Εμείς, που ζούμε σε χώρες με υψηλό κατά κεφαλή εισόδημα, κατά κανόνα θα ζήσουμε περισσότερα χρόνια από τους γονείς μας και πολύ περισσότερα από τους παππούδες μας. Και τα παιδιά μας θα ζήσουν περισσότερο από εμάς. Ο μέσος όρος ζωής του ανθρώπου έχει διπλασιασθεί τα τελευταία 200 χρόνια και στις πιο πολλές χώρες το προσδόκιμο ζωής συνεχίζει να αυξάνεται. Στις προηγμένες και πλούσιες χώρες, του ούτω καλούμενου Βορρά, η επιστήμη κατόρθωσε να εξαλείψει επιδημίες που μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα σκορπούσαν τον θάνατο σε εκατομμύρια ανθρώπους. Και ταυτόχρονα προσφέρει σε μας μια ποιότητα ζωής που ήταν εντελώς αδιανόητη στους προγόνους μας. Ο γνωστός Άγγλος φιλόσοφος Thomas Hobbs, που γεννήθηκε το 1588 και πέθανε το 1679, περιγράφει τη ζωή των ανθρώπων της εποχής του ως «βρομερή, κτηνώδη και σύντομη» (nasty, brutish and short). Ο άνθρωπος, στο διάβα της ζωής του πάνω στη γη, έζησε μεγάλες χρονικά περιόδους που η ποιότητα της ζωής του ήταν χειρότερη από πολλά κατοικίδια ζώα τής μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εποχής. Δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι ο άνθρωπος μπορεί να ονειρεύεται μια μακράς διάρκειας ζωή μόνο τα τελευταία 150 χρόνια. Στη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το προσδόκιμο ζωής ήταν 22 χρόνια.
Την εποχή του Μεσαίωνα, κάπου 1.000 με 1.500 χρόνια μεταγενέστερα, επήλθε μικρή μόνο βελτίωση, οι άνθρωποι μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα ζήσουν γύρω στα 33 χρόνια και αυτά όχι χωρίς προβλήματα υγείας. Ο κίνδυνος να πεθάνει κάποιος από πείνα ήταν διαρκής, και η ιατρική περιοριζόταν σε κάποια φάρμακα παράγωγα της φύσης και μερικές οδυνηρές χειρουργικές τεχνικές. Τα πράγματα ελάχιστα είχαν αλλάξει από την εποχή του Ιπποκράτη. Επιδημίες τύφου, λέπρας ήσαν συχνές και η επιδημία της πανώλης που έμεινε στην ιστορία ως «Μαύρος Θάνατος», η οποία πλάκωσε ολόκληρη την Ευρώπη μεταξύ 1347 και 1351, θέρισε το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Γηραιάς Ηπείρου. Η Βιομηχανική Επανάσταση που ξεκίνησε στην Αγγλία τον 19ο αιώνα και επεκτάθηκε γρήγορα σε όλη την Ευρώπη, μαζί με πολλά άλλα οφέλη, οδήγησε και στην αλματώδη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και στη σταδιακή αύξηση του μέσου όρου της ζωής. Από το 1840, στις χώρες με τον μεγαλύτερο μέσο όρο, το προσδόκιμο αυξάνεται περίπου κατά τρεις μήνες τον χρόνο. Η αύξηση των εσόδων από τη Βιομηχανική Επανάσταση οδήγησε στη δημιουργία μεγάλων οργανωμένων πόλεων που μπορούσαν να προσφέρουν στους κατοίκους τους καθαρό πόσιμο νερό, αποχετευτικά συστήματα και άλλες υπηρεσίες τις οποίες σήμερα θεωρούμε αυτονόητες. Η καθαριότητα συνέβαλε στο να περιοριστούν οι θανατηφόρες επιδημίες. Η ανακάλυψη των αντιβιοτικών ήταν επίσης ένα τεράστιο άλμα μακροβιότητας. Χιλιάδες γυναίκες πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών πέθαιναν από μολύνσεις στη διάρκεια του τοκετού. Το κατά πόσο θα συνεχίσει να αυξάνεται διαρκώς ο μέσος όρος ζωής είναι ένα ερώτημα που απασχολεί πολλούς επιστήμονες. Θα φθάσουν άραγε οι απόγονοί μας να ζουν μια μέρα 600, 700 χρόνια, όπως τους βιβλικούς ήρωες, τον Μαθουσάλα και άλλους; Ίσως. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Η δική μου γνώμη είναι ότι η αύξηση του μέσου όρου ζωής δεν μπορεί να συνεχισθεί ασταμάτητα. Ο κάθε ζωντανός οργανισμός έχει περιορισμούς από τη φύση που καμία επιστήμη δεν μπορεί να τους εξαφανίσει. Αλλά και να μπορεί να το πετύχει θα παρουσιαστούν άλλα προβλήματα με απρόβλεπτες συνέπειες. Ποιο θα είναι το κόστος για τις κυβερνήσεις για την καταβολή συντάξεων και περίθαλψη όλων τούτων των αιωνόβιων ανθρώπων; Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Για να τονίσω το πόσο τυχεροί είμαστε που ζούμε σε τούτον τον τόπο σε τούτους τους καιρούς. Και ότι είναι καιρός να αρχίσουμε να το εκτιμούμε αυτό. Η μιζέρια, που μας χαρακτηρίζει, δεν μας οδηγεί πουθενά. Κλαίμε συνεχώς και μιλούμε από πρωίας μέχρι νυκτός για τα στραβά κι ανάποδα. Χάσαμε την αυτοπεποίθησή μας. Ενώ είναι αυτονόητο ότι, αν είμαστε απαισιόδοξοι για τις προσπάθειες ή τις αλλαγές που θα πρέπει να υλοποιήσουμε, τότε δεν πρόκειται να τις επιχειρήσουμε ποτέ. Η ελπίδα και η αισιοδοξία είναι δύο έννοιες διαφορετικές, αλλά στενά σχετιζόμενες μεταξύ τους, που επηρεάζουν θετικά το τι και το πώς σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε. Αρκετές έρευνες στην Ιατρική και στην Ψυχολογία αποδεικνύουν ότι αυτά τα δύο χαρακτηριστικά έχουν σημαντικές θετικές επιδράσεις στη συναισθηματική μας ισορροπία και γενικά στο να αισθανόμαστε καλά, καθώς και στη δυνατότητά μας να σκεφτόμαστε θετικά και σωστά.
Η ελπίδα αποτελεί τη ψυχολογική κατάσταση που βιώνουμε όταν πιστεύουμε ότι μπορούμε να κατακτήσουμε τους στόχους μας, ότι μπορούμε να επιτύχουμε το μέλλον που ποθούμε. Η ελπίδα αποτελεί προϋπόθεση και κίνητρο για να κάνουμε βελτιωτικές αλλαγές στη ζωή μας, για να επιδιώξουμε και να αγωνιζόμαστε για ένα καλύτερο μέλλον. Η αισιοδοξία είναι ο τρόπος που βλέπουμε τη ζωή -στο σύνολό της ή κάποιες πτυχές της. Οι αισιόδοξοι βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, ενώ οι απαισιόδοξοι μισοάδειο. Η αισιοδοξία είναι μια κατάσταση του μυαλού μας, που μας κάνει να βλέπουμε τα προβλήματα ως προσωρινά και επιδεκτικά λύσεων, να πιστεύουμε ότι η κατάσταση μπορεί σύντομα να αλλάξει προς το καλύτερο. Αντίθετα, η απαισιοδοξία μάς κάνει να θεωρούμε ότι τα προβλήματα δεν είναι δυνατόν να λυθούν ή τα πράγματα να διορθωθούν. Σίγουρα έχουμε προβλήματα. Τα διαχρονικά τραγικά λάθη στο Κυπριακό και ιδιαίτερα οι ολέθριοι χειρισμοί Αναστασιάδη το 2017 έχουν οδηγήσει το εθνικό μας θέμα σε κατασκότεινο αδιέξοδο. Η αδυναμία πάταξης της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων δεν μας επιτρέπει να ξεφύγουμε από την τριτοκοσμική μιζέρια που μας μαστίζει. Αλλά αν αναθεωρήσουμε την πολιτική μας σκέψη, αν οξύνουμε την ανεξάρτητη πολιτική μας κρίση κι αν αναπτύξουμε σωστή και αποτελεσματική πολιτική συμπεριφορά και δράση θα βρούμε τις λύσεις. Ο καθένας από εμάς μπορεί να βάλει ένα λιθαράκι για να χτίσουμε την πατρίδα που μας αξίζει. Αν τα περιμένουμε όλα από τους άλλους και μάλιστα από τους επαγγελματίες της πολιτικής τα πράγματα δεν πρόκειται ν’ αλλάξουν.
Του Χρήστου Πουργουρίδη
