Γράφει ο Νίκος Μεσαρίτης
Υπάρχουν βιβλία που όταν τα διαβάζεις φέρνουν πόνο, αλλά έναν πόνο αναγκαίο — γιατί φωτίζει εκείνα που όλοι υποψιαζόμαστε, αλλά διστάζουμε να κοιτάξουμε κατάματα. Το «Έγκλημα στο Κραν Μοντανά» του Μακάριου Δρουσιώτη είναι ένα από αυτά. Στα μεγάλα εθνικά ζητήματα, η ουσία της πολιτικής ευθύνης δεν αναλαμβάνεται με συνθήματα, ούτε με καθησυχαστικές δηλώσεις. Στις κρίσιμες στιγμές χρειάζεται ακεραιότητα, καθαρή στρατηγική και ηγεσία που δεν φοβάται την αλήθεια.
Το Κυπριακό, στα χρόνια που οδήγησαν στο Κραν Μοντανά, δείχνει ακριβώς το αντίθετο: πώς η πολιτική αλητεία —στην πιο συστηματική και θεσμικά επικίνδυνη εκδοχή της— μπόρεσε να εισχωρήσει σε ένα εθνικό πρόβλημα που απαιτούσε εντιμότητα, διαύγεια και ατσάλινη ευθύνη. Η κατάληξη είναι σήμερα ορατή: το Κυπριακό βρίσκεται παραλυμένο, σε κατάσταση πολιτικού «εγκεφαλικού», με την κοινωνία να πληρώνει το τίμημα και τους υπαίτιους να διασκεδάζουν τα πάντα σαν να μη συνέβη τίποτα.
Η περίοδος μέχρι το Κραν Μοντάνα ανέδειξε ένα πλήρες φάσμα από όσα η πολιτειολογία περιγράφει ως «πολιτική αλητεία»: τη συστηματική εκμετάλλευση της εξουσίας για προσωπικά οφέλη, για εκλογικά κέρδη ή για πλουτισμό, εις βάρος του συλλογικού συμφέροντος. Πρόκειται για τυπολογία, όχι για ύβρη. Η πολιτική αλητεία εμφανίζεται όταν συνυπάρχουν τρεις συνιστώσες:
- παραπλάνηση της κοινωνίας,
- υπονόμευση θεσμικών διαδικασιών,
- ιδιοτελής εκμετάλλευση της εξουσίας αντί προσήλωσης στα εθνικά καθήκοντα.
Η παραπλάνηση ως στρατηγική διακυβέρνησης
Στην περίπτωση του Κυπριακού, η αλητεία εκδηλώθηκε όταν η ηγεσία μετέτρεψε ένα εθνικό ζήτημα σε εργαλείο εσωτερικής κατανάλωσης. Η διαπραγμάτευση δεν παρουσιάστηκε με βάση ουσιαστικά δεδομένα, αλλά με βάση τις ανάγκες που δημιούργησαν οι δημοσκοπήσεις και η ανάγκη συγκάλυψης οικονομικών σκανδάλων.
Δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για πρόσωπα. Τα φαινόμενα αρκούν. Ενώ η χώρα χρειαζόταν καθαρή στρατηγική, κάποιοι συμπεριφέρονταν σαν να διαχειρίζονταν ιδιωτική περιουσία. Η Κύπρος έμοιαζε περισσότερο με ακίνητο προς αξιοποίηση και λιγότερο με πατρίδα που ζητούσε λύτρωση.
Η ατιμωρησία λειτουργεί σαν άδειασμα οξυγόνου από τη Δημοκρατία. Γι’ αυτό η πολιτική αλητεία δεν χρειάζεται σκοτεινές γωνιές· δρα μέρα μεσημέρι. Εκεί που θα έπρεπε να κυριαρχεί υψηλή ευθύνη, απλώθηκε το προσωπικό συμφέρον. Ο κλάδος ελαίας, αντί να συμβολίζει ειρήνη, μετατράπηκε σε εργαλείο αθώωσης και δημόσιου καλλωπισμού.
Η εθνική υπόθεση ως θέαμα
Οι διαπραγματεύσεις παρουσιάστηκαν σαν θέαμα. Άλλοτε «νίκη», άλλοτε «ήττα», ανάλογα με τις ανάγκες του πολιτικού καιρού. Η κοινωνία τροφοδοτήθηκε με θραύσματα πληροφόρησης, σχεδιασμένα όχι για την κατανόηση της αλήθειας, αλλά για την ενίσχυση της εικόνας του «ηγέτη που κρατάει τις γραμμές».
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: ο πολίτης κλήθηκε να χειροκροτήσει μια ηρωική αφήγηση που δεν υπήρξε ποτέ. Η πραγματικότητα απομακρύνθηκε τόσο πολύ από τον επίσημο λόγο, που έγινε επικίνδυνος γκρεμός.
Σε διεθνείς ειρηνευτικές διαδικασίες υπάρχει μια αρχή που δεν παραβιάζεται χωρίς βαρύ κόστος: όταν το προσωπικό συμφέρον προηγείται του εθνικού, το κράτος έχει ήδη ηττηθεί προτού καν καθίσει στο τραπέζι.
Στο Κραν Μοντανά συγκρούστηκαν δύο αντιλήψεις: η σοβαρότητα και η ιδιοτέλεια. Ο πρώτος δρόμος ζητούσε υπευθυνότητα. Ο δεύτερος επιδίωκε διαχείριση χρόνου, εικόνας και σκοπιμοτήτων. Το αποτέλεσμα δεν ήταν «ατυχία». Ήταν εγκατάλειψη καθήκοντος — και αυτή η εγκατάλειψη πληρώνεται ακόμη.
Εκεί, σε εκείνο το ελβετικό θέρετρο, αποκαλύφθηκε όλο το φάσμα της πολιτικής αλητείας:
• ηθική ασυνέπεια,
• αντιφατικές τοποθετήσεις,
• έλλειψη στρατηγικού σχεδίου,
• περιφρόνηση διεθνών παραμέτρων,
• υποτίμηση συνομιλητών,
• υποβάθμιση των κοινωνικών αναγκών.
Δεν ήταν αδυναμία. Ήταν επιλογή.
Η αλήθεια ως πατριωτική πράξη
Δεν χρειάζονται δάσκαλοι ούτε προφήτες της συμφοράς. Χρειάζονται άνθρωποι αυτού του τόπου που μιλούν με στοργή και ευθύνη. Η αλήθεια δεν είναι βαριά· είναι απλώς απαιτητική. Και αν κάτι χρωστάμε στην Ιστορία, είναι να δούμε τα πράγματα καθαρά. Όπως έγραψε ο Διονύσιος Σολωμός: «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό.»
Αν θέλουμε το μέλλον να μην είναι επανάληψη της ίδιας ήττας με άλλα ονόματα, τότε χρειαζόμαστε:
• πολιτική εντιμότητα,
• θεσμική ωριμότητα,
• διαφάνεια,
• ηγεσία που δεν φοβάται την αλήθεια,
• και πολίτες που δεν αποδέχονται το σκοτάδι ως κανονικότητα.
Το Κραν Μοντάνα δεν είναι μόνο παρελθόν· είναι μνημείο ανευθυνότητας. Αν το κοιτάξουμε χωρίς φόβο, ίσως ανοίξει για πρώτη φορά ο δρόμος προς μια πραγματική λύση. Η Κύπρος μπορεί πολύ καλύτερα από όσους τη μικραίνουν. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο με αλήθεια.
