Του Χρίστου Τσίγκη*
Θεσμική πολιτεία σε αφασία
Ας δούμε τι έγινε ιστορικά και έχουν μούτρα ακόμη κάποιοι και δήθεν διαμαρτύρονται. Μάλλον θα θέλουν να προβούμε σε ενεργειακό έρανο όπως πάνε! Έχουμε σχεδόν 950MW από συστήματα των ΑΠΕ και το κόστος του ηλεκτρισμού πάει μόνο πάνω και ακόμη να παρέμβουν όλοι οι αρμόδιοι κρατικοί θεσμοί σε απαραίτητες ρυθμίσεις προς όφελος του κόσμου, των μικρομεσαίων, της αυτοκατανάλωσης κτλ!
Τι έγινε με τα σχέδια του ΥΕΕΒ το 2017/18
Με τις μεγάλες πολιτικές αποφάσεις τότε για τις ΑΠΕ, το Υπουργείο Ενέργειας (ΥΕΕΒ) της Κυπριακής Δημοκρατίας, από το 2016 ως το 2020 που αφορούσε τα μεγάλα ΦΒ έργα της μακράς μεταβατικής ρύθμισης - μια μοναδική Κυπριακή εφεύρεση - κανονικό ξεγέλασμα 6+ ετών, μεταξύ άλλων το ΥΕΕΒ έφτιαξε τα γνωστά σχέδια για τα μεγάλα συστήματα των ΑΠΕ το 2017 και το 2018, ευνοώντας πολύ λίγους από άλλο σχέδιο που θεωρητικά είχε λήξει - αυτού του μειοδοτικού διαγωνισμού που έγινε το 2012 (μετά την έκρηξη στο Μαρί για να εγκατασταθούν γρηγορότερα μεγάλα ΦΒ συστήματα μόνο!) και κάποιοι έτσι τυχαία συντηρούσαν και έστηναν τις άδειες αυτές δηλαδή από το 2012 ως το 2017/18!
Τι κατάφεραν με τις πολιτικές τους
Έφτιαξαν ένα ελεγχόμενο ολιγοπώλιο στην παραγωγή και μετέπειτα στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας από συστήματα των ΑΠΕ (αφού το 80% της παραγωγής ενέργειας από τις ΑΠΕ/σημερινών Παραγωγών ανήκει σε αυτούς τους 5-7 ιδιώτες Προμηθευτές), που έγινε ουσιαστικά επί σκοπού από το 2016 ως το 2020 και αφορά τα μεγάλα ΦΒ σε μια ονομαζόμενη μεταβατική ρύθμιση. Το βρίσκουμε μπροστά μας καθημερινά, δεν θα μειωθούν οι τιμές/κόστος ηλεκτρισμού, δεν ευνοούνται τα νοικοκυριά και οι μικρομεσαίοι - παρά μόνο οι μεγάλοι καταναλωτές και απλά συνεχίζεται κανονικότατα το καρτέλ. Ποτέ δεν ήταν έτσι ο αρχικός σχεδιασμός όταν πρωτοξεκίνησαν τα μεγάλα συστήματα των ΑΠΕ το 2005-2012. Και η σημερινή κατάσταση, 13 χρόνια μετά, αποτελεί την απόλυτη ντροπή για τη λεγόμενη συντεταγμένη πολιτεία.
Ρήτρα υποχρεωτικής αποθήκευσης
Και πάλι με δόλο και την ανοχή αυτών των μεθοδευμένων στρεβλώσεων, από το αρμόδιο θεσμικό κράτος πλέον (και καμπόσους φωστήρες Μηχανικούς που υπηρετούσαν κυρίως το δημόσιο (ΡΑΕΚ, ΑΗΚ, ΔΣΜΚ κτλ) και έκαναν τότε πως δεν καταλάβαιναν, ενώ σήμερα παριστάνουν τους ειδικούς τεχνοκράτες για την ενέργεια στα ΜΜΕ), δηλαδή (2016/8), τον ΔΣΜΚ, την ΡΑΕΚ και το Υπουργείο Ενέργειας, επέτρεψαν το 2021 και αφαίρεσαν ουσιαστικά οι ίδιοι περίπου παίκτες τη ρήτρα στους κανόνες μεταφοράς και διανομής για υποχρεωτική αποθήκευση του 2017 (για συστήματα άνω των 8MW, ενώ αν τους ένοιαζε το καλό του τόπου τους και το αληθινό δημόσιο συμφέρον, θα έπρεπε να ήταν υποχρεωτικά και πολύ αυστηρά για έργα των ΑΠΕ άνω από 1MW).
Τι προσπαθούν
Είναι οι ίδιοι παίκτες που ήταν εδώ και χρόνια (με προσθήκες ενίοτε διαφόρων άλλων ως new entries στο όλο σκηνικό) και εξακολουθούν και είναι εναντίον της Κεντρικής Αποθήκευσης, δεν θέλουν άλλα οικιακά net metering για να μην αυξηθούν οι επιπλέον περικοπές τους, έχουν μούτρα και φωνάζουν για τις περικοπές των έργων τους απλά ως καμουφλάζ - που λόγω αυτών των μεγάλων έργων ουσιαστικά αναλόγως με την εποχιακή ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειαζόμαστε στον τόπο μας (κυρίως τους μήνες Οκτώβριο, Νοέμβριο και Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο), θυματοποιούνται και τα οικιακά net metering αλλά και τα μικρά ή/και μεγαλύτερα συστήματα της αυτοκατανάλωσης net billing, επειδή ο ΔΣΜΚ δεν θέτει με νόμο ή θεσμικά (τα πράττει ως άτυπα) οικονομικά κριτήρια στις περικοπές!
Τι έπρεπε να πράξει ο Υπουργός Ενέργειας και η Βουλή των Αντιπροσώπων (αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ενέργειας)
Είτε με Υπουργικό διάταγμα, είτε με άμεση συζήτηση στην αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή της πρότασης νόμου που κατατέθηκε στην Ολομέλεια στις 8/05/25 και αφορά, 2 πολύ σημαντικά σημεία που θα έπρεπε να τα έφερνε η εκτελεστική εξουσία, η ΡΑΕΚ και οι Διαχειριστές:
· Υποχρεωτική Αποθήκευση σε έργα ΑΠΕ πέραν του 1ΜW (ρήτρα που υπήρχε το 2017 και έφυγε με δόλο και ανοχή των αρμοδίων το 2021). Μιλάμε για έργα ΑΠΕ που δούλεψαν αποκλειστικά ήδη 2 χρόνια στη διάρκεια της μεταβατικής ρύθμισης.
· Περικοπές/Αποκοπές σε έργα ΑΠΕ στη βάση Οικονομικών Κριτηρίων (πχ. ο Διαχειριστής σήμερα που δεν υπάρχουν οικονομικά κριτήρια, ούτε διαφάνεια στο τι περικόπτει - μπορεί να κόβει έργα ΦΒ με 15 σεντ ενώ την ίδια ώρα δεν κόβει αυτά των 30 σεντ).
Ανανεώσεις αδειών κατασκευής από την ΡΑΕΚ και προκαταρτικοί όροι σύνδεσης (προ-κρατήσεις χωρητικότητας σε υποσταθμούς της ΑΗΚ χωρίς ημερομηνία λήξης) από τους Διαχειριστές
Με το ίδιο τρόπο περίπου γίνονται οι ανανεώσεις των αδειών κατασκευής από την ΡΑΕΚ μετά τα 5 και χρόνια - χωρίς να έχουν πληρωθεί οι τελικοί όροι σύνδεσης, χωρίς πιστοποίηση διαθεσιμότητας κεφαλαίων (proof of fund) - ως χειροπιαστές αποδείξεις ότι το έργο θα κατασκευαστεί σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης κτλ. Με χειρότερο τρόπο δόλου και μη διαφάνειας σε ένα μυστικό κατάλογο προτεραιότητας ανά υποσταθμό της ΑΗΚ που κρατούν οι Διαχειριστές και δεν συνάδει με αυτό που βλέπουν οι πολίτες/επιχειρηματίες δημόσια στην ιστοσελίδα του ΔΣΜΚ, γίνονται οι προ-κρατήσεις της χωρητικότητας σε υποσταθμούς της ΑΗΚ χωρίς ημερομηνία λήξης των προκαταρτικών όρων σύνδεσης ανά έργο, καταβάλλοντας το 5% του συνολικού ποσού μόνο! Γίνονται όλα αυτά και το θεσμικό κράτος υπνώττει, συντηρώντας έμμεσα το παρά-χρηματιστήριο/παρά-οικονομία πώλησης αδειών αυτών των έργων με τεράστιες υπεραξίες, ενώ υπάρχει σωστή και δίκαια εκτιμώμενη αξία ενός έργου, αυτοί όμως έμαθαν μόνο στις υπεραξίες!
Σωστή ανάπτυξη VS ελεγχόμενου ολιγοπωλίου επί σκοπού/καρτέλ στην παραγωγή και προμήθεια ενέργειας από τα συστήματα των ΑΠΕ
Είμαι πρώτιστα υπέρ της αυτοκατανάλωσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που δεινοπαθούν με το κόστος ηλεκτρισμού, είμαι παράλληλα υπέρ της σωστής αδειοδοτικά/περιβαλλοντικά ανάπτυξης των μεγάλων έργων από ΑΠΕ, την αξιοποίηση περισσότερο των εμπορικών οροφών αντί της γόνιμης γεωργικής γης, και σε όλο αυτό πλέον πρέπει να μπει ένα λογικό όριο πχ. τα 10MW ανά εταιρεία ή όμιλο εταιρειών - δεν μπορεί να συνεχιστεί ουσιαστικά αυτή η μανία ελέγχου των έργων ΑΠΕ (παραγωγή και προμήθεια). Διαφορετικά διερωτώμαι γιατί περιορίσαμε με ρυθμιστικές αποφάσεις της ΡΑΕΚ, την ΑΗΚ δήθεν για να δουλέψει/εισέλθει ο ανταγωνισμός στην παραγωγή ενέργειας από τις ΑΠΕ, ενώ επιμένω τελικά πως από το 2016 μέχρι και 2 έτη μετά την πλήρη λειτουργία της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ), όπου στα χαρτιά και στους υπολογιστές άνοιξε μετά από τόσες παρατάσεις την 1/10/25, θα μπορούσαμε ως πολιτεία να δουλέψουμε με επιτυχία και χωρίς ελεγχόμενο ολιγοπώλιο/καρτέλ από τους ιδιώτες Προμηθευτές, το single buyer model ενός Προμηθευτή - δηλαδή την ΑΗΚ (παρά τις ελλείψεις και τα προβλήματα στα θέματα μεταρρύθμισης/εκσυγχρονισμού/αναβάθμισης υπηρεσιών/εξυπηρέτησης που έχει και δυστυχώς κινείται με ρυθμούς χελώνας) με καθορισμό κατώτατης και ανώτατης τιμής αγοράς της παραγόμενης ενέργειας από τις ΑΠΕ με ένα εύλογο, λογικό και δίκαιο κέρδος όπως ορίζεται θεσμικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εδώ και πολλά χρόνια.
Δεν είμαι υπέρ αυτού του ελεγχόμενου και σκόπιμου ολιγοπωλίου και δεν είμαι υπέρ επειδή το 2016-2020 έγιναν λάθη και στρεβλώσεις - οι περισσότερες πιστεύω σκόπιμες, το θεσμικό κράτος σήμερα να μην παρεμβαίνει καθηκόντως και να διορθώσει σωστά και δίκαια όλα αυτά. Όταν δεν το πράττουν οι αξιωματούχοι που υπηρετούν τον πολιτειακό θεσμό, είναι απλά συνένοχοι σε όλο αυτό το στημένο παιγνίδι - ως ένα κανονικό «Game of Thrones» της παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας από τα συστήματα των ΑΠΕ.
Καταθέτω τα πιο πάνω με πλήρη επίγνωση αυτών που γράφω και με σκοπό έστω και τώρα να αλλάξουν πράγματα και να διορθώσουμε στρεβλώσεις προς όφελος της αληθινής ανάπτυξης των συστημάτων των ΑΠΕ στον τόπο μας, και των εθνικών στόχων που έχουμε ως Κράτος (με βάση τα σχεδία που καταθέτουμε ενίοτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την Ενέργεια και το Κλίμα) για το 2030 (στόχοι ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή είναι το 32% ενώ σήμερα είμαστε στο 22%, άρα μιλάμε για περίπου ακόμη 1000MW), το 2040 μέχρι το 2050 - που θα μιλάμε ουσιαστικά για άλλα περίπου 4000MW από συστήματα των ΑΠΕ.
Τα επισυναπτόμενα, βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση των δεδομένων που γράφω και απαντούν σε ανακρίβειες και στρεβλώσεις που χρησιμοποιούν έντεχνα κάποιοι που είναι ουσιαστικά αποτελούν μόνιμο μέρος του προβλήματος.
*Σύμβουλος Επιχειρήσεων (τομέα ΑΠΕ)
