Βήματα προόδου στο πλαίσιο της καταπολέμησης της διαφθοράς στην Κύπρο εντοπίζονται στην πολυσέλιδη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά και σοβαρές αδυναμίες. Η έκθεση, που διεξήχθη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, έχει ως κεντρικό θέμα την κατάσταση του κράτους δικαίου στην ΕΕ. Στην πολυσέλιδη έκθεση γίνονται ειδικές αναφορές και στην Κύπρο έχοντας στο επίκεντρο δύο θέματα. Πρώτον την κόντρα του Γενικού Ελεγκτή Οδυσσέα με την επίτροπο Διοικήσεως Λοττίδου και δεύτερο κάποιες αποφάσεις που εκκρεμούν προς συμμόρφωση.
Η έκθεση είναι το αποτέλεσμα του πέμπτου κοινού κύκλου υποβολής εκθέσεων για το κράτος δικαίου που διεξήχθη από τα κράτη μέλη της ΕΕ μέσω της ENNHRI. Συγκεντρώνει εκθέσεις που εκπονήθηκαν από τα μέλη της ENNHRI σχετικά με την κατάσταση του κράτους δικαίου σε εθνικό επίπεδο. Οι εκθέσεις αυτές θα αποτελέσουν αργότερα μέρος της ευρύτερης περιφερειακής έκθεσης της ENNHRI για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρώπη. Τίτλος: Κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Εκθέσεις των εθνικών θεσμικών οργάνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα - 2024
Το γενικό πλαίσιο και η Κύπρος
Η σημασία ενός κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου δεν μπορεί να υπερτιμηθεί. Ωστόσο, οι ΕΣΔΑ -για να μπορέσουν να λειτουργήσουν σωστά στην πράξη- χρειάζονται επίσης ένα ασφαλές και ευνοϊκό περιβάλλον, όπως επεσήμαναν ιδίως οι ΕΣΔΑ της Αυστρίας, της Κύπρου, της Γερμανίας, της Ουγγαρίας, της Ιρλανδίας, των Κάτω Χωρών και της Πορτογαλίας. Ορισμένα μέλη της ENNHRI -για παράδειγμα από το Βέλγιο, την Κύπρο, την Εσθονία, τη Λετονία και τη Σλοβακία- έχουν δεχθεί επιθέσεις, ρητορική μίσους ή εκφοβισμό, φαινόμενο που διευκολύνεται από την εξάπλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι επιθέσεις αυτές προκαλούν εύλογες ανησυχίες, ιδίως όταν έχουν ενορχηστρωθεί από πολιτικούς με επιρροή, όπως στην Εσθονία και Σουηδία -η τελευταία αφορούσε την αμφισβήτηση της ύπαρξης του μέλους της ENNHRI- ή όταν ισοδυναμούσαν με παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του προσωπικού τους, όπως συνέβη στη Λετονία.
Ο Γενικός Ελεγκτής
Στην Κύπρο, ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας, σύμφωνα με την έκθεση, προσπάθησε άκομψα να επηρεάσει την κοινοβουλευτική διαδικασία για τον επαναδιορισμό της επικεφαλής της ΕΔΑΔ, Μαρίας Λοττίδου, χωρίς ωστόσο επιτυχία.
Η έκθεση προφανώς αναφέρεται στην τοποθέτηση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη ενώπιον της Επιτροπής Θεσμών τον Απρίλιο του 2023. Ο κ. Μιχαηλίδης διαφώνησε με τον επαναδιορισμό της κ. Λοττίδου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, με την οποία βρίσκεται σε θεσμική αλλά και προσωπική διαμάχη εδώ και αρκετά χρόνια. Δήλωσε ότι ο τρόπος διορισμού επιτρόπων και εφόρων θα πρέπει να είναι ανοικτός και διαφανής και ως ασφαλιστική δικλίδα να περιλαμβάνει εμπλοκή τόσο της Εκτελεστικής όσο και της Νομοθετικής Εξουσίας. Ζήτησε προτού η Βουλή δώσει την έγκρισή της για το συγκεκριμένο διορισμό, να διασφαλιστεί ότι ικανοποιήθηκε η απαίτηση για αξιοκρατική και αντικειμενική αξιολόγηση όλων των αιτήσεων που υποβλήθηκαν για τη συγκεκριμένη θέση.
Πού υστερεί η Κύπρος;
Οι συστάσεις του θεσμικού οργάνου προς τις εθνικές Αρχές σχετικά με τους τρόπους αντιμετώπισης των αρνητικών επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου στην Κύπρο έχουν να κάνουν με την εφαρμογή επτά αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένων δύο νέων τελικών αποφάσεων από την τελευταία έκθεση του θεσμικού οργάνου ENNHRI το 2023. Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά οι αποφάσεις που εκκρεμούν προς συμμόρφωση και οι οποίες σύμφωνα με τη Νομική Υπηρεσία βαίνουν καλώς και εντός των χρονικών πλαισίων που έχουν τεθεί για επιτήρηση:
1Khokhlov vs Cyprus. 13/09/2023. Η υπόθεση αφορά την αδικαιολόγητη διάρκεια της κράτησης του προσφεύγοντος εν αναμονή της έκδοσής του στη Ρωσία το 2018-2020 και την έλλειψη ταχείας επανεξέτασης εν προκειμένω. Αναμενόταν το σχέδιο δράσης/έκθεση έως τις 13/03/2024.
2Loucaides vs Cyprus. 06/03/2023. Αδικαιολόγητη ποινική δίωξη που ασκήθηκε κατά του προσφεύγοντος για παρέμβαση σε δικαστική διαδικασία-ανατροφοδότηση που δόθηκε στις Aρχές στις 25 Ιουλίου 2023. Τα ζητήματα που εντοπίστηκαν όσον αφορά ατομικά και γενικά μέτρα συζητούνται διμερώς με σκοπό την υποβολή ενοποιημένης έκθεσης δράσης.
3 Drousiotis vs Cyprus. 05/10/2022. Αδικαιολόγητη επέμβαση το 2011 στην ελευθερία της έκφρασης του προσφεύγοντος λόγω έλλειψης στάθμισης μεταξύ των ανταγωνιστικών δικαιωμάτων που διακυβεύονται, όταν τον καταδίκασε να καταβάλει πρόστιμο για δυσφημιστικό άρθρο σχετικά με δημόσιο πρόσωπο. Στις 14 Ιουλίου 2023 οι Αρχές υπέβαλαν έκθεση δράσης (βλ. DH-DD(2023)876), η οποία βρίσκεται επί του παρόντος υπό αξιολόγηση. Η υπόθεση έκλεισε στις 10/04/2024.
4Nicolaou vs Cyprus. 28/05/2020. Παράλειψη διεξαγωγής αποτελεσματικής έρευνας για τον θάνατο στρατεύσιμου του 2005. Αναμένεται επικαιροποιημένο σχέδιο δράσης. Η υπόθεση έχει ανοίξει ξανά μετά από απόφαση της Νομικής Υπηρεσίας να επιτρέψει την κατάθεση ιδιωτικής ποινικής από πλευράς της μητέρας του εθνοφρουρού.
5DANILCZUK vs Cyprus (leading). 07/06/2022. Κακές συνθήκες κράτησης. Οι διμερείς διαβουλεύσεις συνεχίζονται σε σχέση με τα εκκρεμή ζητήματα στο πλαίσιο των γενικών μέτρων με σκοπό την υποβολή ενοποιημένου σχεδίου δράσης εν ευθέτω χρόνω.
6Foutas Aristidou vs Cyprus. 07/06/2022. Διάρκεια της ποινικής διαδικασίας. Στις 28 Απριλίου 2023 οι Αρχές υπέβαλαν σχέδιο δράσης [βλέπε DHDD(2023)559]. Στην περίπτωση αυτή, η δίκαιη ικανοποίηση καταβλήθηκε και η προσβαλλόμενη διαδικασία έληξε το 2024. Σε εισαγγελικό και δικαστικό επίπεδο θεσπίστηκαν γενικά προληπτικά μέτρα.
7 Vassiliou and Others vs Cyprus. 30/11/2021. Μη ενημέρωση των προσφευγόντων για την πρόοδο της έρευνας σχετικά με την εξαφάνιση ενός συγγενούς τους κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974 στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, τον πιθανό θάνατό του και τον εντοπισμό του πτώματος σε κοινό τάφο. Συνεχίζονται διμερείς διαβουλεύσεις σε σχέση με ορισμένα εκκρεμή ζητήματα στο πλαίσιο των γενικών μέτρων με σκοπό την υποβολή ενοποιημένου σχεδίου δράσης/έκθεσης σε εύθετο χρόνο.
