Η δημοκρατία σήμερα δεν απειλείται μόνο από ακραίες φωνές και ρητορική μίσους, αλλά και από την υπονόμευση των ίδιων των θεσμών της. Η προάσπιση της ελευθερίας του Τύπου και η προστασία των δημοσιογράφων τόσο σ’ Ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο είναι επιβεβλημένη, καθώς παρατηρούνται δυστυχώς ιδιαίτερα ανησυχητικές τάσεις.
Το 2024, οι Ευρωβουλευτές ενέκριναν την εμβληματική Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (European Media Freedom Act - EMFA), η οποία ορίζει κοινό νομικό πλαίσιο για την προστασία της ελευθερίας, της διαφάνειας και της ανεξαρτησίας των ΜΜΕ, πέραν της ενίσχυσης της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών. Η EMFA προβλέπει τη δημιουργία ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών, την προστασία δημοσιογράφων από καταχρηστικές αγωγές (SLAPPs), και τη διασφάλιση της δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας, ιδιαίτερα όσον αφορά κυβερνητικές παρεμβάσεις.
Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή της EMFA, παραμένει στάσιμη σε αρκετά κράτη-μέλη. Και ενώ έχουν δημοσιευθεί συστάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και ψηφίσματα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, φαίνεται πως η πολιτική βούληση παραμένει ισχνή.
Η σιωπή μπροστά σε πρακτικές φίμωσης, δεν συνιστά ουδετερότητα, αλλά συνενοχή. Όταν η ενημέρωση φιμώνεται, οι ελπίδες για λογοδοσία και διαφάνεια εξανεμίζονται, ενώ η διαφθορά γιγαντώνεται. Ας μην ξεχνάμε ότι ένας από τους βασικούς ρόλους της δημοσιογραφίας είναι να ζητά εξηγήσεις από την εξουσία και να την κρατά υπόλογη απέναντι στους πολίτες.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οφείλει να προχωρήσει στην υιοθέτηση δεσμευτικών κανονισμών για τις SLAPPs, στην τακτική αξιολόγηση της εφαρμογής της EMFA σε όλα τα κράτη-μέλη, αλλά και στην οικονομική ενίσχυση των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Η δε Κύπρος καλείται να διασφαλίσει θεσμικά τόσο την προστασία των δημοσιογράφων, όσο και την ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
Η Κύπρος κατατάσσεται στην 77η θέση του Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου 2025 των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, σημειώνοντας πτώση 12 θέσεων σε σύγκριση με το 2024. Σύμφωνα με την οργάνωση, η Κύπρος διαθέτει ένα πολυφωνικό περιβάλλον μέσων ενημέρωσης, με ορισμένες διαρθρωτικές δυναμικές που επηρεάζουν την πολυφωνία των μέσων. Ως εκ τούτου, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της παρούσας κατάστασης.
Δεν υπάρχει πραγματική δημοκρατία χωρίς ελεύθερη και αντικειμενική ενημέρωση. Και όποιος θεωρεί πως η δημοσιογραφία οφείλει να τάσσεται στην υπηρεσία του οποιουδήποτε κατεστημένου, απλά δεν πιστεύει στη δημοκρατία.
*Η Μαργαρίτα Καϊμακλιώτη είναι Πολιτικός Επιστήμονας, Αναπληρώτρια Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων του Δημοκρατικού Συναγερμού και μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Γλαύκος Κληρίδης. Ασχολείται με θέματα ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ισότητας των φύλων.
