Η διαφθορά απειλεί το μέλλον μας

Tα σκάνδαλα που είδαν το φως της δημοσιότητας σήμαναν το τέλος της αθωότητας της κυπριακής κοινωνίας; Δεν το νομίζω. Η αθωότητα, αν ποτέ υπήρξε πραγματικά, έχει χαθεί εδώ και καιρό. Αυτό που δεν χάθηκε, είναι η επιθυμία για εύκολο πλουτισμό και βόλεμα. Δεν είναι ούτε ο Ηρακλής που θα καθαρίσει το «στάβλο του Αυγεία», ούτε ο λαϊκισμός που ξεχειλίζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η κάθαρση θα έρθει με μικρά βήματα εκσυγχρονισμού και μεταρρυθμίσεων. Σε διαφορετική περίπτωση, παίζουμε επικίνδυνα με το μέλλον μας.  

Η πρόταση στη Λευκή Βίβλο για το Πόθεν Έσχες, που ανέπτυξε ομάδα με τη συμμετοχή του Νομπελίστα καθηγητή Χριστόφορου Πισσαρίδη, ίσως να αποτελέσει μία τέτοια μεταρρύθμιση. Το ίδιο και οι 11 προτάσεις για «Τίμιο κράτος» του γνωστού δικηγόρου Αχιλλέα Δημητριάδη, αλλά και οι προτάσεις της υπουργού Δικαιοσύνης Έμιλυς Γιολίτη την προηγούμενη εβδομάδα. Είναι όλα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, αν υλοποιηθούν. Οι διαδικασίες τώρα είναι τέτοιες σήμερα, που δεν μπορείς να ξεχωρίσεις αυτόν που λέει αλήθεια και αυτόν που λέει ψέματα. Ξέρουμε όλοι πως είναι δύσκολο να αποδειχτούν τα όσα είδαμε στις οθόνες, αυτά που διαβάσαμε σε βιβλία συνεργατών και σε άρθρα γνώμης δημοσιογράφων. Η αίσθηση της κοινωνίας είναι πως κανείς δεν πρόκειται να διωχθεί, πόσω μάλλον να καταδικαστεί. Ακόμη και τη μέρα που βλέπαμε το ρεπορτάζ του Al Jazeera, μας έβλεπαν στα μάτια και το μόνο που μας έλεγαν ήταν πως αυτοί είναι τα θύματα. Ακόμη μας το λένε και γελάνε. 

 Θα τα είχαμε προλάβει όλα αυτά αν είχαμε εφαρμόσει ένα πραγματικό Πόθεν Έσχες; Ενδεχομένως και να είχαμε προλάβει κάποια. Ίσως να είχαν φοβηθεί, ίσως άλλους να τους είχε εντοπίσει το σύστημα και να τελείωνε το θέμα πριν φτάσουν ψηλά. Ωστόσο, η διαφθορά δεν είναι μόνο θέμα νομοθεσίας. Είναι θέμα κουλτούρας και νοοτροπίας, είναι θέμα των δομών του κράτους, αλλά και του παραγωγικού μοντέλου. Μία οικονομία που δεν μπορεί να είναι παραγωγική και ανταγωνιστική, μπορεί να λειτουργήσει μόνο παρασιτικά και ευκαιριακά. Κάθε φορά που επιλέγουμε να μην ενοχλήσουμε παράλογα προνόμια, είτε αυτά είναι επιχειρηματικά είτε συνδικαλιστικά, συνειδητά ή ασυνείδητα επιλέγουμε ένα σύστημα διαφθοράς. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που για εφτά χρόνια θεσμοί και κοινωνία έκλειναν τα μάτια στα «βρόμικα» διαβατήρια. Αν δεν ήταν η πίεση και η φόρτιση που συσσώρευσαν η πανδημία και τα lockdown, ίσως και να τα είχαμε προσπεράσει πιο εύκολα.  

Αλλά, ποια ήταν πραγματικά η άλλη επιλογή που είχαμε ως χώρα; Να κάναμε μεταρρυθμίσεις και να κακοκαρδίζαμε ψηφοφόρους και οικονομικούς υποστηριχτές; Σίγουρα δεν είχαν όλοι τα ίδια οφέλη από τα «βρόμικα» διαβατήρια, ωστόσο, όσο το σύστημα δούλευε, οι διάφορες κάστες μπορούσαν να συνεχίσουν τις αντιπαραγωγικές τους δραστηριότητες, να συντηρούν την πλασματική τους κατανάλωση και να αφήνονται να επιστρέψουν στις παλιές, κακές τους συνήθειες. Η εναλλακτική θα ήταν να εφαρμόσουμε το μνημόνιο μέχρι τέλους και να πραγματοποιήσουμε επιπλέον δικές μας μεταρρυθμίσεις, που θα άγγιζαν τα πάντα. Από το πώς και τι μαθαίνουν τα παιδιά στα σχολεία, έως τι σύστημα διακυβέρνησης θα έχουμε και τις αρμοδιότητες του Προέδρου. Θα έπρεπε αναγκαστικά να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με το περιβάλλον, ακόμη και τη σχέση μας με τους Τουρκοκύπριους. Πουλήσαμε διαβατήρια και για εφτά χρόνια δεν χρειάστηκε να σκεφτούμε τίποτα. Αύριο, αν δεν είναι διαβατήρια, πιθανότατα κάτι άλλο θα σκαρφιστούμε για να αποφύγουμε τις πραγματικές μας ευθύνες.    

Μέχρι τότε, θα μπαίνουμε σε κρίσεις. Πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, ακόμη και γεωπολιτικές. Διακινδυνεύουμε τον ρόλο μας στην ΕΕ και βάζουμε τους εαυτούς μας στην ομάδα των προβληματικών. Αυτών που έδειξαν πως δεν ήταν έτοιμοι για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Δεν πρόκειται να εκταμιεύσουμε ούτε και ένα σεντ από το Ταμείο Αναδιάρθρωσης αν δοκιμάσουμε εξυπνάδες με τις μεταρρυθμίσεις. Το ίδιο σκληρή θα είναι η Ευρώπη και σε άλλες κουτοπονηριές που αποτολμούμε. Είτε αυτό είναι στο εποπτικό πλαίσιο των τραπεζών, είτε στο περιβάλλον. Μπορεί να μην μπορούν να μας διώξουν από την ΕΕ, αλλά μπορούν να μας εξαναγκάσουν να φύγουμε μόνοι μας.