Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χρειαζόμαστε κίνητρα και προκλήσεις για να προοδεύσουμε ως άνθρωποι, να καλυτερεύσουμε το επίπεδο της δουλειάς μας και να εκδηλώσουμε τη συμπεριφορά που θέλουμε για να επιτύχουμε τους στόχους μας στη ζωή. Και πρέπει να τονισθεί ότι είναι κάτω από το κίνητρο που διοχετεύεται μέσα από ένα «μπράβο» που ο άνθρωπος εντατικοποιεί τις προσπάθειές του και κάνει τρομακτικά βήματα προόδου στη ζωή του. Δεν πρέπει όμως να υπάρξει παρανόηση αυτού του μηνύματος και ως εκ τούτου είναι καθήκον μας να επαινούμε τους ανθρώπους ειλικρινά αλλά και να τονίζουμε τα τυχόν αρνητικά σημεία του έργου τους, της συμπεριφοράς τους ή των πράξεών τους· με άλλα λόγια, να εξασκούμε εποικοδομητική κριτική. Η παιδαγωγική επιστήμη μπορεί να προσφέρει τα μέγιστα στη διαπαιδαγώγηση των μαθητών μας, αυριανών πολιτών της κοινωνίας μας, βοηθώντας τους να απελευθερώσουν τους εαυτούς τους, να κρίνουν χωρίς προκατάληψη, να αξιολογούν ένα έργο δίκαια και αντικειμενικά και να εκφράζουν ένα θετικό σχόλιο, ένα μπράβο.
Συνεπώς, είναι επιτακτικό να δοθούν οι κατάλληλες ευκαιρίες στους μαθητές μας να εξασκούν ελεύθερα κριτική πάνω σε εργασίες των συμμαθητών τους, εκθέσεις, ποιήματα και κάθε είδους έργου που παράγουν, για να μπορέσουν να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και να καταστούν ικανοί να ανακαλύπτουν λάθη τα οποία θα συζητούνται, θα αναλύονται και θα διορθώνονται. Η πιο πάνω διαδικασία μπορεί να αποφέρει καρπούς και καλά αποτελέσματα από ακαδημαϊκή και κοινωνική άποψη. Ακαδημαϊκά αποβαίνει ωφέλιμη επειδή οι μαθητές μαθαίνουν από τα λάθη τους ενώ αποδεικνύεται και κοινωνικά χρησιμότατη, αφού οι μαθητές ωριμάζουν και μπορούν να αντιμετωπίσουν την κριτική, την οποία αναπόφευκτα θα συναντούν στην καθημερινή τους ζωή. Φυσικά είναι καθήκον του καθηγητή να εφεύρει ιδέες και τρόπους για να καθοδηγήσει τους μαθητές του ούτως ώστε να εκμεταλλευτούν στο έπακρο αυτή τη χρυσή ευκαιρία για εξάσκηση και αποδοχή εποικοδομητικής κριτικής, η οποία αναμφισβήτητα προάγει τη δημιουργία υγιών σχέσεων σε μια δημοκρατική κοινωνία. Η παιδαγωγική και κοινωνιολογία είναι συναφείς επιστήμες, μιας και το σχολείο αποτελεί έναν κοινωνικό μικρόκοσμο ο οποίος αντανακλά την ίδια την κοινωνία όπου τα μελλοντικά στελέχη της πρέπει να διαπαιδαγωγηθούν κατάλληλα για να μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά για το γενικό καλό. Είναι καιρός, πιστεύω, να σταματήσουμε να κινούμαστε επιφανειακά στην περιφέρεια του κύκλου αλλά να φτάσουμε στον πυρήνα για να καταστήσουμε τα σχολεία μας πνευματικά φυτώρια με όλη τη σημασία των λέξεων. Η παιδεία πρέπει πρωτίστως, όπως πολλάκις έχουμε τονίσει, να στοχεύει στην καλλιέργεια της ψυχής και στη δημιουργία ανθρώπων μέσα σε μια πολιτισμένη κοινωνία και της οποίας οι στόχοι δεν θα διακοσμούν απλώς το αναλυτικό πρόγραμμα αλλά θα υλοποιούνται με ευλάβεια έναντι οποιουδήποτε οικονομικά κόστους, το οποίο σίγουρα θα αποδειχθεί τεράστια επένδυση για τις μελλοντικές γενιές της πατρίδας μας.
* Πρώην επιθεωρητή και πρώτου λειτουργού Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
