Εννέα μήνες απομένουν για τις πιο κρίσιμες βουλευτικές εκλογές στην Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το πολιτικό σκηνικό είναι ρευστό, τα παραδοσιακά κόμματα χάνουν συνεχώς πολιτικό έδαφος και νέοι πολιτικοί παίκτες διεκδικούν θέση στο κομματικό σύστημα. Σημαντικός, αλλά αστάθμητος παράγοντας αποτελούν οι επιλογές που θα κάνουν εκείνοι οι ψηφοφόροι οι οποίοι σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις ψήφισαν είτε ανεξάρτητους υποψήφιους είτε πολιτικά σχήματα που δεν κατάφεραν να φτάσουν το εκλογικό όριο και να εισέλθουν στη Βουλή. Πρόκειται για ένα μέγεθος το οποίο μεγαλώνει συνεχώς και πλέον ξεπερνά το 14%.
Αυτή η ομάδα των ψηφοφόρων αποτελεί μια κρίσιμη δεξαμενή ψήφων που όλοι οι συμμετέχοντες στις βουλευτικές εκλογές θα ήθελαν να προσεγγίσουν. Βέβαια, η συγκεκριμένη δεξαμενή ψήφων θα αποτελέσει «μήλον της Έριδος» για τα νέα πολιτικά κόμματα και όχι τα παραδοσιακά. Κι αυτό διότι τα πρώτα μπορούν να υποδυθούν τον ρόλο του αντισυστημικού κόμματος και άρα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εκφράσουν τη δυσαρεστημένη και τη μετακινούμενη ψήφο. Ενώ τα δεύτερα προσπαθούν να συγκρατήσουν τις διαρροές ψήφων και να συσπειρώσουν παραδοσιακούς ψηφοφόρους τους, ενεργοποιώντας τον κομματικό πατριωτισμό μέσω της επαναφοράς της ιδεολογίας.
Μη εκπροσωπούμενοι
Η ψήφος προς τα πολιτικά σχήματα και τα ανεξάρτητα πρόσωπα τα οποία δεν εξασφάλισαν έδρα στη Βουλή των Αντιπροσώπων θα μπορούσε για λόγους κατηγοριοποίησης να ονομαστεί «μη εκπροσωπούμενη». Στις βουλευτικές εκλογές του 2001, η μη εκπροσωπούμενη ψήφος ήταν σχεδόν μηδαμινή, αγγίζοντας το 0,21%. Σε απόλυτους αριθμούς επρόκειτο για 908 ψηφοφόρους οι οποίοι επέλεξαν να ψηφίσουν ανεξάρτητους υποψήφιους. Στις βουλευτικές εκλογές του 2006 σημείωσε αισθητή αύξηση στο 4%. Σε απόλυτους αριθμούς οι ψηφοφόροι έφτασαν τους 16.865. Ακολούθησαν οι βουλευτικές εκλογές του 2011 όπου σημειώθηκε σοβαρή πτώση στο ποσοστό της μη εκπροσωπούμενη ψήφου, η οποία κατέβηκε στο 2,27%. Σε απόλυτους αριθμούς οι συγκεκριμένοι ψηφοφόροι ήταν 9.177. Ήταν η πρώτη εκλογική αναμέτρηση του ΕΛΑΜ σε βουλευτικές εκλογές, το οποίο δεν εισήλθε στη Βουλή αλλά πήρε 4.354 ψήφους.
Μικρή άνοδο σημείωσε η μη εκπροσωπούμενη ψήφος στις βουλευτικές εκλογές του 2016, αγγίζοντας το 3,18%. Επρόκειτο ουσιαστικά για 11.217 ψηφοφόρους, οι οποίοι τελικά δεν εκπροσωπήθηκαν στη Βουλή. Θεαματική άνοδο σημείωσε η μη εκπροσωπούμενη ψήφος στις βουλευτικές εκλογές του 2021. Συγκεκριμένα, έφτασε στο 14,58% και σε απόλυτους αριθμούς τους 52.205 ψηφοφόρους. Βέβαια ήταν διασπασμένοι ανάμεσα σε 8 πολιτικά σχήματα και 7 ανεξάρτητους υποψήφιους. Ωστόσο, ως συνολικό μέγεθος ξεπέρασε το τρίτο σε ψήφους κόμμα, που ήταν το ΔΗΚΟ με 40.393 ψήφους (11,29%). Πρώτος κατατάχθηκε ο ΔΗΣΥ με 99.331 ψήφους (27,77%) και δεύτερο το ΑΚΕΛ με 79.910 ψήφους (22,34%). Τέταρτο κόμμα ήταν το ΕΛΑΜ με 24.255 ψήφους (6,78%) και πέμπτο η ΕΔΕΚ με 24.024 ψήφους (6,72%).
Η ραγδαία άνοδος της μη εκπροσωπούμενη ψήφου στις βουλευτικές εκλογές του 2021 αποτελούσε προάγγελο της πολιτικής ρευστότητας και αβεβαιότητας που επικρατεί σήμερα. Ήταν επίσης αποτέλεσμα της μείωσης των ποσοστών των παραδοσιακών κομμάτων τα οποία απώλεσαν πολλές χιλιάδες ψήφους. Βέβαια σημείωσε ραγδαία άνοδο και το μέγεθος της αποχής. Το 2001 η αποχή ήταν 8,25%, το 2006 άγγιξε το 11%, το 2011 έφτασε στο 21%, το 2016 διαμορφώθηκε στο 33,26% και το 2021 στο 34,28%.
Το φαινόμενο Φειδίας
Ο αστάθμητος παράγοντας της μη εκπροσωπούμενης ψήφου απέκτησε τρομακτικές διαστάσεις μετά τις ευρωεκλογές του 2024 και τον μεγάλο όγκο των ψηφοφόρων που εξέλεξαν ευρωβουλευτή τον Φειδία Παναγιώτου για να στείλουν το μήνυμα της δυσαρέσκειας στα παραδοσιακά κόμματα. Ο Φειδίας Παναγιώτου έλαβε 71.330 ψήφους, με ποσοστό 19,36%. Το ερώτημα που ταλανίζει τα εκλογικά επιτελεία και τις κομματικές ηγεσίες αφορά την κατεύθυνση που θα πάρουν όλες αυτές οι χιλιάδες ψήφοι στις βουλευτικές εκλογές και αν θα κατανεμηθούν μεταξύ των λεγόμενων αντισυστημικών δυνάμεων. Βέβαια, οι βουλευτικές εκλογές διαφέρουν από τις ευρωεκλογές και τα κριτήρια αλλάζουν σημαντικά.
Αντισυστημική ψήφος
Οι δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν το προηγούμενο διάστημα για τις βουλευτικές εκλογές του 2026 δείχνουν ότι πλέον υπάρχει μια ισχυρή τάση προς αντισυστημικές επιλογές. Φαίνεται ότι η μη εκπροσωπούμενη ψήφος αποτέλεσε τον αρχικό πυρήνα της σημερινής αντισυστημικής τάσης, η οποία τείνει να αλλάξει το κομματικό σύστημα. Δεν είναι τυχαίο που όλο και περισσότεροι τολμούν να διεκδικήσουν την ψήφο των Ελληνοκυπρίων, οδηγώντας σε κατακερματισμό το κομματικό σύστημα.
Το πολιτικό κίνημα ΑΛΜΑ του Οδυσσέα Μιχαηλίδη φαίνεται να κερδίζει το μεγαλύτερο μερίδιο της αντισυστημικής ψήφου και να προσεγγίζει διψήφια ποσοστά. Τουλάχιστον αυτό δείχνουν οι δημοσκοπήσεις. Μεγάλο μερίδιο της αντισυστημικής ψήφου κερδίζει και το ΕΛΑΜ. Όμως, υπάρχουν και άλλες νέες πολιτικές δυνάμεις που διεκδικούν κομμάτι από την πίτα της αντισυστημικής ψήφου, όπως το Volt, οι Ενεργοί Πολίτες-Κίνημα Ενωμένων Κυπρίων Κυνηγών, το Κόμμα για τα Ζώα, η Δημοκρατική Αλλαγή, το Δημοκρατικό Εθνικό Κίνημα, η Πνοή Λαού και άλλα μικρά πολιτικά σχήματα ή ανεξάρτητες προσωπικότητες.
Παραδοσιακά κόμματα
Τα παραδοσιακά κόμματα παρουσιάζουν σημάδια φθοράς και δέχονται ισχυρές πιέσεις από τους νέους πολιτικούς σχηματισμούς. Ως εκ τούτου, θα προσπαθήσουν κυρίως να μειώσουν τις διαρροές ψήφων προς άλλες πολιτικές δυνάμεις αντί να προσεγγίσουν τους μη εκπροσωπημένους ψηφοφόρους. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει μια προσπάθεια ιδεολογικοποίησης της ρητορικής ώστε να «ξυπνήσουν» τον κομματικό πατριωτισμό στους ψηφοφόρους τους. Οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια πολυσυλλεκτικής προεκλογικής στρατηγικής δημιουργεί συνθήκες αποξένωσης από τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους αυτών των κομμάτων και αυξάνει κατά πολύ το εκλογικό ρίσκο.
Δεν είναι τυχαίο που το ΑΚΕΛ θέτει επίμονα το θέμα της Γάζας, ασκώντας έντονη κριτική στην κυβέρνηση Χριστοδουλίδη για τις όποιες επαφές με το Ισραήλ. Ταυτόχρονα αποφεύγει να αναφέρει το ουκρανικό ζήτημα, το οποίο συγκινεί περισσότερο τους φιλελεύθερους παρά τους αριστερούς ψηφοφόρους. Ούτε είναι τυχαίο που ο ΔΗΣΥ δεν εκπροσωπήθηκε σε ανώτατο επίπεδο στη φετινή «Πορεία Υπερηφάνειας», θέλοντας έτσι να μην αποξενώσει την πιο συντηρητική μερίδα των συναγερμικών ψηφοφόρων. Ενώ έδωσε μεγάλη έμφαση στις εκδηλώσεις και τα μνημόσυνα για τους ήρωες της ΕΟΚΑ, προσεγγίζοντας τους εθνικόφρονες που αποτελούν και τον πιο παραδοσιακό πυρήνα του κόμματος. Τον κομματικό πατριωτισμό επιχειρεί να ξυπνήσει και η νέα ηγεσία της ΕΔΕΚ, η οποία έδωσε μεγάλη έμφαση στην επαναφορά των αποστασιοποιηθέντων και στην ιστορία του κόμματος.
