Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δει κανείς την πραγματικότητα. Ο χειρότερος από όλους είναι να πείσει τον εαυτό του να μην τη δει. Για διάφορους λόγους όλοι μας μπαίνουμε σήμερα στον πειρασμό να ελπίζουμε ότι ο νέος Πρόεδρος θα είναι ουσιαστικά διαφορετικός από τον προηγούμενο.
Συνεργοί στη διαδικασία αυτοεξαπάτησης είναι οι αγιογράφοι του νέου Προέδρου: «Καλό και συμπονετικό παιδί», «εργατικός και ακούραστος άνθρωπος». Δεν άφησε κανέναν που αποτάθηκε κοντά του για εξυπηρέτηση παραπονεμένο, γι’ αυτό πράγματι είναι «συμπονετικό παιδί». Εργαζόταν μερόνυχτα για δέκα χρόνια για να γίνει Πρόεδρος. Αμφιβάλλει κανείς ότι είναι «εργατικός και ακούραστος»;
Το θέμα είναι πόσο διαφορετικός θα είναι όσον αφορά τα υλικά που θα χρησιμοποιήσει για να χτίσει την πρώτη (πιθανότατα και τη δεύτερη) πενταετία του. Θέλουμε να είναι. Αλλά είναι ρεαλιστικό να το ελπίζουμε;
Η αντίφαση
Οι μισοί ψηφοφόροι του Ν. Χριστοδουλίδη –τουλάχιστον στον α’ γύρο– ήταν άνθρωποι που ήθελαν το νέο, επιθυμούσαν την «απεξάρτηση» από την παραδοσιακή πολιτική και τις κομματικές αντιπαλότητες. Σύνθημά τους: «Βαρεθήκαμε τους τσακωμούς σας, θέλουμε έναν νέο και συνενωτικό άνθρωπο, ήπιο και όχι παραδοσιακό». Οι άλλοι μισοί έβλεπαν στο πρόσωπό του τη διαβεβαίωση πως τίποτε δεν θα αλλάξει στο Κυπριακό και στο καθιερωμένο καθεστώς. Σύνθημά τους: «Φτάνει πια με την ομοσπονδία, θέλουμε σταθερότητα και συνέχεια στην ελεύθερη Κύπρο, χωρίς πειραματισμούς».
Οι δύο αυτές κατηγορίες αντιφάσκουν μεταξύ τους, κι όμως συνενώθηκαν στο ίδιο πρόσωπο. Αλλά αποδείχτηκε τελικά ότι αντιφάσκουν και με τον ίδιο τον εαυτό τους. Η πρώτη δεν το κούνησε ρούπι όταν έμαθε ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης είναι ό,τι πιο παραδοσιακό: Αντιγράφει ομιλίες, φτιάχνει fake accounts, χρησιμοποιεί κονδύλια της διαφώτισης για την πρόωρη προεκλογική του, χρησιμοποιεί την κυβερνητική του θέση για να δημιουργεί στρατιά ακολούθων, κάνει σωρηδόν εξυπηρετήσεις, ελέγχει την πλειονότητα των ΜΜΕ με παραδοσιακές μεθόδους. Αυτή η ομάδα καθάριζε με τη συνείδησή της με ένα «του κάνουν πόλεμο».
Αλλά και η δεύτερη δεν πήγε πίσω: Η «εμπιστοσύνη» τους δεν ταρακουνήθηκε ούτε από τις επανειλημμένες αναφορές του σε ΔΔΟ και σε «πλαίσιο λύσης» (περισσότερες σε έξι μήνες από ό,τι του Αναστασιάδη σε έξι χρόνια), ούτε από τις τοποθετήσεις για άμεση έναρξη συνομιλιών. Του έχουν εμπιστοσύνη ότι στο τέλος θα τουμπάρει κάθε νέα προσπάθεια στο Κυπριακό.
Επομένως, ο Ν. Χριστοδουλίδης έχει ήδη εισπράξει το μήνυμα ότι τα παλιά υλικά του πολιτικού λόγου –και κυρίως το άλλα λέω κι άλλα κάνω– είναι επωφελή και αποτελεσματικά. Εξάλλου, με την πολιτεία του μέχρι τώρα έχει αποδείξει ότι Δεν Ξέρει να χρησιμοποιεί άλλα υλικά εκτός από τα παραδοσιακά. Πόσο άνετος όμως μπορεί να νιώθει;
Τα παλιά υλικά
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, λόγω και των πιο πάνω, θα είναι ίσως ο πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας που θα έχει περιορισμένη περίοδο χάριτος από την κοινωνία. Εξάντλησε όλα τα χαρτιά ανοχής που είχε σε επίπεδο συνείδησης των πολιτών πριν εκλεγεί. Γι’ αυτό και τόση συζήτηση στα πραγματικά και στα διαδικτυακά καφενεία αυτές τις μέρες για το Υπουργικό του Συμβούλιο. Επειδή όλοι –ακόμα και οι ψηφοφόροι του– διαισθάνονται ότι η υπόθεση μαζί του είναι κινούμενη άμμος, θα τον κρίνουν τόσο αυστηρά για τις πρώτες επιλογές του όσο δεν έκριναν κανέναν προηγούμενο Πρόεδρο.
Αλλά, ο νέος Πρόεδρος έχει κι αυτός το οπλοστάσιό του. Σε αυτό περιλαμβάνονται κυρίως τα παραδοσιακά υλικά:
1. Η αξιοποίηση των προβλημάτων των αντιπάλων (α): Στον ΔΗΣΥ, εκτός από τους ανθρώπους που –για λόγους προσωπικού υπολογισμού ή λόγω ελέγχου τους από τον Αναστασιάδη–, έχει ισχυρές προσβάσεις. Αυτές θα χρησιμοποιηθούν για να πιεστεί η ηγεσία ώστε να ευθυγραμμιστεί και να συνεργαστεί μαζί του, ακόμη και για να τον στηρίξει. Η μετεκλογική συνάντησή του με τον Αβέρωφ Νεοφύτου έδειξε κάτι σημαντικό. Ο τελευταίος αντιλήφθηκε την κατάσταση και έκανε επαναστροφή, δηλώνοντας έτοιμος για συνεργασία. Για την ακρίβεια, τα έδωσε όλα πίσω, ακόμα και την ιδιότητα μέλους στους διαγραφέντες. Γιατί; Διότι γνωρίζει ότι μόνο έτσι θα επανεκλεγεί. Ξέρει ότι ως υποψήφιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι καμένος πια, άρα και ακίνδυνος για τον Χριστοδουλίδη για τις εκλογές του 2028. Αυτή η ακινδυνότητα τον μετατρέπει σε δυνάμει προτιμητέο εκ μέρους του Ν. Χριστοδουλίδη. Γιατί οι άλλοι υποψήφιοι για την προεδρία του κόμματος, όσο και να εμφανίζονται επανενωτικοί για το κόμμα, έχουν περισσότερες πιθανότητες, αν εκλεγούν, να αρχίσουν αμέσως να προετοιμάζουν το έδαφος για δική τους υποψηφιότητα για την προεδρία το 2028.
2. Η αξιοποίηση των προβλημάτων των αντιπάλων (β): Το εκλογικό αποτέλεσμα φέρνει το ΑΚΕΛ σε μια περίεργη θέση. Από τη μία, η επιτυχία του Α. Μαυρογιάννη να περάσει στον β’ γύρο, αλλά και το υψηλό ποσοστό στη δεύτερη Κυριακή εδραιώνουν την ηγεσία και αποτρέπουν αυτήν τη στιγμή οποιαδήποτε εσωκομματική γκρίνια και αμφισβήτηση. Από την άλλη, όμως, η για τρίτη πενταετία παραμονή στην αντιπολίτευση υποχρεώνει την ηγεσία του κόμματος σε ένα ιδιόμορφο είδος ενδοστρέφειας: Για να έχει πιθανότητες επιτυχίας στις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις και στις επόμενες προεδρικές θα πρέπει να περάσει σε φάση σημαντικής αναδιοργάνωσης και επαναπροσδιορισμού των σχέσεών του με την κοινωνία των πολιτών και τα άλλα κόμματα. Αυτό με τη σειρά του το υποχρεώνει σε μια μακρά περίοδο ανοχής απέναντι στον νέο Πρόεδρο.
3. Το κλουβί των συνεργατών: Τα κόμματα που έχουν υποστηρίξει τον Ν. Χριστοδουλίδη είναι εγκλωβισμένα στη συνεργασία μαζί του από ό,τι ο ίδιος. Παρά τις τροχιοδεικτικές βολές από ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ ότι θέλουν λόγο στον σχηματισμό κυβέρνησης, ξέρουν ότι δεν έχουν κανένα περιθώριο διαμαρτυρίας αν δεν τους λάβει όσο σοβαρά υπόψη θα ήθελαν. Θα περάσει πολύς καιρός για να τολμήσουν να τον αμφισβητήσουν. Έχουν δέσει τη μοίρα και την επιβίωσή τους μαζί του, περισσότερο από ό,τι εκείνος μαζί τους.
Αρκούν δεν αρκούν, αυτά είναι
Ίσως αυτά να μην αρκούν, αλλά ο Ν. Χριστοδουλίδης έχει και ένα άλλο βέλος στη φαρέτρα του: Τον Ν. Αναστασιάδη, και κυρίως το καθεστώς Αναστασιάδη· για την οικοδόμηση του οποίου πρωταγωνίστησε ο ίδιος. Εξάλλου, η πλειονότητα των ΜΜΕ θα πίνει νερό στο όνομά του για πολύ καιρό ακόμη. Και εκεί που θα εμφανίζονται πιθανές ρωγμές, θα κλείνουν με νέες αποσπάσεις στο Προεδρικό (ή σε άλλες υπηρεσίες), και αν χρειαστεί, με το νέο υπερόπλο: Τον διαρκή πολλαπλασιασμό των υφυπουργείων.
Επομένως, παρά τη φαινομενική αδημονία της κοινωνίας για «νέα εποχή», ο νέος Πρόεδρος έχει πολλούς λόγους να χρησιμοποιήσει τα παλιά υλικά, τις παλιές τακτικές, με αρκετές σταγόνες από φτηνό άρωμα «ανανέωσης»:
• Ξέρει ότι η πλειονότητα της κοινωνίας δεν αναζητά ουσιαστική και βαθιά αλλαγή, αλλά ένα απλό μπότοξ.
• Έχει στη διάθεσή του ένα ισχυρό καθεστώς ελέγχου των πάντων, το οποίο οικοδόμησε με τον Ν. Αναστασιάδη. Δεν έχει κανέναν λόγο να το απαρνηθεί.
• Ξέρει ότι για πολύ καιρό δεν θα έχει αντίπαλο στο πολιτικό-κομματικό σύστημα.
• Είναι εκπαιδευμένος, σχεδόν εθισμένος, στη χρήση των παραδοσιακών «υλικών» και στον τακτικισμό. Για την ακρίβεια, είναι εντελώς ανεκπαίδευτος και ανειδίκευτος στη χρήση του νέου και του καινοτόμου. Ποτέ του δεν τα χρησιμοποίησε. Δεν ξέρει αυτόν τον τρόπο σκέψης και πρακτικής, ούτε και έδειξε ποτέ ότι θέλει να τον μάθει.
Το μόνο που μπορεί να τον δυσκολέψει λίγο είναι η πραγματικότητα. Οι πιθανές εξελίξεις στον διεθνή χώρο, οι πιέσεις για θέματα κράτους δικαίου, ίσως κάποια στιγμή και οι παρενέργειες του άλυτου Κυπριακού. Ώς εδώ…
Το καλάθι
•…των επιστροφών (1): Επιστροφή του ΑΚΕΛ στην αμηχανία της αντιπολίτευσης και των ενδιάμεσων στην εξουσία. Φαινομενικά στο κέντρο της μετά από δεκαετίες· στην πράξη απομένει να δούμε πόσο κέντρο ή περιφέρεια.
•…των επιστροφών (2): Επιστροφή του ΔΗΣΥ στην «επανένωση». Με τον Αβέρωφ Νεοφύτου να αποδέχεται επιστροφή των διαγραφέντων, αλλά και να επισφραγίζει την ιδεολογική ήττα των φιλελεύθερων στο κόμμα (με θλιβερή στροφή εντός ωρών). Και των «ανανεωτικών» Δ. Δημητρίου και Χ. Γεωργιάδη να το επιβεβαιώνουν, με λόγους και πράξεις. Επιστροφή στο μοντέλο «ψιθυρίζω φιλελεύθερα και επανενωτικά για το Κυπριακό, πράττω συντηρητικά και χαϊδευτικά στην Ακροδεξιά».
•…των επιστροφών (3): Και μια επιστροφή από άλλον «πλανήτη». Εκείνη του δεύτερου κλιμακίου της ΕΜΑΚ στην Ελλάδα. Όλο το νόημα μέσα στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Δεξιά και αριστερά των αποχωρούντων, Τούρκοι πολίτες, υπάλληλοι του αεροδρομίου, αστυνομικοί, να χειροκροτούν θερμά για 200 μέτρα. Οι ανθρώπινοι δεσμοί λογικής και ανθρωπιάς βρίσκουν πάντα τρόπο να τρυπώνουν ακόμα και στις πιο σκοτεινές γωνιές της πραγματικότητας.
