Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των Κυπρίων –και των δύο κοινοτήτων του νησιού– που έχω παρατηρήσει είναι το εξής: Όταν κάποιος κάνει μια πρόταση, είναι είτε «υπέρ» είτε «κατά» –γενικά, παίρνουν μια «θέση» και δεν «τεντώνονται» για να δουν οτιδήποτε προτείνεται από άλλη οπτική γωνία. Ίσως ο λόγος για αυτό να είναι ο φόβος, ο φόβος μήπως χάσουν το «status quo» τους, ο φόβος για το μέλλον, ο φόβος για το «άγνωστο» αν τολμήσουν να ασχοληθούν με αυτό. Έτσι, τα πράγματα «κολλάνε» στο επίπεδο του «ναι» ή του «όχι», αλλά δεν υπάρχει χώρος για το «ίσως, θα μπορούσε να γίνει αυτό και με άλλο τρόπο». Το έχω παρατηρήσει αυτό κατά τη διάρκεια της πορείας μου τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες –ότι οι άνθρωποι υποστηρίζουν ιδέες ή αντιτίθενται σε ιδέες σαν να υποστηρίζουν μια ποδοσφαιρική ομάδα. Αλλά η ζωή χρειάζεται να πάει πιο πέρα από αυτό και με λίγη κατανόηση των αιτιών τέτοιων «θέσεων/στάσεων», ίσως μπορούμε να σκεφτούμε ιδέες που υπάρχουν, έχουν δοκιμαστεί, έχουν εφαρμοστεί όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε μέρη όπως τα Βαλκάνια, να υποστηρίξουμε πράγματα που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για τις κοινότητές μας και να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε νέες ιδέες με βάση τις ανάγκες, τις ανησυχίες και τους φόβους των κοινοτήτων μας.
Έλλειψη φαντασίας
Ένα πράγμα που έχω παρατηρήσει ως ακτιβίστρια για την ειρήνη κατά τη διεξαγωγή εργαστηρίων είναι η έλλειψη φαντασίας των ομάδων όταν πρόκειται για το μέλλον. Όταν έκανα εργαστήρια για την ενδυνάμωση των γυναικών των κοινοτήτων μας, όταν επρόκειτο να παρουσιάσουμε την «παρούσα κατάσταση», οι γυναίκες ήταν πολύ επιτυχημένες στα παιχνίδια ρόλων. Υποδύονταν την ακριβή κατάσταση που επικρατούσε στα σπίτια τους ή στους χώρους εργασίας τους, τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, τις πατριαρχικές συμπεριφορές απέναντί τους κ.τλ. Όταν όμως τους ζητούσαμε να οραματιστούν το μέλλον, να μας δείξουν σε ένα παιχνίδι ρόλων, τι είδους μέλλον θέλουν να δουν, «αντάλλασσαν» τους ρόλους των ανδρών με τους ρόλους των γυναικών και οι άνδρες θα έμεναν στο σπίτι, ενώ οι γυναίκες θα έβγαιναν το βράδυ με τις φίλες τους και άλλα παρόμοια. Στην ουσία, δεν μπορούσαν πραγματικά να οραματιστούν ένα μέλλον χωρίς πατριαρχικές πιέσεις, χωρίς τους ρόλους των φύλων, χωρίς τον φόβο αλλαγής. Ο καλός μας φίλος που χάσαμε πέρυσι, ο Ξενοφών Καλλής, επεσήμαινε επίσης ότι στην Κύπρο, πολύ λίγοι πρότειναν νέες ιδέες που θα άνοιγαν τον δρόμο για να φανταστούμε ένα κοινό μέλλον για τις κοινότητές μας. Το ίδιο συνέβη και όταν ο Νίκος Χριστοδουλίδης παρουσίασε τα δικά του μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης: Και πάλι ο κόσμος πήρε θέση, σαν να υποστήριζε μια ποδοσφαιρική ομάδα και δεν τα δέχτηκε για να κτίσει περισσότερες ιδέες για το πώς θα μπορούσαμε να κτίσουμε ένα μέλλον μαζί σε αυτή τη γη… Σίγουρα, τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που ανακοινώθηκαν πρόσφατα μπορεί να μην είναι αρκετά, αλλά κάθε μέτρο πρέπει να ενθαρρύνεται και να επικροτείται, να επικρίνεται και να παρουσιάζεται με άλλο τρόπο για το πώς θα μπορούσε να γίνει. Με την ευκαιρία αυτή, θα ήθελα σήμερα να γράψω για «τα δικά μου μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης».
1. Να φέρουμε τις οικογένειες κοντά: Ο σύντροφος μου είχε αυτήν την ιδέα, του να φέρουμε τις οικογένειες κοντά, αφού, ας πούμε, κάποιος που ζει στη Λεμεσό και κάποιος που ζει στην Καρπασία μπορεί να μην συναντηθούν ποτέ και να μην έχουν ιδέα για το πώς ζει η άλλη κοινότητα. Η ιδέα του ήταν να συνδέσει τις οικογένειες και να τις φέρει κοντά, ώστε να μπορούν να επισκεφθούν η μία την άλλη, να δουν τις ανάγκες η μια οικογένεια της άλλης, τις ανησυχίες και τους φόβους τους και να προσπαθήσουν να αναπτύξουν μια φιλία και κατανόηση μεταξύ τους. Αυτό θα μπορούσε πολύ εύκολα να γίνει μέσω των συνδικαλιστικών οργανώσεων που έχουν πρόσβαση σε μέλη που μπορεί να θέλουν να έχουν τέτοιες συναντήσεις. Γνωρίζουμε ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις στην Κύπρο –από την Αριστερά προς τη Δεξιά– έχουν διασυνδέσεις και έχουν ομολόγους με τους οποίους συνεργάζονται σε διάφορα θέματα που σχετίζονται με την εργασία. Αυτό θα μπορούσε να γίνει πολύ εύκολα, αφού ορισμένες συνδικαλιστικές οργανώσεις, όπως η ΠΕΟ, ήταν πάντα πρόθυμες να φιλοξενήσουν εργαζόμενους και τις οικογένειές τους στις εγκαταστάσεις της ΠΕΟ στα Περβόλια, κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων για τα τμήματα γυναικών των συνδικαλιστικών οργανώσεων της ΠΕΟ και της DEV-IS.
2. Βοηθώντας με τις μεταφράσεις: Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην επικοινωνία μεταξύ των κοινοτήτων μας είναι η γλώσσα. Στο παρελθόν, πριν την έναρξη της σύγκρουσης, οι περισσότεροι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι μπορούσαν να επικοινωνήσουν σε δύο, μερικές φορές και σε τρεις γλώσσες: Στα ελληνικά, τα τουρκικά και τα αγγλικά. Σήμερα, αυτό δεν ισχύει πια δυστυχώς και κάθε δραστηριότητα, κάθε συνάντηση, κάθε πάνελ χρειάζεται μεταφράσεις και οι μεταφράσεις κοστίζουν πολύ. Πρόσφατα, όταν θέλαμε να πραγματοποιήσουμε μια δραστηριότητα για τους συγγενείς των «αγνοουμένων» για να συναντηθούν με τους λειτουργούς της Κυπριακής Επιτροπής Αγνοουμένων, διαπιστώσαμε ότι για ταυτόχρονες μεταφράσεις για λίγες ώρες, χρειαζόμασταν περίπου 2-3 χιλιάδες ευρώ και δεν είχαμε τέτοια χρήματα και έτσι αναγκαστήκαμε να το αναβάλουμε για να δούμε πώς αλλιώς μπορούμε να το κάνουμε. Η δική μας δραστηριότητα δεν είναι η μόνη που χρειάζεται μετάφραση. Έτσι θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας χώρος στην Πράσινη Γραμμή ή κοντά στη νεκρή ζώνη, όπου τα μεταφραστικά κέντρα να είναι διαθέσιμα για τις δραστηριότητες των κοινοτήτων μας, δωρεάν. Αυτό θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί μέσω των κονδυλίων της ΕΕ για τους Κύπριους. Μια τέτοια υπηρεσία δεν θα πρέπει να είναι πολύ «γραφειοκρατική», αλλά θα πρέπει να είναι εύκολη στην εφαρμογή και τη χρήση, προκειμένου να φέρει περισσότερους ανθρώπους κοντά για να δημιουργήσουμε κατανόηση και μια κουλτούρα ειρήνης σε αυτή τη γη.
3. Αντιμετωπίζοντας το παρελθόν: Ως κοινότητες που έχουν ζήσει τη σύγκρουση, πρέπει να αντιμετωπίσουμε το παρελθόν όχι με «εκδικητικό τρόπο», αλλά με τρόπο που να δημιουργεί αμοιβαία κατανόηση. Αυτό ήταν πάντα το όνειρό μου, να φέρνω τους ανθρώπους κοντά για να συζητήσουν πράγματα για το παρελθόν, όπως ας πούμε, τι πραγματικά συνέβη το 1963-64, τι συνέβη σε διάφορα μέρη του νησιού, ποια ήταν η πραγματική κατάσταση σε κάθε κοινότητα, ποιος έκανε τι, ποιος σχεδίαζε τι, ποιος κέρδιζε από αυτό που συνέβαινε, ποιες ήταν οι εξελίξεις εκτός Κύπρου εκείνη την εποχή. Το ίδιο πράγμα με το 1963-1974. Ποια ήταν η πραγματική κατάσταση; Ποιος έπαιζε και τι είδους ρόλο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου; Και τι γίνεται με το 1974. Ποια ήταν η κατάσταση σε κάθε κοινότητα τότε, ποιος σχεδίαζε τι; Ή ας πάρουμε το Τζιάος. Γιατί δόθηκε εντολή στον ελληνοκυπριακό στρατό να επιτεθεί στο Τζιάος; Τι είχε συμβεί εκεί; Ή ας πάρουμε την Καρπασία μετά τον πόλεμο. Ποια ήταν η κατάσταση εκεί μετά το 1974; Γιατί παρενοχλούσαν τους Ελληνοκύπριους για να φύγουν; Τι υπέφεραν; Ποιος κέρδισε από αυτό; Θα πρέπει να πάρουμε κάθε κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας μας και να προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε τι είναι κρυμμένο, τι δεν διδάσκεται στα σχολεία, αλλά θα πρέπει να το κάνουμε αυτό μαζί, όχι χωριστά. Αυτό θα μπορούσε να γίνει ένα από τα κλειδιά για τη συμφιλίωση και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινοτήτων μας. Αν και φαίνεται πολύ δύσκολο, στην πραγματικότητα δεν είναι, αφού εδώ και δύο δεκαετίες παίρνω συνεντεύξεις από ανθρώπους για το παρελθόν και γράφω γι' αυτό κάθε μέρα, γνωρίζω τις αντιδράσεις των κοινοτήτων μας. Υπάρχουν κάποιοι που μπορεί φυσικά να είναι εναντίον τέτοιων πραγμάτων, αφού δεν αναζητούν λύση, αλλά τη συνέχιση και την εδραίωση της σύγκρουσης. Αλλά η μαζική πλειοψηφία των κοινοτήτων μας θα καλωσόριζε τέτοιες συζητήσεις, αφού θα έφερνε ένα νέο φως για το τι συνέβη στο παρελθόν και θα εξυπηρετούσε επίσης στο να ακουστεί η φωνή τους και να αναγνωριστεί ότι τέτοια πράγματα συνέβησαν πράγματι σε αυτή τη γη.
Τέτοιες συζητήσεις θα μπορούσαν να γίνουν σε όλο το νησί, φέρνοντας ως ομιλητές απλούς ανθρώπους –όχι ψηλά ιστάμενους– για να μιλήσουν για το παρελθόν. Το κάναμε μια φορά στην Αίθουσα Ειρήνης στην οδό Λήδρας στη Λευκωσία πριν από μια δεκαετία, όταν φέραμε μαζί απλούς ανθρώπους που είχαν σώσει ο ένας τη ζωή του άλλου κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων του 1963-64 και του 1974, βραβεύοντάς τους για την ανθρωπιά τους. Μετά την τελετή, ήταν μια βραδιά με «ανοικτό μικρόφωνο» και οι άνθρωποι πήραν το μικρόφωνο και μοιράστηκαν τις ιστορίες τους, και όταν λέω άνθρωποι, εννοώ ανθρώπους από όλες τις κοινότητες του νησιού μας, όχι μόνο από τη μια πλευρά. Ήταν μια από τις αξέχαστες εκδηλώσεις που είχαμε ποτέ ως κυπριακό κίνημα ειρήνης και συμφιλίωσης εκείνης της εποχής.
(Συνεχίζεται)
Τηλ: 99 966518
