ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ
Την Πέμπτη (6/3) η ΕΕ συμφώνησε να προχωρήσει στην ενίσχυση της αμυντικής αυτονομίας της, αλλά η Ουγγαρία του Ορμπάν μπλόκαρε τη στήριξη της Ουκρανίας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έθεσε τις βάσεις για να οχυρωθεί η ΕΕ μεσοπρόθεσμα, αλλά δεν βρήκε άμεση απάντηση στην ωμή πραγματικότητα της πιθανής κατάρρευσης της Ουκρανίας. Αν συμβεί, η θέση της ΕΕ θα επιδεινωθεί περαιτέρω απέναντι στην επιθετική Ρωσία.
Την κρίσιμη στιγμή ο Ορμπάν έπαιξε το χαρτί του Πούτιν. Ο Τραμπ τράβηξε ήδη το χαλί, τερμάτισε τη στρατιωτική βοήθεια και τη δορυφορική υποστήριξη του Κιέβου. Ο κίνδυνος ενός ντόμινο εξελίξεων είναι ολοφάνερος και στα συμπεράσματα καταγράφεται (6/3): «Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και οι επιπτώσεις του στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον αποτελούν υπαρξιακή πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Πώς βλέπει η Κύπρος τις καταιγιστικές εξελίξεις, υπό το πρίσμα του δικού της άλυτου προβλήματος; Σε λίγες ημέρες θα γίνει η άτυπη Πενταμερής (17/3) υπό τον ΟΗΕ. Εξετάζει άραγε ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης τις επιλογές του; Ή φλυαρεί για να σκορπίσει σκόνη και να τα διαλύσει όλα;
Έξι βολές
Ο Χριστοδουλίδης προσήλθε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανοίγοντας δική του βεντάλια με ανοιχτά μέτωπα:
Πρώτον, έθεσε ζήτημα για συνόδους, όπως αυτή που έγινε στο Λονδίνο, γιατί δεν προσκαλείται η Κύπρος: «όλες αυτές οι σύνοδοι, με τη συμμετοχή μόνο κάποιων κρατών μελών της ΕΕ, δεν συμβάλλουν προς την ενότητα που πρέπει να δείχνουμε ως ΕΕ…».
Δεύτερον, επέκρινε τους Ευρωπαίους που προσκαλούν ειδικά την Τουρκία: «Σε τέτοιους συνόδους καλείται, για παράδειγμα, η Τουρκία, που είναι η χώρα η οποία παραβιάζει συνεχώς τις ευρωπαϊκές κυρώσεις εναντίον της Ρωσικής Ομοσπονδίας…».
Τρίτον, κατήγγειλε την Τουρκία: «Η Τουρκία εκμεταλλεύεται προς δικό της όφελος τις ευρωπαϊκές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, και την ίδια στιγμή καλείται σε συνόδους σε σχέση με το να στηριχθεί η Ουκρανία…».
Τέταρτον, έθεσε το ρητορικό ερώτημα «πώς μια χώρα, η οποία κατέχει παράνομα ευρωπαϊκό έδαφος, πώς μπορεί να διαδραματίσει τον οποιονδήποτε ρόλο σε θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων».
Πέμπτον, προειδοποίησε ότι έχει κι αυτός βέτο: «Η ΕΕ, επαναλαμβάνω, έχει 27 κράτη μέλη. Η ψήφος και η σύμφωνη γνώμη των 27 κρατών μελών απαιτείται…».
Έκτον, προειδοποίησε ότι θα κόψει «τρίτους» (εννοεί και πάλι την Τουρκία) από ευρωπαϊκά προγράμματα αμυντικής βιομηχανίας.
Ποιον πείθει;
Όλα αυτά σε μια δήλωση εκ του προχείρου! Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης περιορίστηκε μόνο στο θέμα της ευρωπαϊκής άμυνας: «Αυτό που ξεκινάει σήμερα έπρεπε να γίνει εδώ και πολύ καιρό». Μετά οι πόρτες της αίθουσας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έκλεισαν. Κανείς δεν γνωρίζει ποιες θέσεις ανέπτυξε πραγματικά ο Χριστοδουλίδης. Ούτε ξέρουμε, στην περίπτωση βέβαια που έθεσε αυτά τα ζητήματα, αν οι εταίροι τον έλαβαν καθόλου υπ' όψιν, ιδίως οι ισχυροί που έχουν ένα τεράστιο πρόβλημα να χειριστούν.
Η δημόσια δήλωση Χριστοδουλίδη, όμως, είναι ενδεικτική του τρόπου που ασκεί διπλωματία στο νέο πολύπλοκο ευρωπαϊκό σκηνικό. Πείθει, τον ακούει κανείς; Η γραμμή του είναι απίθανο να κερδίζει την προσοχή των Ευρωπαίων. Στερείται διαβούλευσης και επεξεργασίας, αφού δεν φαίνεται να συμβαδίζει με τα ζωτικά συμφέροντα ασφάλειας της Ευρώπης. Μπορεί και να έχει ξεπεραστεί ήδη. Οι Ευρωπαίοι προχωρούν σε αποφάσεις - εντός θεσμικών οργάνων και εκτός συνόδων ΕΕ γιατί όλα πλέον επείγουν. Οι νουθεσίες Χριστοδουλίδη μοιάζουν με…φληναφήματα.
Το δίλημμα
Η ΕΕ βρίσκεται σήμερα μπροστά σε φοβερό δίλημμα. Κανείς δεν ασχολείται, για παράδειγμα, κατά πόσο η Τουρκία εφαρμόζει ή όχι τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Ήδη προχωρούν σε συνόδους, προσκαλώντας την Τουρκία και κάνουν συνεχείς συσκέψεις Ευρωπαίων στρατηγών. Την πρωτοβουλία έχουν η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Πρόεδρος Μανουέλ Μακρόν δηλώνει: «Θέλω να πιστεύω ότι οι ΗΠΑ θα σταθούν δίπλα μας, αλλά θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι αν δεν συμβεί αυτό» (BBC, 5/3). Η Τουρκία προσκαλείται γιατί διαθέτει τεράστιες στρατιωτικές δυνατότητες. Αυτές οι τρεις χώρες μπορούν μάλιστα άμεσα να τις διαθέσουν σε αποστολή ειρήνευσης στην Ουκρανία. Το γεγονός ότι δεν προσκλήθηκε, για παράδειγμα, η Ελλάδα δεν ξενίζει. Διαθέτει κάποιες αξιόλογες στρατιωτικές δυνατότητες, αλλά δεν έχει την ετοιμότητα να τις διαθέσει για δικούς της λόγους ασφάλειας.
Μήπως ο Χριστοδουλίδης επιχείρησε να περάσει «προειδοποιητικό» μήνυμα; Αν είναι έτσι, το έκανε με τον πιο άτεχνο διπλωματικό τρόπο. Αυτή τη στιγμή χρειάζονται λίγα λόγια και παρασκηνιακή συνεννόηση. Η ιδέα, πάντως, ότι μπορεί να νουθετεί άλλους ηγέτες για το τι εστί Τουρκία, δείχνει απουσία μέτρου.
Πενταμερής
Η Κύπρος μετρά αντίστροφα για την άτυπη πενταμερή διάσκεψη (17/3) στη Γενεύη. Θα ήταν ευχής έργον, ο Χριστοδουλίδης να εννοεί όσα διακηρύσσει και να μπλοκάρει τα πάντα στην ΕΕ που έχουν σχέση με την Τουρκία. Αυτό θα προκαλούσε μια άνευ προηγουμένου κρίση. Θα έφραζε ζωτικές ευρωπαϊκές εξελίξεις και θα έκανε την ΕΕ να κινητοποιηθεί, να δει τι επιτέλους εκκρεμεί στην Κύπρο για να βρεθεί λύση στο πρόβλημα. Όμως, πολλές φορές στο παρελθόν, η κυπριακή ηγεσία προσποιήθηκε ότι απειλεί με βέτο, χωρίς ποτέ να το πράξει. Έκανε αναδίπλωση, αρκούμενη με διακοσμητικού τύπου ανταλλάγματα.
Όμως, η δημαγωγία εμποδίζει την Κύπρο να εργαστεί αποτελεσματικά στο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Η Κύπρος μπορεί να βγει απο την αντιπαραθετική προσέγγιση και να εξετάσει κατάλληλες διασυνδέσεις στις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ για να πετύχει λύση του Κυπριακού, με αμοιβαία επωφελείς ρυθμίσεις. Αν ο Χριστοδουλίδης θέλει όντως να προετοιμάσει το έδαφος για την Πενταμερή, θα μπορούσε να βγει από τη λογική της «εικονικής» σύγκρουσης, αντικαθιστώντας την με τη σύμπλευση με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα ασφάλειας.
Ο ρόλος που διεκδικεί η Τουρκία στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας μπορεί να αποδεχθεί χρήσιμος για την Κύπρο, αν φυσικά συνδεθεί με τη συνολική επίλυση. Ο Χριστοδουλίδης αποδέχεται θεωρητικά τα 6 σημεία του Πλαισίου Γκουτέρες. Τα δύο αφορούν, πρώτον, την κατάργηση των επεμβατικών δικαιωμάτων των τριών εγγυητριών δυνάμεων και την αντικατάστασή τους με νέα Συνθήκη Ασφάλειας και δεύτερον, την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων.
Η ανάκτηση του διαπραγματευτικού κεκτημένου θα ήταν δυνατή αν η Κύπρος ανοίξει τη δυνατότητα στην Τουρκία να συμμετάσχει στις δομές ασφάλειας της ΕΕ. Όχι να πράττει το αντίθετο. Αυτό θα άλλαζε θεαματικά και το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα διεξαχθεί η προσπάθεια του ΟΗΕ. Η νέα συγκυρία προσφέρει την ευκαιρία, αν αυτός είναι ο σκοπός της κυπριακής ηγεσίας.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
