Του Μάριου Χαραλαμπίδη
Η έννοια της πρόληψης του καρκίνου περιλαμβάνει 4 βασικές κατηγορίες. Στις πλείστες περιπτώσεις, οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από την πρωτογενή και τη δευτερογενή πρόληψη. Η πρωτογενής πρόληψη αναφέρεται στον εντοπισμό και περιορισμό ή αποφυγή των παραγόντων που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Η δευτερογενής πρόληψη αναφέρεται στον προσυμπτωματικό έλεγχο, τις διαγνωστικές εξετάσεις που ενδείκνυται να γίνουν, όταν, όπου και όπως προβλέπεται, με στόχο την όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση της νόσου, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης και θεραπείας. Για σκοπούς αναφοράς, η τριτογενής πρόληψη εστιάζεται στον περιορισμό των επιπλοκών που ενδέχεται να προκύψουν, επιδεινώνοντας την ασθένεια.
Πάμε τώρα στο τέταρτο είδος. Το ξεχασμένο, δυστυχώς, αλλά το σημαντικότερο είδος πρόληψης. Αυτό που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά, τον σκελετό, τον θεμέλιο λίθο, τη βάση για τη στρατηγική της πρόληψης. Την πρωταρχική πρόληψη. Όχι την πρωτογενή αλλά την πρωταρχική πρόληψη. Η πρωταρχική πρόληψη επικεντρώνεται στη διαμόρφωση τέτοιων συνθηκών και προϋποθέσεων στην κοινωνία, οι οποίες να υποβοηθούν και να υποστηρίζουν κατά κύριο λόγο την πρωτογενή πρόληψη αλλά και τις άλλες κατηγορίες. Εστιάζεται λοιπόν στη διαμόρφωση του κατάλληλου πλαισίου, εντός του οποίου θα μπορούν καλύτερα να εφαρμοστούν οι μέθοδοι που οδηγούν στις άλλες μορφές πρόληψης. Κι εξηγώ συνοπτικά.
Πρωταρχική και πρωτογενής πρόληψη. Για να μπορέσουμε να επενδύσουμε αποτελεσματικά σε παράγοντες που περιορίζουν την πιθανότητα εμφάνισης του καρκίνου (π.χ. αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ, περιορισμός κατανάλωσης συγκεκριμένων τροφών, αύξηση κατανάλωσης άλλων τροφών, κ.ά.), θα πρέπει να επενδύσουμε στον τρόπο ζωής ο οποίος επηρεάζεται άμεσα από το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Επομένως εδώ, η πρωταρχική πρόληψη αφορά στην παρεμπόδιση της ανάδυσης ενός τρόπου ζωής ο οποίος να προκαλεί αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης της νόσου. Συνεπώς, θα μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά η πρωτογενής πρόληψη.
Πρωταρχική και δευτερογενής πρόληψη (έγκαιρη διάγνωση). Λέμε και προτρέπουμε, κάνετε τις κατάλληλες εξετάσεις, όταν πρέπει, εκεί που πρέπει και στο χρόνο που πρέπει. Η υλοποίηση όμως επηρεάζεται κι εδώ άμεσα από το περιβάλλον στο οποίο ζούμε, και πόσο υποστηρικτικό ή αποτρεπτικό είναι. Π.χ. Υπάρχουν οι συνθήκες και οι δομές; Υπάρχουν κατάλληλες νομοθεσίες, κατευθυντήριες γραμμές και πρωτόκολλα; Αν ναι, αυτά εφαρμόζονται ορθά; Υπάρχει έλεγχος; Διασφαλίζεται η ποιότητα; Εδώ λοιπόν, η πρωταρχική πρόληψη αφορά στη διεκδίκηση και διασφάλιση των πιο πάνω (και πολλών άλλων) ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά η δευτερογενής πρόληψη.
Μέρος της πρωταρχικής πρόληψης αποτελεί η δημιουργία του κατάλληλου πλαισίου (κοινωνικού, οικονομικού, ηθικού, νομικού, περιβαλλοντικού, τεχνολογικού, κ.λπ.) που να προστατεύει και να οδηγεί το κοινό προς την ορθή κατεύθυνση.
Μέρος της πρωταρχικής πρόληψης αποτελούν η ανάπτυξη/καλλιέργεια και διατήρηση της κατάλληλης κουλτούρας η οποία να υποβοηθά και να υποστηρίζει το σωστό πλαίσιο.
Μέρος της πρωταρχικής πρόληψης αποτελούν η ύπαρξη στρατηγικής και πολιτικής για τα πιο πάνω.
Μέρος της πρωταρχικής πρόληψης αποτελεί η καλλιέργεια ηθικών αξιών, συνυφασμένων με τα πιο πάνω.
Ας επενδύσουμε λοιπόν ουσιαστικά στην πρωταρχική πρόληψη, αναδεικνύοντας επιτέλους την τεράστια σημασία της. Μόνο έτσι θα μπορεί να λειτουργεί ορθολογιστικά και με πλάνο, ο μηχανισμός όλης της πρόληψης.
Εκτελεστικός Διευθυντής Europa Donna Κύπρου
