Εμβόλιο: Στα κράτη και όχι στις φαρμακευτικές η ευθύνη των αποζημιώσεων

Η Κομισιόν δεν θεωρεί πως οι συμφωνίες στις οποίες προχωρά για προαγορά εμβολίων «καθαρίζουν» τις φαρμακευτικές από την ευθύνη για πιθανές παρενέργειες, σύμφωνα με κοινοτικές πηγές που σχολίασαν στον «Π» το ζήτημα που προέκυψε λόγω διευκολύνσεων που δόθηκαν στην εταιρεία AstraZeneca, με την οποία υπογράφηκε την περασμένη εβδομάδα η πρώτη συμφωνία προαγοράς. Εκ των πραγμάτων, όμως, το τελικό χρηματικό κόστος για μηνύσεις που θα αφορούν παρενέργειες που ενδεχομένως να προκύψουν από τα εμβόλια θα το επωμιστούν οι κυβερνήσεις της ΕΕ που θα αξιοποιήσουν τα εν λόγω εμβόλια.

Πηγές από την Κομισιόν επιμένουν πως παρά την ανάγκη επίσπευσης της έρευνας και της ανάπτυξης εμβολίων για τον κορωνοϊό, οι κανονισμοί δεν αλλάζουν και τα συμβόλαια τα οποία η Κομισιόν διαπραγματεύεται δεν παραβαίνουν την Οδηγία για Ευθύνη Λόγω Ελαττωματικών Προϊόντων. Τα φάρμακα θα πρέπει και πάλι να πάρουν έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και να περάσουν τους απαραίτητους έλεγχους. Όπως σημειώνουν οι ίδιες πηγές, φάρμακα που κανονικά θα χρειάζονταν τουλάχιστον μια δεκαετία να αναπτυχθούν τώρα θα πρέπει να είναι έτοιμα για χρήση σε λιγότερα από δύο χρόνια. Αυτή η επίσπευση των διαδικασιών στις έρευνες και τις δοκιμές δικαιολογείται από τις πρωτοφανείς περιστάσεις, όμως τίποτα δεν αποκλείει την εμφάνιση παρενεργειών με την πάροδο των χρόνων.

Με άλλα λόγια, οι συμφωνίες δεν μειώνουν ούτε αυξάνουν το ρίσκο για τους πολίτες από πιθανές μακροπρόθεσμες παρενέργειες των φαρμάκων. Αυτό το ρίσκο προϋπάρχει λόγω της ταχύτητας με την οποία πρέπει να γίνει η ανάπτυξη των εμβολίων. Αυτό που κάνουν όμως είναι να διαβεβαιώνουν πως τα κράτη μέλη, και όχι οι φαρμακευτικές εταιρείες, θα πληρώσουν τις αποζημιώσεις και τις πιθανές μηνύσεις από απλούς πολίτες.

Η Κομισιόν θεωρεί πως έτσι καλύπτει τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες των πολιτών και τα δικαιώματά τους, καθώς θα υπάρξει έλεγχος πριν την έγκριση των φαρμάκων και οι πολίτες θα έχουν τα ίδια δικαιώματα με πριν. Ο τελικός λογαριασμός όμως σε περίπτωση λαθών δεν θα πληρωθεί από τις φαρμακευτικές αλλά από τις κυβερνήσεις, και στο τέλος της ημέρας τους φορολογούμενους, καθώς τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν το ρίσκο προκειμένου να έχουν στη διάθεσή τους εμβόλια το συντομότερο.

Τα δικαιώματα υπάρχουν

Όπως σημειώνεται, η σχετική Οδηγία που βρίσκεται σε ισχύ είναι ιδιαίτερα αυστηρή καθώς ο κάθε πολίτης που θα προσφύγει ενάντια στην εταιρεία χρειάζεται μόνο να αποδείξει πως το σύμπτωμα προέρχεται από το συγκεκριμένο φάρμακο. Η Οδηγία δίνει τη δυνατότητα στις εταιρείες να προβάλουν το επιχείρημα πως όταν παρήγαγαν ένα συγκεκριμένο φάρμακο δεν είχαν στη διάθεσή τους την πλήρη εικόνα που θα προκύψει μετά από χρόνια δοκιμών. Ωστόσο σε κάποιες χώρες η νομοθεσία δίνει περισσότερο βάρος στα δικαιώματα των πολιτών, δεδομένων των μεγεθών και των οικονομικών δυνατοτήτων των εταιρειών αυτών.

Για αυτό και η πλευρά της Κομισιόν θεώρησε πως για να δώσει το κίνητρο στις εταιρείες να επισπεύσουν την εργασία τους θα έπρεπε τα κράτη μέλη να μπορούν να καλύψουν τη ζημιά από πιθανές μηνύσεις. Και σημειώνει ότι άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, όπου προστατεύονται αποκλειστικά οι εταιρείες και όχι οι πολίτες, θα είχαν προβάδισμα στην προαγορά εμβολίων. Επίσης, οι ζημιές δεν καλύπτονται αν διαπιστωθεί πως οι παρενέργειες προέκυψαν από παράνομες ενέργειες εκ μέρους της φαρμακευτικής εταιρείας. Η ΕΕ φροντίζει πάντως να καλύψει τα νώτα της δίνοντας το δικαίωμα στα κράτη μέλη να αρνηθούν μια συμφωνία που παρέχει αυτές τις εξαιρέσεις σε μια φαρμακευτική, πέντε ημέρες μετά την ανακοίνωση πρόθεσης για υπογραφή του συμβολαίου. Σε μια τέτοια περίπτωση, το κράτος μέλος χάνει την πρόσβαση στο συγκεκριμένο εμβόλιο.

Έντονο το λόμπινγκ

Ωστόσο δεν αποτελεί πια είδηση ότι οι φαρμακευτικές στο σύνολό τους, και όχι μόνο η AstraZeneca, επιχειρηματολογούν εδώ και καιρό ώστε να εξαιρεθούν από τυχόν ευθύνες για λάθη που μπορούν να γίνουν λόγω επίσπευσης των διαδικασιών παραγωγής των εμβολίων. Η επιχειρηματολογία των εταιρειών περιγράφεται σε σημείωμα που κυκλοφόρησε μεταξύ των μελών της ομάδας Vaccines Europe, μέλους της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Συνδέσμων, και το οποίο δημοσιοποίησαν οι «Financial Times». Όπως αναφέρεται στο σημείωμα, «η ταχύτητα και η κλίμακα της ανάπτυξης και της διάθεσης (των εμβολίων) συνεπάγονται πως θα είναι αδύνατον να υπάρξει ο ίδιος όγκος στοιχείων που θα ήταν προσβάσιμα υπό κανονικές συνθήκες μετά από εκτεταμένες κλινικές δοκιμές και την απόκτηση εμπειρίας από παρόχους υγείας». Στην ομάδα Vaccines Europe συμμετέχουν μεγάλες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων της AstraZeneca, της Pfizer, Sanofi, CureVac, GlaxoSmithKline και άλλων.

Τα χειρότερα

Στις ΗΠΑ η κατάσταση είναι δυνητικά χειρότερη καθώς η διακυβέρνηση Τραμπ κατηγορείται πως είναι διατεθειμένη να επισπεύσει τη διαδικασία έγκρισης εμβολίων μόνο και μόνο για να μπορεί να φέρει ένα έτοιμο εμβόλιο στην αγορά πριν τις εκλογές στις 3 Νοεμβρίου, με αποκλειστικό κριτήριο την ενίσχυση της προεκλογικής του εκστρατείας. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, σύμφωνα με την ειδησεογραφική ιστοσελίδα Intercept, η κυβέρνηση έχει προωθήσει αλλαγές στη νομοθεσία που προνοούν πως οι φαρμακευτικές δεν μπορούν να οδηγηθούν στα δικαστήρια για παρενέργειες από θεραπείες που αφορούν την αντιμετώπιση του κορωνοϊού.