Τα κύρια πρόσωπα
• Αχιλλέας
Μυθικός ήρωας του Τρωικού Πολέμου, γιος του Πηλέα και της Θέτιδας. Η μητέρα του προσπάθησε να αποφύγει ο γιος της τη συμμετοχή του στον πόλεμο, ντύνοντάς τον με γυναικεία ρούχα. Τελικά ανακαλύφτηκε και πήγε στον πόλεμο. Η μάνα του τον είχε κάνει άτρωτο, με εξαίρεση τη δεξιά του πτέρνα.
• Αγαμέμνονας
Βασιλιάς των Μυκηνών και αρχηγός των Ελλήνων στον Τρωικό Πόλεμο.
• Βρισηίδα
Πανέμορφο κορίτσι, κόρη του ιερέα της Λυρνησσού. Αιχμαλωτίστηκε από τον Αχιλλέα, ως λάφυρο για την κατάκτηση της πόλης.
Η ιστορία
Κατά τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, ο Αγαμέμνονας πήρε για σκλάβα τη Χρυσηίδα, ξαδέλφη της Βρισηίδας. Ύστερα από συμβουλή του μάντη Κάλχα, ο Αγαμέμνονας υποχρεώθηκε να επιστρέψει τη Χρυσηίδα στον πατέρα της. Όμως ζήτησε ως αντάλλαγμα τη Βρισηίδα και έστειλε δύο ανθρώπους του και την πήραν από τον Αχιλλέα. Αυτός θύμωσε και αρνιόταν να πολεμήσει. Η αποχή του αυτή στοίχισε την υποχώρηση των Ελλήνων στη μάχη και τον θάνατο του φίλου του, Πάτροκλου, τον οποίο σκότωσε ο Έκτορας, γιος του Πρίαμου, βασιλιά της Τροίας. Ο Αγαμέμνονας αναγκάστηκε τελικά να επιστρέψει τη Βρισηίδα στον Αχιλλέα και αυτός ξαναρίχτηκε στη μάχη. Μονομάχησε με τον Έκτορα και τον σκότωσε. Έδεσε τα πόδια του Έκτορα πάνω στο άρμα του και άφησε το κεφάλι του να σέρνεται στο χώμα. Ο νεκρός Έκτορας έμεινε 11 μέρες άταφος, μέχρι που ο πατέρας του, ο Πρίαμος, πήγε στον Αχιλλέα, έπεσε στα πόδια του και τον παρακάλεσε να του δώσει το σώμα του παιδιού του για να το θάψει. Ο Αχιλλέας συγκινήθηκε, διέταξε να πλύνουν και να στολίσουν τον νεκρό και τον έδωσαν στον Πρίαμο για να τον θάψει στην Τροία. Ο ίδιος πρόσταξε να σταματήσει ο πόλεμος για 11 μέρες, για να θρηνήσουν οι Τρώες τον Έκτορα.
Αχιλλέας και μάνατζμεντ
Στο πάνθεο της ελληνικής μυθολογίας πολύ λίγα πρόσωπα συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον και τη συναρπαστικότητα του Αχιλλέα. Ήταν άριστος στρατιώτης, σχεδόν ανίκητος και ταραχώδης χαρακτήρας. Εκ πρώτης όψεως η ζωή του δεν είχε οποιαδήποτε σχέση με το σύγχρονο μάνατζμεντ. Και όμως, η σχέση του με τη Βρισηίδα, τον Αγαμέμνονα, τον Πάτροκλο και τον Έκτορα κρύβουν πολλά διδάγματα για τη σημερινή ηγεσία.
Διδάγματα μάνατζμεντ
• Γνώθι σαυτόν
Ο Αχιλλέας ήταν ο ισχυρότερος Έλληνας πολεμιστής, μια ασυγκράτητη δύναμη στο πεδίο της μάχης. Οι ικανότητές του, η ταχύτητά του και η δύναμή του έγιναν θρύλος. Ήταν σχεδόν άτρωτος, αφού μόνο η δεξιά του πτέρνα ήταν τρωτή. Δεν είναι βέβαιο αν ο Αχιλλέας το γνώριζε αυτό. Το κενό αυτό (δηλαδή ότι δεν ξέρουμε αν ο Αχιλλέας γνώριζε για την ατρωσία του και την αδυναμία του στην πτέρνα) μας επιτρέπει να διερευνήσουμε και τις δύο εκδοχές και να τις παραβάλουμε με τη σημερινή εποχή.
Αν η μητέρα του Αχιλλέα δεν τον ενημέρωσε έκαμε μεγάλο λάθος αφού ο γιος της δεν γνώριζε τη δύναμη και την αδυναμία του. Η υπόθεση μοιάζει με τον σημερινό ηγέτη ο οποίος δεν προσφέρει ανατροφοδότηση στους υπαλλήλους του για να γνωρίζουν τα δυνατά και τα αδύνατά τους σημεία. Αν η μητέρα του Αχιλλέα τον ενημέρωσε, τότε, αυτός έκαμε μεγάλο λάθος που άφησε ακάλυπτο το αδύνατό του σημείο και σκοτώθηκε. Σήμερα, η εποικοδομητική ανατροφοδότηση πρέπει να είναι καλοδεχούμενη από τους υπαλλήλους αφού μέσω της γνωρίζουν τις αδυναμίες τους και μπορούν να τις βελτιώσουν.
Οι σημερινοί ηγέτες πρέπει να αναγνωρίζουν τις δυνάμεις τους και να τις αξιοποιούν στρατηγικά. Το ίδιο ισχύει και για τις αδυναμίες τους· πρέπει να τις παραδέχονται και να προσπαθούν να τις βελτιώνουν. Όταν οι ηγέτες αγνοούν τις αδυναμίες τους οδηγούν τις ομάδες τους σε αποτυχία. Οι ηγέτες που γνωρίζουν τον εαυτόν τους και ενθαρρύνουν τη σωστή ανατροφοδότηση είναι σε καλύτερη μοίρα να λαμβάνουν λυσιτελείς αποφάσεις και να δημιουργούν ανθεκτικές ομάδες.
• Συναισθηματική νοημοσύνη
Ο Αχιλλέας ήταν ξακουστός για τα έντονα συναισθήματά του. Πολλές από τις πράξεις του οφείλονταν σε λύπη, θυμό και αίσθημα τιμής. Όταν ο Αγαμέμνονας τού πήρε τη Βρισηίδα, αποτραβήχτηκε από τη μάχη, γεγονός που άλλαξε τον ρουν του πολέμου και στοίχισε τη ζωή σε πολλούς Έλληνες. Το σημερινό μάνατζμεντ δίδει μεγάλη σημασία στη συναισθηματική νοημοσύνη. Παρ' όλο που η συναισθηματική αντίδραση του Αχιλλέα κάποτε έφτανε στα άκρα, η εν λόγω αντίδραση αποτελεί ένδειξη της ισχυρής επίδρασης που αυτή έχει στη λήψη αποφάσεων. Οι ηγέτες που ελέγχουν τα συναισθήματά τους χειρίζονται τους άλλους με ενσυναίσθηση και κτίζουν δυνατές διαπροσωπικές σχέσεις, είναι περισσότερο κατάλληλοι να ηγούνται κάτω από πίεση και να χειρίζονται με εποικοδομητικό τρόπο τις διαφορές.
• Περηφάνια και στόχοι
Η προσωρινή αποχώρηση του Αχιλλέα από τη μάχη οφειλόταν στον πληγωμένο εγωισμό του λόγω Βρισηίδας. Όταν όμως έμαθε για τον θάνατο του Πάτροκλου επέστρεψε στη μάχη, όχι μόνο για δόξα και εκδίκηση αλλά και για να υποστηρίξει μια εθνική υπόθεση.
Πολλές φορές οι σημερινοί ηγέτες έχουν να επιλέξουν μεταξύ του εγώ τους και της αποστολής τους. Η υπόθεση του Αχιλλέα μάς διδάσκει ότι ο εγωισμός βλάπτει σοβαρά την κρίση μας, την οποία μπορούμε να επαναφέρουμε στη σωστή πορεία αναλογιζόμενοι την αποστολή μας. Όταν στόχος του ηγέτη είναι η αποστολή του, αυτός εμπνέει εμπιστοσύνη και δέσμευση, ανεξάρτητα αν η αποστολή αυτή αναφέρεται στην καθοδήγηση της ομάδας του, στην κάλυψη κάποιων στόχων ή στη δημιουργία αξίας. Καταφέρνοντας να τιθασεύσουν τον εγωισμό τους, οι ηγέτες μπορούν να βλέπουν τη μεγάλη εικόνα και να ενεργούν εις όφελος των συμφερόντων των οργανισμών τους, όχι μόνο των δικών τους συμφερόντων.
• Η δύναμη της υστεροφημίας
Ο Αχιλλέας γνώριζε το βάρος που κληρονόμησε. Μπορούσε να ζήσει μια ήσυχη ζωή ή να πεθάνει νέος και να τον θυμούνται για πάντα. Επέλεξε το δεύτερο. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι ηγέτες πρέπει να επιζητούν την αθανασία, όμως η υστεροφημία είναι ένα ισχυρό κίνητρο για κάθε ηγέτη.
Οι μεγάλοι ηγέτες δεν περιορίζονται στις σύντομες νίκες αλλά δημιουργούν βιώσιμα συστήματα, προετοιμάζουν τους μελλοντικούς ηγέτες και φτιάχνουν κουλτούρες που εκτείνονται πέραν της δικής τους θητείας. Επικεντρωμένοι στην υστεροφημία τους, οι ηγέτες σκέφτονται το μέλλον και ηγούνται με ηθικότητα.
• Το κόστος της απομόνωσης
Η απομόνωση του Αχιλλέα όταν του πήραν τη Βρισηίδα ήταν σωματική και συναισθηματική. Απομονώθηκε από τους συντρόφους του, δεν τους συμβούλευε και απομακρύνθηκε από τους στόχους του. Η απομόνωση αυτή είχε καταστροφικές συνέπειες για τους Έλληνες.
Η απομόνωση είναι επιζήμια και για τους σημερινούς ηγέτες, αφού αυτοί χάνουν επαφή με την πραγματικότητα όταν κρατούν αποστάσεις από τις ομάδες τους, δεν συμβουλεύουν τους υφισταμένους τους και γενικά λειτουργούν μόνοι τους. Όλα αυτά μπορούν να αποφεύγονται όταν οι ηγέτες έχουν πάντοτε την πόρτα τους ανοικτή, όταν βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία με το προσωπικό τους και όταν είναι συνεργάσιμοι. Κτίζοντας γέφυρες επικοινωνίας, ενθαρρύνοντας τον διάλογο και παραμένοντας συνδεδεμένοι με τους γύρω τους, αποτελούν φαινόμενα αποτελεσματικών ηγετών.
• Εποικοδομητικός χειρισμός διαφορών
Η αντιπαράθεση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα, παρ' όλο που ξεκίνησε καταστροφικά, τελικά διαμόρφωσε τον ρουν των γεγονότων, αφού όταν ο Αχιλλέας πληροφορήθηκε για τον θάνατο του Πάτροκλου επέστρεψε στη μάχη με ανανεωμένο το αίσθημα του καθήκοντος και των υποχρεώσεών του.
Την ίδια προσέγγιση πρέπει να ακολουθούν και οι σημερινοί ηγέτες: δεν πρέπει να αποφεύγουν τις διαφορές αλλά οφείλουν να τις χειρίζονται με εποικοδομητικό τρόπο. Με έναν σωστό χειρισμό οι διαφορές μπορεί να οδηγήσουν σε καινοτόμες μεθόδους, ισχυρότερες σχέσεις και σοφότερες αποφάσεις. Οι ηγέτες πρέπει να δημιουργούν μια κουλτούρα η οποία να επιτρέπει τις διαφορές αλλά ταυτόχρονα να επιβάλλει τον σεβασμό στις διαφορετικές απόψεις. Όταν οι διαφορές σπρώχνονται κάτω από το χαλί κάποιες σίγουρα θα επανέλθουν σφοδρότερες.
• Παράδειγμα προς μίμηση
Η επιστροφή του Αχιλλέα στη μάχη είναι απόδειξη του σεβασμού του προς τον κοινό σκοπό. Αυτή ενέπνευσε τους συντρόφους του αφού με τους αγώνες του αποτέλεσε για αυτούς παράδειγμα προς μίμηση. Το θάρρος και η αποφασιστικότητά του αναπτέρωσαν το ηθικό των Ελλήνων και καταρράκωσαν το ηθικό των αντιπάλων τους.
Και οι σημερινοί ηγέτες πρέπει να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Όταν είναι αφοσιωμένοι, ακέραιου χαρακτήρα και αποφασιστικοί, δείχνουν τον δρόμο στην ομάδα τους. Οι άνθρωποι πάντοτε ακολουθούν τους ηγέτες που κρατούν τον λόγο τους και εμφορούνται από τις ίδιες ιδέες τις οποίες ασπάζονται και οι ίδιοι (οι άνθρωποι).
• Λύπη και ενσυναίσθηση
Ίσως η πιο συγκινητική στιγμή του Αχιλλέα ήταν όταν παρέδωσε τον νεκρό Έκτορα στον πατέρα του Πρίαμο. Ήταν μια πράξη γεμάτη συμπόνια και ενσυναίσθηση, και μια ένδειξη σεβασμού προς έναν αντίπαλο. Γενικά ήταν μια πράξη ανθρωπιάς.
Η ανθρωπιά και η ενσυναίσθηση είναι δύο σημαντικά προσόντα για τους σημερινούς ηγέτες. Η αναγνώριση του ανθρώπινου πόνου δείχνει ευγένεια, η δε στήριξη του άλλου σε δύσκολους καιρούς κτίζει εμπιστοσύνη και αφοσίωση. Οι άνθρωποι θαυμάζουν τους ηγέτες που συνδυάζουν τη δύναμή τους με την ενσυναίσθηση.
Επίλογος
Τα διδάγματα που αντλούμε από τη ζωή του Αχιλλέα έχουν απήχηση και στο σημερινό μάνατζμεντ. Η δύναμή του, οι αγώνες του και οι επιλογές του μπορούν κάλλιστα να εφαρμόζονται και από τους σημερινούς ηγέτες, όσον αφορά τη συναισθηματική νοημοσύνη, την επιδίωξη των στόχων και τη σημασία της ενσυναίσθησης και της υστεροφημίας. Ο Αχιλλέας μάς υπενθυμίζει ότι ηγεσία δεν σημαίνει μόνο δύναμη αλλά και θέματα χαρακτήρα, σχέσεων και θάρρους. Οι ηγέτες που αντλούν δύναμη από τον Αχιλλέα αποφεύγουν τις παγίδες στις οποίες ο ίδιος έπεσε και ηγούνται με μεγάλη σοφία, αντοχή και ανθρωπισμό.
* Fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου | Ιδρυτικού μέλους του Κυπριακού Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και του Κυπριακού Συνδέσμου Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού
