Άυλες επενδύσεις και έωλες πρακτικές

Σε ένα πρόσφατο δελτίο του, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναφέρθηκε στη σημασία που έχουν για την αύξηση της παραγωγικότητας οι άυλες επενδύσεις και το άυλο κεφάλαιο, δηλαδή οι μέθοδοι και μηχανισμοί διεκπεραίωσης μιας παραγωγικής δραστηριότητας επιπλέον των εγκαταστάσεων, κτηρίων και μηχανημάτων. Πλέον, καταδεικνύεται και επιστημονικά αυτό που διαφαίνεται πρακτικά, δηλαδή η βελτίωση της αποτελεσματικότητας επιτέλεσης έργου, δηλαδή της παραγωγικότητας, από τη χρήση νέων τεχνολογιών και δη ψηφιακών, καθώς και από τη βέλτιστη διανομή και διαχείριση της πληροφορίας αλλά και του υλικού κεφαλαίου, είτε τούτο αφορά γραφεία και καταστήματα ή εργοστάσια και μηχανές.

Με απλά λόγια, η συνύπαρξη «μηχανών» και «μηχανισμών», που ισχύει από την αρχή της ιστορίας του ανθρώπου, απαιτεί σύντονη βελτίωση και των δύο για να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα. Όσο αυτονόητο όμως και αν μας ακούγεται κάτι τέτοιο, εν τούτοις στην πράξη φαίνεται ότι το αγνοούμε ή το παρακάμπτουμε. Αν ήταν αλλιώς, δεν θα περιμέναμε την ΕΕ να μας «τάξει» 4-5 δισεκατομμύρια ευρώ (σε βάθος χρόνου) για να συνειδητοποιήσουμε ότι η καθυστέρηση και η κωλυσιεργία που επιδεικνύουμε εδώ και δεκαετίες στην εισαγωγή και εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών και μεθόδων λειτουργίας του κράτους αλλά και του ιδιωτικού τομέα θα έπρεπε να αποτελεί μόνιμη συνθήκη.

Με άλλα λόγια, η μεταρρύθμιση δεν τελειώνει με την έγκριση των 22 νομοθετημάτων που εκκρεμούν στη Βουλή και πρέπει να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν μέχρι τον προσεχή Δεκέμβριο, αν θέλουμε να στηριχθεί το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που υποβάλαμε. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η μεταρρύθμιση του Δημοσίου και της αγοράς δεν θα τελειώσει ποτέ. Στη νέα περίοδο που εισερχόμαστε τόσο ως μέλος της ΕΕ αλλά και ως μέλος της διεθνούς κοινότητας, με τις ΗΠΑ να δεσμεύονται για επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου εκπομπών άνθρακα μέχρι το 2050, την ΕΕ να δεσμεύεται αντίστοιχα για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050, την Κίνα μέχρι το 2060, κοκ αλλά και με την αναδιάταξη της επιτέλεσης της εργασίας και της εκπαίδευσης με την καθιέρωση της «εξ αποστάσεως» επιτέλεσής τους, καθώς και τις «επαναστάσεις» που συντελούνται στο χρηματοοικονομικό επίπεδο, η Κύπρος έχει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να κερδίσει τα μέγιστα. Το μικρό πληθυσμιακό και γεωγραφικό της μέγεθος και η μικροσκοπική οικονομία της των 20 και κάτι δισεκατομμυρίων, την καθιστούν εξαιρετικά ανταγωνιστική σε μια σειρά από τομείς, που δυστυχώς όμως έμειναν «πίσω» λόγω νοοτροπίας και παρωχημένων αντιλήψεων, πολιτικής αναποφασιστικότητας και νοητικής πενίας.

Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, το 2010 πωλούνταν 25 χιλιάδες ηλεκτρικά αυτοκίνητα τον χρόνο. Σήμερα πωλούνται 125 χιλιάδες. Θα μπορούσε, αν το ήθελε, η Κύπρος να είχε μεταλλαχθεί και να ήμασταν διεθνές πρότυπο αειφορίας αντί να κοιτάζαμε τις πλατφόρμες εξόρυξης στον ορίζοντα και τα «κτίσματα» στον ουρανό. Οι αποστάσεις είναι τέτοιες που και η προ δέκα ετών τεχνολογία ηλεκτροκίνησης θα ικανοποιούσε την επαρκή μετακίνησή μας σε όλο το νησί. Αντί αυτού, ακόμα ψαχνόμαστε στο συγκεκριμένο θέμα. Αν το ήθελε, θα μπορούσε ο τόπος μας να ήταν πρότυπο ψηφιακού μετασχηματισμού και «paperless» λειτουργικότητας. Αντί τούτου, ακόμα απαιτούνται σφραγίδες, χαρτόσημα, φόρμες, χαρτιά και αρκετές άλλες «πελλάρες» για να γίνει μια απλή δουλειά. Αν το ήθελε…

Το «αν το ήθελε» είναι όμως μεγάλη κουβέντα. Όσο μικρός είναι αυτός ο τόπος, τόσο μεγάλη είναι αυτή η κουβέντα. Επειδή χρειάζεται να σπάσουν οι έωλες πρακτικές και τα «ταμπού», να καμφθούν στρεβλώσεις, να ξεριζωθούν κατεστημένα και κυρίως να αλλάξει η παιδεία μας, ώστε να δώσει έμφαση στην ευθυκρισία και στη δημιουργικότητα. Θα τολμούσε κανείς να πει, ότι η έμφαση στην καλλιέργεια ευθυκρισίας και δημιουργικότητας θα πρέπει να είναι σχεδόν μονοσήμαντη από τώρα και στο εξής, έστω και αν αργήσαμε. Όπως κάποτε, όταν στηνόταν η χώρα, χρειαζόμασταν κυρίως «τεχνολόγους» κάθε είδους (λογιστές, μηχανικούς, γιατρούς, μαγείρους, σερβιτόρους, δασονόμους, δικηγόρους, δασκάλους, κοκ) τώρα χρειαζόμαστε νέους με ευθυκρισία και δημιουργικότητα. Σχεδιαστές κάθε μορφής, δηλαδή. Που είτε επιχειρούν στην ελεύθερη αγορά είτε στη γραφειοκρατία, να σκέφτονται και να ενεργούν έχοντας μόνιμο γνώμονα την εισαγωγή και εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών. Αφού η «αλλαγή» είναι εδώ και πολλά χρόνια, έστω και αν δεν το καταλάβαμε, μια μόνιμη συνθήκη ύπαρξης.

Γι' αυτό, χρειάζεται να κωφεύσουν όλοι, και κυρίως οι ασκούντες πολιτική εξουσία, σε όσους θέλουν είτε να παρεμποδίσουν τις μεταρρυθμίσεις είτε να τις ποδηγετήσουν για ίδιον, στενό, και κυρίως βραχυπρόθεσμο όφελος. Από τώρα και στο εξής, η βιωσιμότητα του συστήματος μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της διαρκούς βελτίωσης του άυλου μηχανισμού λειτουργίας του. Δεν θα επιτευχθεί μόνο με επιπλέον κτήρια και δρόμους. Ούτε, όπως είπαμε και ξανά, με τη μονομανή τήρηση και εφαρμογή παρωχημένων διαδικασιών και συμπεριφορών, επειδή έτσι αναφέρεται σε έναν κανονισμό ή έναν νόμο που «αράχνιασε» σε ένα ντουλάπι.