Η ανεπάρκεια των συντάξεων στην Κύπρο προβληματίζει έντονα τους αρμόδιους φορείς, με τις συζητήσεις της τεχνικής επιτροπής που συστάθηκε για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος να εντατικοποιούνται το επόμενο διάστημα.
Οι συντάξεις μέσω του ΤΚΑ που αποτελούν τον πρώτο πυλώνα δεν είναι αρκετές από μόνες τους να λύσουν το πρόβλημα που υφίστανται οι συνταξιούχοι στην Κύπρο και στόχος όλων είναι η ενίσχυση των πρόσθετων πυλώνων.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος, λόγω της διαφαινόμενης ανεπάρκειας των συντάξεων είναι ήδη πολύ μεγάλες και, όσο καθυστερεί η λήψη δραστικών, διορθωτικών μέτρων, τόσο τα προβλήματα θα επιδεινώνονται, εκτιμά το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου.
Όπως αναφέρεται στη σύστασή του για την ενδυνάμωση του συνταξιοδοτικού συστήματος που δημοσιοποιήθηκε τον Μάιο, η διασφάλιση της συνταξιοδοτικής επάρκειας και η προστασία των συνταξιούχων από τη φτώχεια αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κοινωνικές και δημοσιονομικές προκλήσεις όλων των οικονομιών, κυρίως των αναπτυγμένων, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, σημειώνεται, για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού θέματος, εφαρμόζεται το σύστημα των τριών πυλώνων:
Πρώτος Πυλώνας: Αφορά την κρατική σύνταξη, η οποία παρέχεται μέσω της υποχρεωτικής εισφοράς στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ) και, στην περίπτωση της Κύπρου, επιβαρύνει τον μισθωτό, τον εργοδότη και το κράτος.
Δεύτερος Πυλώνας: Αφορά τα επαγγελματικά ταμεία σύνταξης (ΕΤΣ) τα οποία χρηματοδοτούνται από τον εργοδότη και τον εργαζόμενο, με στόχο τις αυξημένες αποταμιεύσεις του εργοδοτουμένου για τη συνταξιοδοτική περίοδο.
Τρίτος Πυλώνας: Αφορά την προαιρετική συνταξιοδοτική αποταμίευση των πολιτών, μέσω ιδιωτικών οχημάτων συνταξιοδότησης, ώστε να μπορούν να λαμβάνουν κάποιο συμπλήρωμα στη σύνταξή τους.
Στην Κύπρο, όπως γράψαμε την Τετάρτη, προωθείται ενιαίο σύστημα συνταξιοδοτικών παροχών που θα καλύπτει τον πρώτο πυλώνα (μέσω του ΤΚΑ), τον δεύτερο (ταμεία προνοίας), τον τρίτο (ιδιωτικές παροχές) και τον τέταρτο που ονομάζεται «πυλώνας μηδέν» για στήριξη των ευάλωτων ομάδων που αφορά την κρατική στήριξη.
Για την Κύπρο, τονίζει το συμβούλιο, η πρόκληση συνταξιοδοτικής επάρκειας είναι εντονότερη για δύο κυρίως λόγους:
1. Διαχρονικά, με εξαίρεση τα τρία χρόνια μετά την πανδημία του κορωνοϊού, το ποσοστό αποταμίευσης στην Κύπρο ήταν κάτω από το μισό του αντίστοιχου μέσου όρου της ευρωζώνης. Πέραν της χαμηλής αποταμίευσης, κατά την περίοδο της χρηματοπιστωτικής και δημοσιονομικής κρίσης, σημειώνεται, μεγάλος αριθμός ταμείων προνοίας, λειτουργώντας υπό τον φόβο περαιτέρω απομείωσης των καταθέσεών τους και λόγω των αναγκών που δημιουργήθηκαν από τη μείωση των εισοδημάτων των μελών τους, είχαν διαλυθεί. Ως αποτέλεσμα, το αποθεματικό των ταμείων του δεύτερου πυλώνα βρίσκεται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα.
2. Αν και ο πληθυσμός της Κύπρου παραμένει συγκριτικά νεαρότερος από τον αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ, με την πάροδο του χρόνου, οι δύο μέσοι όροι αναμένονται να συγκλίνουν, οδηγώντας σε επιδείνωση του Δείκτη Εξάρτησης Γήρανσης (Old Age Dependency Ratio).
Μέχρι το 2070, έκθεση της ΕΕ προβλέπει ότι θα υπάρχουν 291.000 συνταξιούχοι με ενεργό πληθυσμό 525.000, με τον δείκτη να επιδεινώνεται σημαντικά στους 1,80 εργαζόμενους για κάθε συνταξιούχο. Αυτό, σύμφωνα με το συμβούλιο, αναδεικνύει τις επερχόμενες πιέσεις στον πρώτο πυλώνα, που αφορά το κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα, καθώς και την καίρια σημασία του ρόλου των συνταξιοδοτικών συστημάτων του δεύτερου και τρίτου πυλώνα.
Σύμφωνα με ευρήματα της Eurostat, οι Κύπριοι συνταξιούχοι βασίζονται αποκλειστικά στον πρώτο πυλώνα. Επιπρόσθετα, οι Κύπριοι πολίτες καθυστερούν να συνταξιοδοτηθούν σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Συγκεκριμένα, ο μέσος Κύπριος εισπράττει την πρώτη σύνταξη του σε ηλικία 63,2 ετών. Επίσης, τα δύο τρίτα των Κυπρίων υποχρεώνονται να παραμείνουν στην αγορά εργασίας λόγω οικονομικών αναγκών.
Θεσμικό πλαίσιο
Το συμβούλιο υποστηρίζει τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου που να διασφαλίζει, μέσω του δεύτερου και τρίτου πυλώνα, τη συμπλήρωση των παροχών του πρώτου πυλώνα και, κατ’ επέκταση, τη συνταξιοδοτική επάρκεια για το σύνολο των πολιτών της χώρας μας.
Ένα τέτοιο πλαίσιο, τονίζεται αναμένεται να έχει ουσιαστικά θετικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων:
1. Τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών, ιδίως αυτών της τρίτης ηλικίας.
2. Τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών και της αγοραστικής δύναμης των πολιτών, σε παραγωγικές ηλικίες, οι οποίοι δεν θα χρειάζονται να στηρίζουν την τρίτη ηλικία.
3. Την παραχώρηση της επιλογής στον εργαζόμενο για τον χρόνο συνταξιοδότησής του.
4. Την καλύτερη λειτουργία της αγοράς εργασίας
5. Τον περιορισμό της απειλής στα δημόσια οικονομικά, εφόσον, σε περίπτωση μη επαρκών συντάξεων, το κενό θα καλύπτεται με κρατική παρέμβαση.
6. Τη δημιουργία μεγάλων συνταξιοδοτικών ταμείων, τα οποία θα είναι πιο λειτουργικά, πιο αποδοτικά, θα εποπτεύονται πιο αποτελεσματικά και τα οποία θα αποτελούν θεσμικούς επενδυτές.
11 συστάσεις
Το συμβούλιο έχει δημοσιεύσει σύσταση του με τίτλο «Ενδυνάμωση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος στην Κύπρο» προχωρώντας σε 11 εισηγήσεις:
-Αυτόματη εγγραφή όλων των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα σε πολυ-επιχειρησιακό επαγγελματικό ταμείο σύνταξης ή σε επαγγελματικό ταμείο σύνταξης που προσφέρει ο εργοδότης.
-Συνεισφορά του κράτους στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το ύψος του εισοδήματος του εργαζομένου δεν φορολογείται και άρα ο εργαζόμενος δεν επωφελείται των εκάστοτε κινήτρων της φοροαπαλλαγής. Για την αποφυγή επιβάρυνσης των δημόσιων οικονομικών, το συμβούλιο προτείνει: (α) φορολόγηση των εφάπαξ πέραν των συνταξιοδοτικών ποσών, που αφορούν σχέδια πρόωρης αφυπηρέτησης, και (β) καθορισμό ανώτατου ορίου φοροαπαλλαγής ή περιορισμό του ωφελήματος για πολύ υψηλά εισοδήματα.
-Καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και πάταξη της παραοικονομίας.
-Προώθηση του δικαιώματος μεταφοράς των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων των εργαζομένων από ένα επαγγελματικό ταμείο σύνταξης σε άλλο (transferability).
-Φορολόγηση πρόωρης διάλυσης συνταξιοδοτικών ταμείων/σχεδίων χωρίς μεταφορά σε άλλο.
-Ανάληψη χρημάτων με τη συμπλήρωση του ορίου αφυπηρέτησης και μείωση του ποσοστού και περιορισμού της δυνατότητας δανεισμού από τα επαγγελματικά ταμεία σύνταξης.
-Μέθοδο είσπραξης του ποσού από τα επαγγελματικά ταμεία σύνταξης.
-Περιορισμό δυνατότητας δανειοδότησης των μελών από τα ταμεία και υποχρεωτική εξόφληση των δανείων πριν τον χρόνο συνταξιοδότησης του δανειζόμενου μέλους.
-Εξέταση για την παροχή των ίδιων οικονομικών κινήτρων/φορολογικών εκπτώσεων που προσφέρονται στα επαγγελματικά ταμεία σύνταξης/ασφάλειες ζωής.
-Ενδυνάμωση των εποπτικών αρχών που εποπτεύουν τα επαγγελματικά ταμεία σύνταξης. Ίδρυση ενιαίας και ανεξάρτητης εποπτικής αρχής.
-Ανάπτυξη χρηματοοικονομικής παιδείας με θεωρητικές και πρακτικές μεθόδους διδασκαλίας από νεαρή ηλικία.
