Το 1991, μέσα στην παγκόσμια αναταραχή των γεγονότων στη Σοβιετική Ένωση, το ΡΙΚ πήρε σύντομες δηλώσεις από πολιτικά πρόσωπα, στο πλαίσιο τηλεοπτικού ρεπορτάζ. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ένας πολιτικός με ατόφια κυπροκεντρική κουλτούρα, με έμμεσο τρόπο εκφράστηκε θετικά για το εν εξελίξει στρατιωτικό πραξικόπημα στην ΕΣΣΔ, το οποίο στόχευε στην επαναφορά του παλαιού συγκεντρωτικού καθεστώτος και στον παραμερισμό του Γκορμπατσόφ. Τελικά, το πραξικόπημα απέτυχε, αλλά η δήλωση έμεινε…
Το σκεπτικό του Τάσσου Παπαδόπουλου ήταν απλό: Η Σοβιετική Ένωση ήταν πάντα στο πλευρό της Κύπρου. Η διάλυσή της θα οδηγούσε στο να χάσουμε έναν ισχυρό σύμμαχο. Άρα, τυχόν επιτυχία του στρατιωτικού πραξικοπήματος, που θα επανέφερε το παλιό σοβιετικό καθεστώς, μας ευνοούσε.
Πέρα από τον πυρήνα του σκεπτικού -κατά πόσο δηλαδή πράγματι η ΕΣΣΔ ήταν στο πλευρό μας ανιδιοτελώς, ή αν στόχος της ήταν η συντήρηση του Κυπριακού και της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης- είναι εντυπωσιακό και το μοτίβο του: Να καίγεται ο κόσμος γύρω μας, κι εμείς να σκεφτόμαστε στενόκαρδα κυπροκεντρικά, με κουλτούρα μίνι μάρκετ.
Στο σήμερα
Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι προοδεύσαμε ιδιαίτερα από τότε. Γιατί μπροστά σε ένα ανάλογο κοσμογονικό σκηνικό σήμερα, αντιδρούμε συνήθως το ίδιο στενόκαρδα.
Μάλιστα, σήμερα το σκεπτικό μας δεν έχει καν τη «ρεαλιστική» (έως κυνική) επίφαση που είχε τότε το σκεπτικό του Τάσσου Παπαδόπουλου. Αν θέλαμε να είμαστε ρεαλιστές, λογικά θα μας τρόμαζε η σύμπλευση Τραμπ - Πούτιν σε βάρος και εν αγνοία της Ουκρανίας. Θα μας ανησυχούσε το ενδεχόμενο Τραμπ και Ερντογάν να επιχειρήσουν να λύσουν το Κυπριακό με ανάλογο τρόπο, εν αγνοία και σε βάρος μας. Με κοινό παρονομαστή μάλιστα (α) τον παραμερισμό και τη διπλωματική αποδυνάμωση της ΕΕ, (β) την επιστροφή στην παρωχημένη λογική της επιβολής καθεστώτος εγγυήσεων για την τήρηση μιας συμφωνίας.
Αντίθετα, βλέπουμε μια πλημμυρίδα ημιεπίσημων και ανεπίσημων τοποθετήσεων προς την αντίθετη κατεύθυνση:
Πολιτικοί και πολίτες με ακροδεξιό κύτταρο είναι περίπου περήφανοι για τον τρόπο με τον οποίο ο Τραμπ σαρώνει κάθε διπλωματική δεοντολογία και επιβάλλει με κυνική επίδειξη ισχύος τη θέλησή του. Περιέργως, έχουν απώλεια μνήμης σχετικά με «αρχές και αξίες», «επανατοποθέτηση του Κυπριακού ως προβλήματος εισβολής και κατοχής» και τα όμοια.
Πολιτικά πρόσωπα και πολίτες με νοσταλγική προδιάθεση προς τη Σοβιετική Ένωση, και από ιδεολογική παρεξήγηση υποστηρικτές της σημερινής Ρωσίας, επιχαίρουν για το άδειασμα της Ουκρανίας. Ξεχνούν ευχαρίστως την ιμπεριαλιστική φύση των ΗΠΑ και την ακροδεξιά ιδεολογία του ηγέτη της, φτάνει που η Ρωσία θα βγει νικήτρια. Αφού η λύση που προδιαγράφεται της επιτρέπει να κρατήσει τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος των ουκρανικών εδαφών που έχει κατακτήσει.
Οι δύο πλευρές συναντώνται και σε ένα άλλο σημείο: Με περίσσευμα ηδονής επιχαίρουν για τον παραμερισμό της ΕΕ και υπογραμμίζουν τις αδυναμίες και τις αποτυχίες της. Όχι ως πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι λυπούνται για τις αδυναμίες της και επιθυμούν να βελτιωθεί το κοινό μας σπίτι· αλλά ως παρατηρητές, ως τρίτοι που έχουν επισκεφτεί το στοιχηματζίδικο της γειτονιάς και έχουν ποντάρει στη διάλυσή της.
Όσα δεν θέλουμε να δούμε
Όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Ανάμεσά τους και το γεγονός ότι παρατηρείται, εδώ και δεκαπέντε τουλάχιστον χρόνια, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, μια τάση σύμπλευσης των άκρων στην ανάλυση και ερμηνεία της πραγματικότητας. Στη βάση διαφορετικών αφετηριών, οι οποίες όμως καταλήγουν σε παραπλήσιο αποτέλεσμα. Αμφότερες οι πλευρές θεωρούν ότι:
1. Τα φιλελεύθερα καθεστώτα, ανεξάρτητα αν έχουν κεντροδεξιό ή κεντροαριστερό πρόσημο, είναι η κύρια πηγή του κακού. Για την ανοχή τους στην πλουτοκρατία, στη διαφθορά και διαπλοκή, στην άλωση από τους μετανάστες.
2. Η παγκοσμιοποίηση αποδυναμώνει τα έθνη και τους λαούς. Άρα, είτε νοιάζεσαι για την ευημερία της εργατικής τάξης και των κατώτερων στρωμάτων, είτε αγωνιάς για την επιβίωση και το μεγαλείο του έθνους, οι συμφωνίες για το παγκόσμιο εμπόριο, οι επιμέρους παγκόσμιοι ή περιφερειακοί οργανισμοί (όπως η ΕΕ), οι ανοιχτές κοινωνίες και αγορές, είναι όλα μέρος μιας συνωμοσίας εναντίον αυτού που σε ενδιαφέρει.
3. Βασική προτεραιότητα είναι ο λαός μου ή το έθνος μου. Αυτό είναι το κύριο ακροατήριό μου. Με το τέλος του ψυχρού πολέμου και της αντιπαράθεσης των δύο κόσμων, δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα οι σκέψεις και οι έγνοιες παγκόσμιου ή περιφερειακού οραματισμού. Αυτό που είχε ξεκινήσει με τον Στάλιν το 1941 (αντικατάσταση του διεθνιστικού από τον πατριωτικό σοσιαλισμό) και από τον Ντε Γκολ το 1958 με την Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία (πρώτα η Γαλλία), αναβιώνουν σήμερα, λίγο ή πολύ σε όλο σχεδόν τον κόσμο.
Τι κάνουμε;
Η ομφαλοσκόπηση και η επικέντρωση στο μίνι μάρκετ μας είναι αδιέξοδα. Το να γινόμαστε βασιλικότεροι του βασιλέως στις πιο πάνω τάσεις δεν μας οδηγεί πουθενά. Απόδειξη γι’ αυτό ολόκληρη η σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. Όποτε η Κύπρος έδενε τους σχεδιασμούς της δημιουργικά με διεθνείς ή περιφερειακούς οργανισμούς (π.χ. ΟΗΕ, ΕΕ) κέρδιζε. Όποτε απευθυνόταν ομφαλοσκοπικά στον εαυτό της και στα κατώτερα ένστικτα των πολιτών της, έχανε.
Μπορεί ο Αυστριακός να νόμιζε ότι έχει την ευχέρεια να «παίζει» με την ομφαλοσκόπηση και την περιχαράκωση, αλλά οι ίδιες οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών τον διαψεύδουν. Ήδη, νιώθει στην τσέπη του τις συνέπειες του πολιτικού και κοινωνικού «αυτισμού». Πόσω μάλλον ο Κύπριος, ο οποίος
(α) δεν έχει παράδοση σοβαρού και ώριμου πολιτικού προσωπικού που να τον οδηγεί
(β) αγωνίζεται για φυσική επιβίωση, με ημικατοχή, έχει ένα ανοιχτό πρόβλημα εδώ και πάνω από μισό αιώνα, και έχει βεβαρημένο ιστορικό διεθνούς αναξιοπιστίας.
Όσοι στην Κύπρο πιστεύουν στη δημοκρατική κοινωνία και στον ορθολογισμό βρίσκονται στην πιο κρίσιμη ώρα. Έχουν υποχρέωση να ανοίξουν τα παράθυρα στη σκέψη και στην αντίληψη, προς τα έξω· να βρουν τις συνδέσεις των οικείων συμφερόντων με τα περιφερειακά και τα διεθνή. Η ομφαλοσκόπηση, οι επικοινωνιακές πολιτικές με επίκεντρο τα ένστικτα φόβου και μικρομεγαλισμού των ψηφοφόρων, οδηγούν τον Αυστριακό στο να τρώει απανωτά χαστούκια. Αλλά τον Κύπριο, τα αντίστοιχα τον οδηγούν στον όλεθρο.
Οι απλοϊκές πολιτικές και οι συμβολικές κινήσεις κερδίζουν σήμερα έδαφος - ακόμη και στις πιο παράλογες εκδοχές τους. Όμως, έχουν ένα τεράστιο μειονέκτημα, που είναι ταυτόχρονα σύμμαχος των λογικών φωνών: Η ίδια η πραγματικότητα είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και σύνθετη. Αυτό καταδικάζει τους λαϊκιστές σε αποτυχία στο τέλος, παρά τις αρχικές «νίκες».
Το καλάθι
… με τα απροσδόκητα κουβάρια (1): Η εμπορική αντίληψη της αμερικανικής ηγεσίας για την πολιτική δείχνει να πιάνει τόπο σ’ αυτήν τη φάση. Δεν είναι καθόλου σίγουρο όμως αν οι επιτυχίες της θα έχουν συνέχεια. Η πολυπλοκότητα του κόσμου, των θεσμών, και των συνθηκών, θα τη φέρουν σύντομα μπροστά σε μεγάλες δυσκολίες. Τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ (με χιλιάδες αγωγές στα δικαστήρια και θεσμούς σε όλες τις πολιτείες να αντιστέκονται), όσο και στα διεθνή ζητήματα (με δυσκολίες στην αρπαγή του πλούτου της Ουκρανίας και στην «εξαγορά» της Γάζας). Η πραγματικότητα δεν μετατρέπεται σε αυτό που θέλει κανείς με διατάγματα…
… με τα απροσδόκητα κουβάρια (2): Ο Πούτιν δικαιούται να είναι ευτυχής αυτή τη στιγμή με τη διαφαινόμενη εδαφική νίκη στην Ουκρανία και τον παραμερισμό της ΕΕ. Ο ίδιος όμως ξέρει όσο κανείς άλλος πως η Ρωσία σε έναν χρόνο από τώρα δεν θα έχει σχέση με αυτό που ήταν πριν πέντε χρόνια. Οικονομικά εξασθενημένη, πολιτικά αποδυναμωμένη, εξαρτώμενη από την καλοσύνη του Τραμπ, και σιδηροδέσμια πια στον χειρισμό των περιφερειακών σχέσεων - ιδιαίτερα με την Κίνα, το Ιράν, την Άγκυρα, και τη Β. Κορέα. Μόνο προς την ΕΕ θα της επιτρέπεται πια από την Ουάσινγκτον να συνεχίζει να δείχνει «ανάστημα».
… με τα απροσδόκητα κουβάρια (3): Είπε και ο δικός μας να παίξει ξανά το παιγνίδι του μικρομεγαλισμού και δεν του βγήκε. Έστησε ολόκληρη παράσταση με υπογραφές στην Αίγυπτο για το φυσικό αέριο (οι ειδικοί λένε ότι είναι ήσσονος σημασίας, το κλειδί είναι στα χέρια των εταιρειών), και έσκασε η βόμβα με το τραγικό περιστατικό στη Λεμεσό και τα προβλήματα στην ηλεκτροδότηση. Με αποτέλεσμα η παράσταση να πέσει επικοινωνιακά περίπου στο κενό. Έτσι είναι… Η πραγματικότητα δεν υπακούει πάντα σε επικοινωνιακούς προγραμματισμούς. Αφήστε που πήγε να ξαναστρέψει τα φώτα πάνω του, πανηγυρίζοντας σαν έφηβος τη νίκη της Πάφου επί της Ομόνοιας, και μπορεί στο τέλος να έδωσε στο ΑΚΕΛ τον πιο … ουσιαστικό λόγο να αρχίσει σκληρή αντιπολίτευση!...
