσέγγιση δεν περιλάμβανε την υιοθέτηση διπλωματικών πρωτοβουλιών για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. «Με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και τις δικές τους κινήσεις, οι Ευρωπαίοι βρέθηκαν να παρακολουθούν τις εξελίξεις από το περιθώριο», λέει, προσθέτοντας πως «οι ευρωπαϊκές ηγεσίες εμφανίζονται σήμερα εγκλωβισμένες σε μία επιλογή του δόγματος 'Peace through strength', που δεν απέδωσε το ζητούμενο αποτέλεσμα». Όπως εξηγεί, «ο πόλεμος συνεχίζεται, το οικονομικό και κοινωνικό κόστος για τα κράτη μέλη αυξάνεται συνεχώς. Αναφερόμενος στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Αλάσκα, μεταξύ Πούτιν και Τραμπ τόνισε πως αυτή οδήγησε μάλλον «στην αναβάθμιση της διπλωματικής θέσης της Ρωσίας».
Εκμετάλλευση συγκυριών από Τραμπ
Ο ίδιος ειδικός υπογραμμίζει πως, οι ηγέτες της ΕΕ δεν εμπιστεύονται τον Τραμπ, αλλά είναι αναγκασμένοι να ευθυγραμμίζονται μαζί του καθώς θεωρούν ότι σε κανένα σενάριο δεν μπορούν να χάσουν τη στήριξη των ΗΠΑ κατά τη δεδομένη συγκυρία. «Αυτό είναι κάτι που ο Τραμπ το εκμεταλλεύεται και επιβάλλει εντελώς ετεροβαρείς εμπορικές συμφωνίες έναντι της ΕΕ», συμπλήρωσε. Παράλληλα, σημειώνει πως η ΕΕ δηλώνει ότι η πορεία της Ουκρανίας για ένταξη είναι μη αναστρέψιμη και διεξήχθη ήδη η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη που σηματοδότησε την επίσημη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στις 25 Ιουνίου 2024. «Τώρα μπαίνουμε στη φάση του διμερούς ελέγχου, που αναμένεται να ολοκληρωθεί το φθινόπωρο του 2025, ενώ η Κομισιόν έχει ήδη καταθέσει κρίσιμες εκθέσεις ελέγχου για τις θεμελιώδεις αρχές, την εσωτερική αγορά και τις εξωτερικές σχέσεις», επισήμανε. Πέρα από την πορεία ένταξης, ανοικτό παραμένει το θέμα των εγγυήσεων ασφαλείας. «Εδώ μπαίνει το πιο δύσκολο κομμάτι», παραδέχεται ο ειδικός. «Δεν είναι ακόμα σαφές ποιες χώρες θα αναλάβουν ρόλο, ενώ ακόμη και η συμμετοχή τουρκικών στρατευμάτων παραμένει στο τραπέζι των συζητήσεων», κατέληξε.
«Η ΕΕ έχει μείνει μόνη της»
Από την πλευρά του, ένας άλλος ειδικός τόνισε στον «Π» πως οι πρόσφατες πολιτικές μανούβρες του Τραμπ φέρνουν σε αρκετά δύσκολη θέση τους Ευρωπαίους ηγέτες. «Η ΕΕ φαίνεται πως έχει μείνει μόνη της (σ.σ. εννοώντας τις ΗΠΑ) να παλεύει για την επιβολή του διεθνούς δικαίου, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας», ανέφερε. Σημείωσε ότι η πρόσφατη δήλωση του Γερμανού Καγκελάριου, Φρίντριχ Μερτς, σύμφωνα με την οποία δεν θα πραγματοποιηθούν άμεσες συνομιλίες μεταξύ Ζελένσκι και Πούτιν, καθώς και οι τοποθετήσεις της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, καταδεικνύουν πως η ΕΕ παραμένει σταθερή στη γραμμή που χάραξε το 2022. «Αυτό δείχνει μία συνέπεια που έχει πολιτικό και ηθικό βάρος», εξήγησε, αλλά παράλληλα «εντείνει την αίσθηση απομόνωσης όταν βλέπει κανείς ότι οι ΗΠΑ επιλέγουν διαφορετική τακτική στο Ουκρανικό».
Θα επιμείνει μέχρι τέλους
Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να σταθεί στο πλευρό της Ουκρανίας μέχρις εσχάτων, σημείωσε ο ειδικός, προσθέτοντας πως με τη ρωσική εισβολή «διακυβεύεται η ασφάλεια και της ίδιας της ΕΕ, καθώς επίσης και το πολιτικό της κύρος». Παράλληλα υπογραμμίζει πως, η Ένωση προσπαθεί να αναπτύξει ανεξάρτητες διαύλους επικοινωνίας με τη Μόσχα και το Κίεβο, «ακόμη και όταν οι ΗΠΑ επιλέγουν να μην εμπλακούν άμεσα». Σύμφωνα με τον ίδιο, «πρόκειται για μία προσπάθεια να εξασφαλιστεί η διατήρηση της επιρροής της ΕΕ και η πρόληψη μίας αποκλειστικής αμερικανικής διαπραγμάτευσης, που θα μπορούσε να καθορίσει τα αποτελέσματα των δικών τους στρατηγικών συμφερόντων».
Όσον αφορά τον ρόλο των ΗΠΑ γύρω από το Ουκρανικό, θεωρεί πως «ο Τραμπ κάνει παιχνίδια υψηλού επιπέδου, θέλοντας να αποκομίσει το μέγιστο κέρδος από όλους. Από τη μία συνεχίζει την πώληση όπλων στην Ουκρανία και αναφέρει πως βρίσκεται στο πλευρό της στρατιωτικά, από την άλλη θέλει να πιέσει τον Πούτιν για ειρήνη - έστω όπως τη φαντάζεται ο ίδιος. Πιστεύω πως στοχεύει σε κάποιο αντάλλαγμα όσον αφορά την περίπτωση της Ρωσίας», τονίζει και συμπληρώνει πως, εάν επιτευχθεί ο τερματισμός του πολέμου με τη σφραγίδα του Τραμπ, θα «το παρουσιάσει ως μία προσωπική του νίκη, θέλοντας να κρατήσει τη δημοτικότητά του στο εσωτερικό των ΗΠΑ σε υψηλά ποσοστά, αλλά και να γράψει το όνομά του στην ιστορία».
Οικονομική και στρατιωτική βοήθεια
Από την αρχή του πολέμου η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν παράσχει συνολικά περίπου €170 δισεκατομμύρια σε οικονομική, στρατιωτική, ανθρωπιστική και προσφυγική βοήθεια προς την Ουκρανία. Από αυτό το ποσό, περίπου το 65% έχει παρασχεθεί ως επιχορηγήσεις ή σε είδος, ενώ το υπόλοιπο σε μορφή χαμηλότοκων δανείων. Μεταξύ άλλων, η ΕΕ έχει παράσχει 73,6 δισεκατομμύρια ευρώ που διατέθηκαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για ανθρωπιστική υποστήριξη, αντιμετώπιση κρίσεων, δημοσιονομική στήριξη και έγκαιρη ανάκαμψη και ανασυγκρότηση. Επιπλέον, 15 δισεκατομμύρια ευρώ δόθηκαν από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ υπό τη μορφή διμερούς βοήθειας, ενώ 59,6 δισεκατομμύρια ευρώ αφορούσαν στρατιωτική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένου ενός μεριδίου που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο για την Ειρήνη. Επιπλέον, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, έχουν κινητοποιήσει τουλάχιστον 17 δισ. ευρώ για να υποστηρίξουν τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Υπενθυμίζεται ότι, η ΕΕ μέσω των κυρώσεων κατά της Ρωσίας έχει «παγώσει» περίπου 210 δισ. ευρώ από τα περιουσιακά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, εκ των οποίων 3,7 από τα έσοδα αυτά διατέθηκαν προς την Ουκρανία.
Υποδοχή προσφύγων στην ΕΕ
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, πέραν των 5,6 εκατομμυρίων Ουκρανών έχουν προσφυγοποιηθεί, εκ των οποίων σχεδόν 4,3 εκατομμύρια έχουν λάβει προσωρινή προστασία στις χώρες της ΕΕ. Οι χώρες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων παγκόσμια είναι η Γερμανία με περισσότερο από 1,2 εκατομμύρια άτομα, η Πολωνία με ένα εκατομμύριο και η Τσεχία με περίπου 370.000 άτομα. Στην Κύπρο, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, διαμένουν 24.290 Ουκρανοί. Σημειώνεται ότι, η προσωρινή προστασία για τους πρόσφυγες από την Ουκρανία παρατάθηκε πρόσφατα από την ΕΕ έως τις 4 Μαρτίου 2027.
