Όταν κάποιος, τουλάχιστον στην Κύπρο, ασκήσει κριτική για την πολιτική της Ευρώπης και των ΗΠΑ όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, αμέσως χαρακτηρίζεται ως υποστηρικτής του Πούτιν! Κάτι τέτοιο συνέβη το π. Σάββατο με το άρθρο μου στον «Πολίτη» με τίτλο «Περηφανευόμαστε ότι είμαστε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας!» Πάρα πολλοί ζήτησαν την κεφαλή μου επί πίνακι για το «ανοσιούργημά» μου στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης!
Κατ' αρχάς, θα ‘θελα να διευκρινίσω ότι ο Πούτιν είναι ένας δικτάτορας του οποίου η επιθετική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί προσβολή του διεθνούς δικαίου. Το καθεστώς του πρέπει να λογοδοτήσει για τα εγκλήματά του. Τούτου λεχθέντος, δεν εξυπακούεται πως ό,τι έχει κάνει η Δύση για να αντιμετωπίσει την εισβολή της Ουκρανίας από τη Ρωσία είναι υπεράνω κριτικής. Για περισσότερα από τρία χρόνια, η Δύση υποδαυλίζει τις ελπίδες της Ουκρανίας -με χρηματοδότηση, στρατιωτικές συμβουλές και όλο και πιο προηγμένα όπλα- ότι θα μπορούσε να εκδιώξει τη Ρωσία στα προ του 2014 σύνορά της όταν προσάρτησε την Κριμαία. Αυτός είναι ένας ανέφικτος στόχος, ένας μύθος. Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται, οι ηγέτες της Δύσης συνεχίζουν να προσποιούνται ότι υποστηρίζουν την ειρήνη, ενώ την υπονομεύουν ενεργά. Η πολεμική μηχανή εργάζεται ασταμάτητα, τροφοδοτούμενη από ένα τοξικό μείγμα γεωπολιτικού μπρα ντε φερ, κερδών της βιομηχανίας όπλων (οι τιμές των μετοχές των κατασκευαστριών εταιρειών όπλων αφηνίασαν την περίοδο 2022-2024) και της καθαρής απερισκεψίας των πολιτικών που δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν την αλήθεια: δεν υπάρχει στρατιωτική λύση σε αυτή τη σύγκρουση. Και κάτι που δεν λέγεται: αν η Ρωσία διαπιστώσει ποτέ ότι θα αναγκαστεί από τις χώρες του ΝΑΤΟ να υποχωρήσει στα προ του 2014 σύνορά της, θα βροντοφωνάξει, όπως ο Σαμψών της Παλαιάς Διαθήκης, «ας αποθάνω μαζί με τους αλλοφύλους» – θα ακολουθήσει ένας πυρηνικός όλεθρος και η Γη θα μετατραπεί σε έναν νεκρό πλανήτη. Εν ολίγοις, η Ευρώπη, ειδικότερα, έχει αποτύχει παταγωδώς. Αντί να ενεργεί ως δύναμη αποκλιμάκωσης, έχει γίνει αρωγός ενός ατελείωτου πολέμου.
Εξίσου λανθασμένος είναι ο ισχυρισμός των δυτικών ηγετών ότι αν ο Πούτιν δεν ηττηθεί στην Ουκρανία, θα καταβροχθίσει όλο και μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, ξεκινώντας από την Πολωνία και τη Βαλτική. Όχι μόνο δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτόν τον ισχυρισμό, αλλά και η ιδέα ότι μια Ρωσία που μπορεί μετά βίας να νικήσει την Ουκρανία θα προχωρήσει σε πόλεμο εναντίον του ΝΑΤΟ, απλώς αψηφά τη λογική.
Αυτές οι πεποιθήσεις ωθούν τη Δύση να δαπανά περισσότερα χρήματα για την άμυνα, γεγονός που πλουτίζει τους κατασκευαστές όπλων. Σε απάντηση στην αυξανόμενη αντίληψη των απειλών, οι παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες αυξήθηκαν σε 2,46 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2024. Οι χώρες της Ευρώπης είδαν σημαντικές αυξήσεις των προϋπολογισμών τους, αν και η πρόσφατη έκκληση του Προέδρου Τραμπ για ελάχιστη δαπάνη 5% του ΑΕΠ μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ παραμένει ανέφικτη για τις περισσότερες χώρες.
Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι θέλει να σταματήσει ο πόλεμος. Ωστόσο, η προσέγγισή του πρόκειται να αποβεί εις βάρος της Ουκρανίας. Ο Τραμπ και οι σύμμαχοί του έχουν διερευνήσει συμφωνίες που θα παραχωρούσαν σε αμερικανικές εταιρείες σημαντικό έλεγχο επί των τεράστιων φυσικών πόρων της Ουκρανίας, των μετάλλων σπάνιων γαιών και των γεωργικών εξαγωγών. Αυτοί οι πόροι έχουν καταστήσει την Ουκρανία ένα προσοδοφόρο βραβείο στα μάτια των ΗΠΑ, αντί για ένα κράτος που έχει ανάγκη από αλληλεγγύη. Αντί να θέτει ως προτεραιότητα την ευημερία των Ουκρανών, η ρητορική του Τραμπ περί «ειρήνης» φαίνεται να αποσκοπεί περισσότερο στη διασφάλιση της αμερικανικής οικονομικής κυριαρχίας στην περιοχή. Αυτός ο απροκάλυπτος οικονομικός καιροσκοπισμός αποκαλύπτει την ευρύτερη υποκρισία που παίζεται, καθώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται την κυριαρχία της Ουκρανίας, αλλά είναι εξίσου πρόθυμοι να τεμαχίσουν τον πλούτο της προς όφελός τους. Αλλά η δηλωμένη επιθυμία του Τραμπ για ειρήνη εκθέτει επίσης την απόλυτη υποκρισία των Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι, αντί να αδράξουν αυτή τη στιγμή για να προωθήσουν μια σοβαρή ειρηνευτική διαδικασία, εμφανίζονται αποφασισμένοι να παρατείνουν τη σύγκρουση με το πρόσχημα της «υποστήριξης» της Ουκρανίας.
Το κορυφαίο προοδευτικό πολιτικό και πολιτιστικό περιοδικό «The New Statesman» και η έγκριτη εφημερίδα «The Guardian», σε αρκετά άρθρα τους υποστηρίζoυν την άμεση παύση όλων των εχθροπραξιών, ακολουθούμενη από την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων στις θέσεις πριν από την εισβολή. Υπό την αιγίδα του ΟΗΕ να συζητηθούν οι διαφορές που εκκρεμούν και που προϋπήρχαν της εισβολής του 2022. Να υπάρξει καθιέρωση ζωνών ελεύθερων από στρατιωτική παρουσία, που θα παρακολουθούνται μέσω αμοιβαία συμφωνημένων μηχανισμών και αναγνώριση της Ουκρανίας ως κυρίαρχου, ουδέτερου κράτους, με απαγόρευση της παρουσίας πυρηνικών όπλων στο έδαφός της. Να υπάρξει μια «Περιεκτική» διακυβέρνηση που θα εγγυάται την εφαρμογή δομών διακυβέρνησης στην ανατολική και νότια Ουκρανία, που θα διασφαλίζουν την πολιτική ισότητα, τόσο για τη ρωσόφωνη όσο και για την ουκρανόφωνη κοινότητα, αντλώντας έμπνευση από τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής της Βόρειας Ιρλανδίας.
Ποιοι είναι στη σωστή πλευρά της Ιστορίας; Αυτοί που ενθαρρύνουν την πολεμική αναμέτρηση, τη στρατιωτική λύση, ή αυτοί που εισηγούνται τις διαπραγματεύσεις με τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ; Μόνο ο χρόνος θα απαντήσει αυτό το ερώτημα. Το γεγονός ότι αυτοί που απορρίπτουν τη στρατιωτική λύση είναι η μικρή μειονότητα, δεν έπεται ότι είναι στη λανθασμένη πλευρά της Ιστορίας. Αυτοί που πίστευαν στη θεωρία του Γαλιλαίου ήταν μετρημένοι στα δάκτυλα των χεριών. Εκατοντάδες εκατομμύρια τον θεωρούσαν τρελό.
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
