Έκθεση Μπορέλ: Αυτά είναι τα προοδευτικά μέτρα για Τουρκία σε περίπτωση επιστροφής στις εντάσεις

Προοδευτικά περιοριστικά μέτρα σε περίπτωση υπαναχώρησης της Τουρκίας και επιστροφής της στην πολιτική των εντάσεων, που ξεκινούν από πρόσθετες καταχωρήσεις οντοτήτων και προσώπων έως και περιορισμούς στην οικονομία και την παροχή τουριστικών υπηρεσιών, τον τομέα της ενέργειας και απαγορεύσεις εξαγωγής τεχνολογίας, περιλαμβάνει η έκθεση του Ύπάτου Εκπροσώπου της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις επιλογές των 27 έναντι της Τουρκίας. Η έκθεση περιλαμβάνει παρομοίως και μια σειρά από κίνητρα, αλλά ο κ. Μπορέλ συμπεραίνει ότι χρειάζεται ακόμα περισσότερος χρόνος για να διαπιστωθεί αν η όποια στροφή της Τουρκίας είναι βιώσιμη και διατηρήσιμη. Τα συμπεράσματα του κ. Μπορέλ θα τεθούν σήμερα στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το αντίτυπο της έκθεσης που έχει δει το ΚΥΠΕ, ο Ύπατος Εκπρόσωπος αναφέρει στα συμπεράσματά του ότι "από τον περασμένο Δεκέμβριο, η Τουρκία έχει δείξει μια πιο ήρεμη, πιο εποικοδομητική στάση σε διάφορα θέματα, συμπεριλαμβανομένων των διμερών σχέσεών της με αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτά είναι θετικά και ευπρόσδεκτα βήματα προς τα εμπρός. Η πανδημία COVID-19 τόνισε περαιτέρω τα αμοιβαία οφέλη μιας σχέσης συνεργασίας. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία αποκλιμάκωσης παραμένει εύθραυστη. Χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για να κρίνουμε εάν είναι βιώσιμη και αξιόπιστη και προσφέρει μακροχρόνια αποτελέσματα, υπό το φως της επιδεινούμενης εσωτερικής κατάστασης στην Τουρκία".

"Για να εμβαθύνουμε την τρέχουσα δυναμική και να δώσουμε κίνητρα για στενότερους δεσμούς ΕΕ-Τουρκίας, πιστεύουμε ότι η Ένωση πρέπει να θέσει μια σειρά πιθανών τομέων συνεργασίας για να επιτρέψει μια προοδευτική, αναλογική και αναστρέψιμη προσέγγιση. Αυτά είναι προς το κοινό μας συμφέρον και θα μπορούσαν να συνεχιστούν με σταδιακά βήματα - υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι οι εποικοδομητικές προσπάθειες της Τουρκίας θα συνεχιστούν και θα ενισχυθούν τους επόμενους μήνες".

"Αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα" αναφέρει ο κ. Μπορέλ και απαριθμεί τα εξής:

"Μια πιο αποτελεσματική και αμοιβαία επωφελής εφαρμογή των βασικών τομέων της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας για το 2016, ιδίως σχετικά με τη διαχείριση της μετανάστευσης. Αυτό θα σήμαινε συγκεκριμένα ότι η Τουρκία θα ξαναρχίσει χωρίς καθυστέρηση τη διαδικασία επιστροφής από τα ελληνικά νησιά, ξεκινώντας από τους 1450 επαναπατριζόμενους των οποίων οι νομικές προσφυγές έχουν εξαντληθεί".

"Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να εντείνουν τις επανεγκαταστάσεις από την Τουρκία στην Ένωση, βασιζόμενοι στην πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής. Αυτό θα πρέπει να καλύπτει ιδιαίτερα τις πιο ευάλωτες ομάδες Σύρων προσφύγων στην Τουρκία".

"Η ενίσχυση των ήδη ουσιαστικών οικονομικών μας δεσμών είναι μια άλλη κερδοφόρα κατάσταση και για τις δύο πλευρές, ιδίως στο τρέχον δύσκολο οικονομικό κλίμα. Στο επίκεντρο αυτού θα ήταν ο εκσυγχρονισμός και η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της τρέχουσας τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας, όπως έχει ήδη προτείνει η Κομισιόν. Αυτό θα παρέχει επίσης ένα κατευθυντήριο πλαίσιο για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία. Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να συμφωνήσουν σχετικά με τις οδηγίες διαπραγμάτευσης και να εξουσιοδοτήσουν την Κομισιόν να αρχίσει διαπραγματεύσεις για αυτόν τον εκσυγχρονισμό της, υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την επίλυση των σημερινών οχλήσεων στο εμπόριο" προστίθεται.

Αναφέρεται ακόμη ότι "η διατήρηση ανοικτών καναλιών επικοινωνίας είναι χρήσιμη - κυρίως για την υποστήριξη των δεσμεύσεων οικονομικής και τομεακής μεταρρύθμισης της Τουρκίας. Οι διάλογοι υψηλού επιπέδου που έχουν προηγουμένως ανασταλεί θα μπορούσαν έτσι να ξαναρχίσουν σχετικά με την οικονομία, την ενέργεια, τις μεταφορές, τις πολιτικές εξελίξεις, τις εξωτερικές πολιτικές και τις πολιτικές ασφάλειας και να ξεκινήσουν για άλλα νέα θέματα, π.χ. την πράσινη συμφωνία / κλίμα, την εσωτερική ασφάλεια, τις διαθρησκευτικές σχέσεις και τον πολιτισμό".

"Η αύξηση των επαφών μεταξύ ατόμων είναι ένα περαιτέρω μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Η Κομισιόν σκοπεύει να συνεχίσει να διευκολύνει τη συμμετοχή της Τουρκίας στην επόμενη γενιά προγραμμάτων της ΕΕ, όπως το Erasmus +, το Horizon Europe κ.λπ. στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και παραμένει έτοιμη να ενημερώσει την Τουρκία για τις ιδιαιτερότητες των εκκρεμών σημείων αναφοράς που ορίζονται στον χάρτη πορείας για την ελευθέρωση των θεωρήσεων" συμπληρώνεται.

Ωστόσο, αν η Τουρκία δεν προχωρήσει εποικοδομητικά στην ανάπτυξη μιας πραγματικής εταιρικής σχέσης με την ΕΕ, αλλά επιστρέψει σε ανανεωμένες μονομερείς ενέργειες ή προκλήσεις κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, με σκοπό να προκαλέσει ζημία στα συμφέροντα της ΕΕ και των κρατών μελών της, ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι αυτό θα έχει πολιτικές και οικονομικές συνέπειες, όπως αναφέρεται στην έκθεση. "Τα περαιτέρω μέτρα της ΕΕ πρέπει να εστιαστούν, να είναι αναλογικά και αναστρέψιμα, προκειμένου να προσαρμοστούν στην κατάσταση και στο επίπεδο απειλής ή πρόκλησης με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να ενθαρρύνουν την επιστροφή σε μια συνεταιριστική πορεία και να αποφύγουν μια αρνητική δυναμική κλιμάκωσης".

"Εκτός από την αναστολή των στοιχείων της προσφοράς εποικοδομητικής συνεργασίας που αναφέρονται παραπάνω, θα πρέπει να προβλέψουμε έξυπνα, επεκτάσιμα αλλά αναστρέψιμα περιοριστικά μέτρα, βασιζόμενοι σε αυτά που ισχύουν", αναφέρει ο κ. Μπορέλ και απαριθμεί τα εξής:

- Η έγκριση των πρόσθετων καταχωρίσεων που έχουν ήδη συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου ·

- Θα μπορούσαν να ενισχυθούν τα περιοριστικά μέτρα στο πλαίσιο των υφιστάμενων πλαισίων κυρώσεων και να εξεταστεί το ενδεχόμενο να συμπεριληφθούν νομικά πρόσωπα ·

- Περαιτέρω περιορισμοί στην οικονομική συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ·

- Μέτρα που στοχεύουν άλλους τομείς σημαντικούς για την τουρκική οικονομία, όπως απαγόρευση παροχής τουριστικών υπηρεσιών, αρνητικές ταξιδιωτικές συμβουλές από τα κράτη μέλη κ.λπ.

- Πρόσθετα μέτρα της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας και σε συναφείς τομείς, όπως απαγορεύσεις εισαγωγών / εξαγωγών σε ορισμένα αγαθά και τεχνολογίες ·

Τέλος ο κ. Μπορέλ προτείνει σε συνέχεια των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2020, η Κομισιόν να προετοιμάσει επίσης γρήγορα επιλογές για συνεχή χρηματοδότηση για τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία.

"Δεδομένων των σοβαρών αναγκών επί τόπου και του σημαντικού φόρτου που εξακολουθεί να επωμίζεται η Τουρκία, πρόκειται για μια ευρωπαϊκή επένδυση σε σταθερότητα και αλληλεγγύη", καταλήγει ο κ. Μπορέλ.

Εξαιρετικά απαιτητική η ομαλοποίηση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας χωρίς λύση στο Κυπριακό

"Η μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία συνεχίζει να οδηγεί στο μπλοκάρισμα διαφορετικών οδών συνεργασίας" και "η ομαλοποίηση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας θα παραμείνει εξαιρετικά απαιτητική εάν δεν υπάρχει λύση στο Κυπριακό", προειδοποιεί ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, στην έκθεσή του για το μέλλον των σχέσεων ΕΕ - Τουρκίας.

Σε σχέση με το Κυπριακό, ο Ύπατος Εκπρόσωπος αναφέρει στην έκθεσή του ότι "το ζήτημα της επίλυσης του Κυπριακού αποτελεί βασικό στοιχείο των ισχυρών διαφωνιών της Τουρκίας με την ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατά τη διάρκεια του 2020, η ελπίδα για πρόοδο στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού έπρεπε να τεθεί σε αναμονή μέχρι τις εκλογές της τουρκοκυπριακής κοινότητας τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 2020. Το εκλογικό πλαίσιο οδήγησε σε αύξηση της πόλωσης της ρητορικής και των προκλήσεων, προκαλώντας έντονη αντίδραση από την ΕΕ όπως αντικατοπτρίζεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου".

"Από την έναρξη της εντολής του, και ιδίως κατά τις επισκέψεις του στην Κύπρο τον Ιούνιο του 2020 και τον Μάρτιο του 2021, ο Ύπατος Εκπρόσωπος / Αντιπρόεδρος εξέφρασε την πλήρη υποστήριξή του στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών (ΓΓ ΟΗΕ) με στόχο την ταχεία επανάληψη των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού. Οι προσπάθειες του γραφείου του ΓΓ ΟΗΕ συνεχίστηκαν αμείωτες παρά τις μονομερείς ενέργειες στην περιφραγμένη περιοχή των Βαρωσίων, καθώς και επαναλαμβανόμενες δηλώσεις που αμφισβητούν άμεσα τη συμφωνημένη βάση για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος, όπως προβλέπεται από τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (UNSCR), η τελευταία εγκρίθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2021 (UNSCR 2561). Τόσο η ΕΕ όσο και ο ΟΗΕ ζήτησαν από την Τουρκία να αντιστρέψει τη μονομερή της δράση στο Βαρώσι τον Νοέμβριο του 2020 (άνοιγμα της περιφραγμένης περιοχής της παραλίας)".

Επιπλέον ο Ύπατος Εκπρόσωπος αναφέρει ότι "από τις ειρηνευτικές συνομιλίες στο Κράν Μοντάνα του 2017, ο ΟΗΕ συνέχισε να συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση υπό την ιδιότητά του ως παρατηρητή της Διάσκεψης για την Κύπρο και η ΕΕ διατηρούσε πολύ στενή επαφή με τους εκπροσώπους της μορφής 5 + 1. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί για μια δίκαιη, περιεκτική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών της πτυχών, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Οι συνομιλίες μεταξύ των δύο κοινοτήτων, που τελικά οδηγούν σε συμφωνία, είναι απαραίτητες για τη μείωση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ορισμένες προτάσεις για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης ανταλλάχθηκαν μεταξύ των μερών, συμπεριλαμβανομένης της κατανομής των εσόδων από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και η ΕΕ εξακολουθεί να είναι έτοιμη να διευκολύνει το απαραίτητο τεχνικό έργο σχετικά με αυτό. Τα θετικά αποτελέσματα που σχετίζονται με πρακτικά και ζωτικά ζητήματα για την τουρκοκυπριακή κοινότητα - όπως η διευκόλυνση της εξαγωγής τυριών Χαλούμι / Helim και η διανομή εμβολίων COVID-19 - θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα περιβάλλον ευνοϊκό για περισσότερη εμπιστοσύνη. Η δέσμευση και η υποστήριξη της ΕΕ στο Κυπριακό είναι απαραίτητη για τη μείωση των εντάσεων στην περιοχή. Είναι σαφές πώς η μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία συνεχίζει να οδηγεί στο μπλοκάρισμα διαφορετικών οδών συνεργασίας. Η ομαλοποίηση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας θα παραμείνει εξαιρετικά απαιτητική εάν δεν υπάρχει λύση στο Κυπριακό".

Σε άλλο σημείο της έκθεσης, ο Ύπατος Εκπρόσωπος καταγράφει ότι "το πολιτικό πλαίσιο στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας έχει επιδεινωθεί σταδιακά τα τελευταία χρόνια, διακόπτοντας ουσιαστικά τα διάφορα μέσα και διαδικασίες για τη διμερή δέσμευση και συνεργασία".

"Αυτό οφείλεται κυρίως στις τουρκικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο, αμφισβητώντας άμεσα τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στις θαλάσσιες ζώνες της και την απότομη αύξηση των προκλητικών ενεργειών της Τουρκίας κατά της Ελλάδας".

Καταγράφει ακόμα την "αποτυχία να προχωρήσει η διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, σε συνδυασμό με τις σχετικές απειλητικές ενέργειες της Τουρκίας και δυσφημιστική ρητορική και επιθετικές τουρκικές παρεμβάσεις στις περισσότερες περιφερειακές συγκρούσεις, με τρόπους που συχνά έρχονταν σε αντίθεση με ευρύτερα συμφέροντα της ΕΕ".

"Επιπλέον, η περαιτέρω επιδείνωση της εσωτερικής κατάστασης στην Τουρκία, ιδίως στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της οικονομικής διακυβέρνησης, είχε σαφείς αρνητικές επιπτώσεις στις σχέσεις της Τουρκίας με τα κράτη μέλη της ΕΕ και στη διμερή ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας", αναφέρει ο κ. Μπορέλ.

ΚΥΠΕ