H ελληνική οικονομία μέσα από την ιστορία

Από τα αρχαία χρόνια η Ελλάδα είχε αναπτύξει τον τομέα εμπορίου και αποτελεί μία πανίσχυρη ναυτιλιακή δύναμη, με τους Έλληνες εφοπλιστές, διαχρονικά, να αποτελούν τους κύριους «παίκτες» του τομέα διεθνώς. Μέσα στην ιστορία, όμως, ως κράτος οδηγήθηκε πέραν της μίας φοράς σε κατάσταση χρεωκοπίας, ενώ πολλά ήταν τα δομικά προβλήματα που παρουσιάστηκαν.

Μετά την Επανάσταση του 1821, ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε ως προτεραιότητα τη δημιουργία των θεσμών και των υποδομών του νέου κράτους. Προχώρησε στην ίδρυση του Νομισματοκοπείου στην Αίγινα και καθιέρωσε τον φοίνικα ως εθνικό νόμισμα, με τον Όθωνα αργότερα να καθιερώνει τη δραχμή. Εκείνη την εποχή, η οικονομία ήταν κυρίως αγροτική, ενώ σημαντική ήταν και η ανάπτυξη του εμπορίου με την παραχώρηση δανείων για την αγορά πλοίων.

Η πρώτη πτώχευση για το ελληνικό κράτος, το οποίο ήταν «εν τη γενέσει», παρουσιάζεται το 1827 όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας δεν κατάφερε να εξυπηρετήσει τα δύο δάνεια του αγώνα (1824 και 1825), τα οποία δεν έτυχαν της σωστής οικονομικής διαχείρισης και σπαταλήθηκαν σε αλόγιστες δαπάνες.

Ο Όθωνας αναλαμβάνει τη βασίλεια το 1832 και μαζί την εξυπηρέτηση των δανείων της Επανάστασης. Το 1833 η χώρα λαμβάνει δανεισμό από ιδιώτες από την Αγγλία, τον οποίο είχαν αρνηθεί στον Καποδίστρια επειδή τον θεωρούσαν φίλο της Ρωσίας. Η κακή πορεία της οικονομίας και η πίεση των δανειστών οδηγούν τον Όθωνα στη λήψη αντιλαϊκών μέτρων σε μία προσπάθεια ενίσχυσης των εσόδων, κάτι που οδήγησε το 1843 στο στρατιωτικό Κίνημα Καλλέργη, με τη χώρα να κηρύσσει λίγο αργότερα στάση πληρωμών.

Το 1879, η Ελλάδα ανακτά τη δυνατότητα να δανείζεται από τις ξένες χρηματαγορές, με τον Χαρίλαο Τρικούπη να πρωτοστατεί στον εξωτερικό δανεισμό. Προχώρησε σε δανεισμό μεγάλων ποσών για την εκβιομηχάνιση της χώρας και στην κατασκευή σημαντικών έργων υποδομής, όπως η κατασκευή σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου και η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου, ενώ σημαντικά ποσά δαπανηθήκαν για την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας, δηλαδή της απελευθέρωσης των ελληνικών εδαφών  που ανήκαν στη Οθωμανική Αυτοκρατορία (το ένα από τα δάνεια αφορούσε την απόκτηση τριών θωρηκτών, την ίδια στιγμή που επέβαλε φόρο επί της ακίνητης ιδιοκτησίας για την αποπληρωμή του).

Στις 10 Δεκεμβρίου 1893, ο Χαρίλαος Τρικούπης, μετά τη επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών και τη μείωση των εξαγωγών, παραδέχεται στο Κοινοβούλιο της χώρας ότι «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», έκφραση η οποία, αν και δεν καταγράφεται στα επίσημα πρακτικά της Βουλής, έμεινε στην ιστορία.

Η ήττα στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 οδηγεί σε επιδείνωση της κατάστασης, οπότε η Ελλάδα μπαίνει υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, με τους πιστωτές να επιβάλλουν την κατευθείαν είσπραξη των κερδών από το πετρέλαιο, τα σπίρτα και τα τραπουλόχαρτα τα οποία εμπορευόταν μόνον το Ελληνικό Μονοπώλιο.

Το 1927, ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιστρέφει στην Ελλάδα, ανακαλεί την προ τετραετίας απόφασή του για απόσυρση από την πολιτική και τον επόμενο χρόνο αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας. Η ελληνική οικονομία βελτιώνεται σημαντικά και η δραχμή σταθεροποιείται, με το νόμισμα να εντάσσεται στον «κανόνα του χρυσού» (η ισοτιμία να διαμορφώνεται σε σχέση με την αξία του χρυσού).

Ο Βενιζέλος παρουσιάζει ένα φιλόδοξο σχέδιο επενδύσεων και προχωρεί σε σημαντική αύξηση του εξωτερικού χρέους για την υλοποίησή του, αλλά και για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ενάμισι εκατομμυρίου προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Την ίδια στιγμή ιδρύεται και η Τράπεζα της Ελλάδας για καλύτερη διαχείριση των δανείων.

Η διεθνής οικονομική κρίση, που οδήγησε στη συρρίκνωση των εξαγωγών, και η κρίση του 1929 με το Κραχ στο Χρηματιστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών, είχαν σημαντικές αρνητικές παρενέργειες στην Ελλάδα, με τη δραχμή να δέχεται πιέσεις. Η Κυβέρνηση προσπαθεί με κάθε τρόπο να στηρίξει το νόμισμα, ακόμη και με την πώληση αποθεμάτων χρυσού, όμως τα συναλλαγματικά αποθέματα εξανεμίζονται και στο τέλος αναγκάζεται να εγκαταλείψει τον «κανόνα του χρυσού», οδηγώντας τη δραχμή σε μεγάλη υποτίμηση. Στις 18 Απριλίου 1932, μη μπορώντας να εξασφαλίσει την αναχρηματοδότηση των δανείων, ο Βενιζέλος κηρύσσει στάση πληρωμών και λίγο αργότερα παραιτείται.

Στο πρόσφατο παρελθόν, αν και η στάση πληρωμών αποφεύχθηκε, καταγράφεται η ένταξη της χώρας στον Μηχανισμό Στήριξης το 2010, με όλους να θυμόμαστε το διάγγελμα του Γιώργου Παπανδρέου από το Καστελόριζο. Η κατάρρευση της Lehman Brothers και η κρίση στην Ιρλανδία οδήγησαν σε αλλαγή της αποτίμησης της ελληνικής οικονομίας στις διεθνείς αγορές, με τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων στις διεθνείς αγορές να εκτινάσσονται και τη χώρα να μένει εκτός αγορών (δεν υπήρχε πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να καλύπτει τα ελληνικά ομόλογα).