Η ομιλία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης έπλεξε μαζί πολλαπλές κρίσεις -κλιματική, γεωπολιτική, οικονομική- και τις άφησε να συναντηθούν σε μια κεντρική λέξη: ανθεκτικότητα. Για την Κύπρο, η λέξη έγινε είδηση: η δημιουργία ευρωπαϊκού κόμβου αεροπυρόσβεσης στο νησί. Την ίδια στιγμή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα που καταδικάζει την κράτηση των πέντε Ελληνοκυπρίων στα κατεχόμενα (ψηφίστηκε την Πέμπτη), ενώ η ανθρώπινη διάσταση αποσυμπιέστηκε την Παρασκευή, με την αποφυλάκισή τους υπό όρους. Ανάμεσα σε αυτά, η Ευρώπη μίλησε για Ουκρανία και Γάζα με πιο αιχμηρή γλώσσα και έδωσε οικονομικό περίγραμμα σε μια πράσινη-τεχνολογική στροφή που θέλει λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη παραγωγή «made in Europe».
Κόμβος αεροπυρόσβεσης
Η ανακοίνωση της Φον ντερ Λάιεν δεν είναι απλώς τιμητική για την Κύπρο· είναι λειτουργική. Σημαίνει ότι η Ανατολική Μεσόγειος, όπου τα καλοκαίρια είναι «πιο καυτά, πιο σκληρά και πιο επικίνδυνα», αποκτά έναν μόνιμο βραχίονα ευρωπαϊκής αντίδρασης. Η Κύπρος, συχνά «μακριά» σε επιχειρησιακούς χρόνους από την ηπειρωτική Ευρώπη, μπορεί να μετατραπεί σε πύλη ταχείας συνδρομής για την ίδια και για τη γειτονιά της. Το στοίχημα είναι οι διαδικασίες, τα κέντρα ελέγχου, η εκπαίδευση κοινών πληρωμάτων και ο μηχανισμός rescEU.
H ευρωπαϊκή αλληλεγγύη
Η Ρομπέρτα Μέτσολα, ανοίγοντας τις εργασίες, στάθηκε στις ανθρώπινες απώλειες από το πολύνεκρο δυστύχημα στην Πορτογαλία μέχρι τη «χειρότερη αντιπυρική περίοδο» που έχει καταγραφεί στην ήπειρο. Η αλληλεγγύη που περιέγραψε μίλησε για αποστολές εκατοντάδων πυροσβεστών και δεκάδων εναέριων μέσων. Όμως, αλληλεγγύη χωρίς υποδομές καταλήγει σε καθυστέρηση. Για την Κύπρο, αυτό μεταφράζεται σε δύο άμεσα καθήκοντα: έγκαιρο αίτημα στο Ταμείο Αλληλεγγύης (η προθεσμία είναι 12 εβδομάδες) και ενσωμάτωση ακόμη και της ανομβρίας σε επιλέξιμες δράσεις στήριξης ώστε η κρίση να αντιμετωπίζεται ολιστικά, όχι αποσπασματικά. Η Φον ντερ Λάιεν μίλησε για «στιγμή ανεξαρτησίας» της Ευρώπης. Το μήνυμα εκφωνήθηκε με τη σκιά της Ουκρανίας: προετοιμασία 19ου πακέτου κυρώσεων κατά της Ρωσίας, «Drone Alliance», με προκαταβολή 6 δισ. ευρώ, Readiness 2030 και κοινές προμήθειες για να σταθεί η ΕΕ πιο στιβαρά στο δικό της σκέλος άμυνας. Τόνισε ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης. Στην πράξη η τεχνολογία (από τα drones μέχρι τα συστήματα διοίκησης και ελέγχου) κρίνει όσο και οι αριθμοί.
Ψήφισμα για τη Γάζα
Για τη Γάζα, η εξαγγελία ήταν ακόμη πιο αιχμηρή: άμεση εκεχειρία, απελευθέρωση ομήρων, απρόσκοπτη ανθρωπιστική πρόσβαση και προαναγγελία στοχευμένων μέτρων κατά ακραίων υπουργών και βίαιων εποίκων στο Ισραήλ, μαζί με «πάγωμα» διμερούς στήριξης και μερική αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ–Ισραήλ. Η αποτελεσματικότητα, όμως, θα κριθεί στο Συμβούλιο, στις νομικές λεπτομέρειες και στο πώς η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει τα διαθέσιμα εργαλεία χωρίς να εγκλωβιστεί σε βέτο και ρωγμές κρατών μελών. Για την Κύπρο, που λειτουργεί ως ανθρωπιστικός διάδρομος στην περιοχή, αυτή η γραμμή ανοίγει χώρο για πιο συστηματικό ρόλο, εφόσον υπάρξει σχέδιο και επιχειρησιακή ετοιμότητα.
Στο οικονομικό σκέλος, το νήμα συνδέθηκε με τη βιομηχανική πολιτική. Μείωση διοικητικού κόστους κατά 8 δισ. ετησίως, ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς έως το 2028 και «Scaleup Europe Fund» για να μείνουν οι ταχέως αναπτυσσόμενες εταιρείες στην ήπειρο. Στα ενεργειακά και την τεχνολογία, «Battery Booster» 1,8 δισ. για παραγωγή μπαταριών στην ΕΕ, ευρωπαϊκή υποδομή τεχνητής νοημοσύνης με «gigafactories» και φίλτρο «made in Europe» στις δημόσιες προμήθειες. Οι δημόσιες δαπάνες θα λειτουργήσουν ως μοχλός για την αλυσίδα αξίας της πράσινης μετάβασης εντός Ευρώπης, σύμφωνα με την πρόεδρο της Κομισιόν.
Δημοκρατική ανθεκτικότητα
Η ομιλία δεν έμεινε μόνο στην «υψηλή πολιτική». Μίλησε για Νόμο Ποιότητας της Εργασίας, στρατηγική κατά της φτώχειας με ορίζοντα εξάλειψης έως το 2050, πρώτο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Προσιτής Στέγασης, πρωτοβουλία για μικρά προσιτά ηλεκτρικά αυτοκίνητα, μέτρα για τους αγρότες και καμπάνια «Buy European food». Παράλληλα, σκιαγραφήθηκε μια «Ασπίδα Δημοκρατίας»: νέο Κέντρο Ανθεκτικότητας της Δημοκρατίας και πρόγραμμα στήριξης ανεξάρτητων ΜΜΕ, με την ευθεία προειδοποίηση για την παραπληροφόρηση και την επισήμανση ότι «οι γονείς, όχι οι αλγόριθμοι, πρέπει να μεγαλώνουν τα παιδιά μας». Σε μια ήπειρο που συχνά κατηγορείται ότι μιλά με κανονισμούς και όχι με ανθρώπινες λέξεις, αυτή η φράση έμοιαζε γέφυρα προς την καθημερινότητα.
Ψήφισμα για τους πέντε
Στο αμιγώς Κυπριακό, η εβδομάδα κορυφώθηκε με την υιοθέτηση του ψηφίσματος για τους πέντε Ελληνοκυπρίους στα κατεχόμενα. Το κείμενο μιλά για πολιτικά υποκινούμενη κράτηση, για ελλείψεις στην ιατρική φροντίδα και ζητά τον άνευ όρων τερματισμό των διώξεων. Η αποφυλάκισή τους με εγγύηση την Παρασκευή δεν ακυρώνει το πολιτικό μήνυμα· όταν η Κύπρος μιλά συντεταγμένα, μπορεί να συγκροτεί ευρείες πλειοψηφίες. Το ερώτημα είναι αν αυτή η συγκυριακή επιτυχία θα μετατραπεί σε μόνιμο κανόνα συντονισμού μεταξύ Λευκωσίας και ευρωβουλευτών.
Η Ευρώπη κινείται. Προλαβαίνουμε;
Η εβδομάδα στο Στρασβούργο ανέδειξε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που σκληραίνει τη στάση της απέναντι στις κρίσεις, διατηρώντας παράλληλα κοινωνικές προτεραιότητες. Προώθησε παρεμβάσεις σε άμυνα και τεχνολογία (drones, αποθήκευση ενέργειας) και επανέφερε το κόστος ζωής στο επίκεντρο. Για τη Γάζα ζητήθηκε άμεση εκεχειρία και ανεμπόδιστη ανθρωπιστική πρόσβαση, ενώ για την Ουκρανία επιβεβαιώθηκε η συνεχής στήριξη. Παρά τις εξαγγελίες για μείωση γραφειοκρατίας, απαιτείται αυστηρότερη οργάνωση στην υλοποίηση. Για την Κύπρο, προτεραιότητα είναι η έγκαιρη μετατροπή των ευρωπαϊκών αποφάσεων σε συγκεκριμένες πολιτικές και έργα.
