Σε μια περιοχή όπου η ένταση είναι διαρκής και η εμπιστοσύνη είδος εν ανεπαρκεία, τα νερά του Ινδού ποταμού δεν αποτελούν απλώς φυσικό πόρο αλλά και γεωπολιτικό διακύβευμα. Ο Ινδός, ποταμός ζωτικής σημασίας για εκατομμύρια ανθρώπους στο Πακιστάν και την Ινδία, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας από τις πιο μακροχρόνιες διακρατικές αντιπαραθέσεις της Ασίας, που σήμερα ξανάρχεται στην επικαιρότητα εξαιτίας της κλιμάκωσης των ινδο-πακιστανικών συγκρούσεων στην περιοχή του Κασμίρ.
Ένας ποταμός, δύο χώρες
Ο Ινδός ποταμός πηγάζει στο Θιβέτ, διασχίζει την Ινδία και καταλήγει στο Πακιστάν, αποτελώντας την κύρια αρτηρία του πακιστανικού υδρολογικού συστήματος. Περισσότερο από το 90% της πακιστανικής γεωργίας εξαρτάται άμεσα ή έμμεσα από τα ύδατά του. Στην Ινδία, το ποτάμι διατρέχει το διαφιλονικούμενο Κασμίρ, την περιοχή που από την εποχή της ανεξαρτησίας από τη Βρετανία το 1947 αποτελεί την πηγή πολλών στρατιωτικών και πολιτικών συγκρούσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Τα νερά του ποταμού, εκτός από αδιαμφισβήτητη πηγή ζωής για εκατομμύρια ανθρώπους, έχει εξελιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες σε ισχυρό μέσο πολιτικών και διπλωματικών πιέσεων.
Η Συνθήκη του Ινδού: Το μοντέλο ειρηνικής διαχείρισης
Το 1960, με τη διαμεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ινδία και το Πακιστάν υπέγραψαν τη Συνθήκη για τα Ύδατα του Ινδού (Indus Waters Treaty – IWT). Η συνθήκη διαχώρισε τους έξι βασικούς ποταμούς της λεκάνης του Ινδού και παραχώρησε στην Ινδία την αποκλειστική χρήση των ανατολικών ποταμών (Ravi, Beas, Sutlej), ενώ στο Πακιστάν τον έλεγχο στους δυτικούς ποταμούς (Indus, Jhelum, Chenab), με την Ινδία να έχει περιορισμένα δικαιώματα μη καταναλωτικής χρήσης.
Η συμφωνία θεωρείτο ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα διακρατικής διαχείρισης υδάτων, αφού άντεξε στο παρελθόν ακόμη και πολεμικές αναμετρήσεις και πολιτικές κρίσεις.
Παρά την ανθεκτικότητα που επέδειξε, η Συνθήκη δεν έχει μείνει στο απυρόβλητο. Το Πακιστάν εκφράζει έντονη ανησυχία για τα έργα υποδομής της Ινδίας στους δυτικούς ποταμούς – έργα όπως το φράγμα Baglihar και το υδροηλεκτρικό έργο Kishanganga, τα οποία θεωρεί ότι παραβιάζουν τη Συνθήκη ή απειλούν την ασφάλειά του.
Αντίστοιχα, Ινδοί αξιωματούχοι έχουν κατά καιρούς εκφράσει τη βούληση για “επανεξέταση” της Συνθήκης, ειδικά μετά από τρομοκρατικές επιθέσεις με φερόμενη πακιστανική υποκίνηση. Μάλιστα χθες, μπροστά στην ανησυχητική κλιμάκωση των συγκρούσεων στο Κασμίρ, η Ινδία έθεσε για πρώτη φορά στο τραπέζι και ζήτημα αποκλεισμού του Πακιστάν από την πρόσβαση στα ύδατα του Ινδού, αναδεικνύοντας το ρόλο του νερού ως εν δυνάμει “όπλο” ή εργαλείο πίεσης σε ένα ιδιαίτερα ασταθές γεωπολιτικό πλαίσιο.
Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
Η κλιματική κρίση περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Οι παγετώνες των Ιμαλαΐων, από τους οποίους τροφοδοτούνται οι ποταμοί, λιώνουν με επιταχυνόμενο ρυθμό. Το νερό γίνεται όλο και πιο σπάνιο, ενώ η αυξανόμενη συχνότητα ακραίων φαινομένων – από ξηρασίες έως πλημμύρες – εντείνει την πίεση στους ήδη επιβαρυμένους υδατικούς πόρους.
Τόσο η Ινδία όσο και το Πακιστάν επενδύουν σε φράγματα και συστήματα αποθήκευσης νερού, προκαλώντας φόβους για μια “υδάτινη κούρσα ανταγωνισμών”.
Ένα αβέβαιο μέλλον
Η Συνθήκη του Ινδού παραμένει προς το παρόν ενεργή, όμως η καχυποψία, η γεωπολιτική αντιπαλότητα, οι ανά διαστήματα πολεμικές συγκρούσεις για άλλα ζητήματα και τέλος οι οικολογικές προκλήσεις τη φέρνουν αντιμέτωπη με τον χρόνο. Το νερό, που εκ των πραγμάτων ενώνει κοινότητες, μετατρέπεται σταδιακά σε σημείο έντονης αντιπαράθεσης.
Σε μια εποχή όπου η πρόσβαση στους φυσικούς πόρους γίνεται ζήτημα εθνικής ασφάλειας, η ινδο-πακιστανική αντιπαράθεση για τον Ινδό δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά κυρίως το μέλλον ίσως ολόκληρης της Νότιας Ασίας.
Πηγή: Ertnews.gr
