Βρισκόμαστε, δυστυχώς, σε επικείμενο σχίσμα μεταξύ Υπουργείου Παιδείας και εκπαιδευτικών συντεχνιών που ακόμα δεν ξεκίνησαν τη συζήτηση θεμάτων που απασχολούν τον εκσυγχρονισμό της παιδείας μας με μείζον θέμα την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού. Τα δύο «στρατόπεδα» βρίσκονται σε παράταξη μάχης με απρόβλεπτες συνέπειες για την ομαλή λειτουργία των σχολικών μας μονάδων. Δράττομαι της ευκαιρίας να επανέλθω και να εισηγηθώ μεταρρυθμιστικά «βήματα» για λύση και αποδοχή μιας αλλαγής από τους ενδιαφερόμενους φορείς. Πρέπει να λάβουμε υπόψη πολλούς παράγοντες για να πετύχουμε τον στόχο μας αφού οι αλλαγές που θα επέλθουν, εξυπακούουν τη συμπερίληψη όλων των ενδιαφερομένων μερών, τα οποία θα αποδεχτούν τις ως άνω αλλαγές σε δημοκρατικά πλαίσια. Σίγουρα ένα σχολείο δεν μπορεί να παραμείνει στο status quo με τις γρήγορες και δυναμικές αλλαγές που παρατηρούμε στην κοινωνία μας. Και ας μην ξεχνάμε ότι ζούμε στην ηλεκτρονική εποχή με τις καταλυτικές αλλαγές που έχει επιφέρει σε όλους τους τομείς της ζωής. Έτσι και το σχολείο ως ζωντανός οργανισμός χρειάζεται να συμβαδίσει με όλες αυτές τις αλλαγές για να μπορέσει να λειτουργεί και να παρέχει την κατάλληλη εκπαίδευση στα παιδιά μας αυξάνοντας την αποτελεσματικότητά του. Με την αμφισβήτηση που υπάρχει όσον αφορά τις καινοτομίες που υιοθετούνται στην εκπαίδευσή μας όπως για παράδειγμα, την ειδική εκπαίδευση, την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού, τα αναλυτικά προγράμματα και πάει λέγοντας, επανερχόμαστε με αυτό το άρθρο στο κεφάλαιο καινοτομίες το οποίο δημιουργεί τεράστια προβλήματα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα με έναν συνεχή πόλεμο μεταξύ γωνιών, εκπαιδευτικών και Υπουργείου Παιδείας με τους μαθητές μας να πληρώνουν το τίμημα αυτής της διαμάχης. Είναι γεγονός ότι η εκπαίδευση χρειάζεται καινοτομίες που σίγουρα δεν μπορούν να γίνουν «εν μία νυκτί». Δεν κοιμόμαστε το βράδυ για να ξυπνήσουμε το πρωί με την εισαγωγή μιας καινοτομίας στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Και είναι εδώ που πρέπει να αναφέρουμε ότι η εισαγωγή καινοτομιών στην εκπαίδευση γίνεται με πολύ αργό ρυθμό.
Και αυτό επειδή η υιοθέτηση εκπαιδευτικής αλλαγής αφορά έναν ολόκληρο οργανισμό που είναι το σχολείο και όχι τον καθηγητή προσωπικά ή το Υπουργείο Παιδείας στην περίπτωσή μας, λόγω του απόλυτα συγκεντρωτικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ακόμη ένας παράγοντας που ευνοεί την ταχεία υιοθέτηση μιας καινοτομίας σε άλλους τομείς εκτός της εκπαίδευσης είναι η γνώση που στηρίζεται κατά το πλείστον στα γερά επιστημονικά θεμέλια των φυσικών επιστημών εν αντιθέσει με την εκπαίδευση που συγγενεύει περισσότερο με τις επιστήμες συμπεριφοράς, όπως είναι η ψυχολογία και η κοινωνιολογία. Στην εκπαίδευση ασχολούμαστε με ανθρώπους, με το πώς μαθαίνουν και πώς αντιδρούν στο περιβάλλον τους. Ο καθένας αντιλαμβάνεται πόσο δύσκολη είναι η ακριβής μέτρηση της γνώσης που μπορεί να αποκτήσει ο μαθητής σε μια δεδομένη κατάσταση. Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που αφορά τον αργό ρυθμό υιοθέτησης καινοτομιών στην εκπαίδευση είναι η έλλειψη κινήτρου από μέρους των καθηγητών, οι οποίοι δεν έχουν κανένα όφελος από οικονομικής σκοπιάς να γίνουν νεωτεριστές και πολύ πιο σημαντικό, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την επιτυχία ενός νεωτεριστικού προγράμματος που θα δικαιολογεί την επένδυση λεφτών και χρόνου σ’ αυτό. Τέλος τα δημόσια σχολεία είναι «εξημερωμένοι οργανισμοί» (Domesticated organisations), για να δανειστώ τον όρο του R. Carlson που με αυτόν εννοεί ότι προστατεύονται και εξασφαλίζονται με πολλούς τρόπους, αφού οι πελάτες τους είναι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν και συνεπώς ο οργανισμός θα διαιωνίζεται ανεξάρτητα σχεδόν από την απόδοσή του. Για να γίνω πιο σαφής, τα ιδιωτικά σχολεία δεν έχουν την πιο πάνω πολυτέλεια των δημόσιων σχολείων και θεωρούνται πάντα κατά τον Carlson «άγριοι οργανισμοί» (Wild Organizations) και δεν μπορούν να παραβλέψουν ανάγκες οι οποίες είναι ουσιώδεις για την επιβίωσή τους με την υιοθέτηση καινοτομιών που πρέπει να γίνουν. Στο Β΄ μέρος του άρθρου μας θα επανέλθουμε για μια ανάλυση δυσκολιών όσον αφορά την υιοθέτηση καινοτομιών στα σχολεία μας.
*ΒΑ, ΜΑ, PhD είναι πρώην επιθεωρητή και πρώτου λειτουργού Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
