Ο Στιβ Τζομπς, όταν η Apple κυκλοφόρησε το iPad, φημολογείται ότι δεν επέτρεπε στα δικά του παιδιά να τα χρησιμοποιούν. Ο Μπιλ Γκέιτς είχε πει επίσης πως περιόριζε γενικότερα την πρόσβαση των παιδιών του στην τεχνολογία.
Ο χρόνος επί οθόνης έχει συνδεθεί με την αύξηση της κατάθλιψης στους νέους, προβλήματα συμπεριφοράς και έλλειψη ύπνου. Η γνωστή νευροεπιστήμονας Σούζαν Γκρινφιλντ έφτασε στο σημείο να πει ότι η χρήση του διαδικτύου και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να βλάψουν τον εγκέφαλο των εφήβων.
Το 2013, συνέκρινε τις αρνητικές επιπτώσεις του παρατεταμένου χρόνου μπροστά σε οθόνες με τις πρώτες ημέρες της κλιματικής αλλαγής: μια σημαντική μετατόπιση που ο κόσμος δεν έπαιρνε σοβαρά. Πολλοί πλέον το παίρνουν πιο σοβαρά. Αλλά οι προειδοποιήσεις για την σκοτεινή πλευρά ίσως δεν αποτυπώνουν όλη την αλήθεια.
Μια επιθεώρηση στο British Medical Journal υποστήριξε ότι οι ισχυρισμοί της Γκρινφιλντ σχετικά με τον εγκέφαλο δεν «βασίζονται σε δίκαιη επιστημονική εκτίμηση των στοιχείων... και παραπλανούν τους γονείς και το κοινό».
Τώρα, μια άλλη ομάδα Βρετανών επιστημόνων υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένα επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν τις αρνητικές επιπτώσεις του παρατεταμένου χρόνου επί των οθονών. Μήπως λοιπόν άδικα ανησυχούμε για τα παιδιά μας και περιορίζουμε την πρόσβασή τους σε tablets και κινητά;
Είναι πραγματικά τόσο κακό όσο φαίνεται;
Ο Πιτ Έτσελς, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Bath Spa, είναι ένας από τους ακαδημαϊκούς που υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία.
Έχει αναλύσει εκατοντάδες μελέτες σχετικά με τον χρόνο μπροστά σε οθόνες και την ψυχική υγεία, μαζί με μεγάλα σύνολα δεδομένων για τους νέους και τις συνήθειες τους με τις οθόνες. Στο βιβλίο του Unlocked: The Real Science of Screen Time, υποστηρίζει ότι η επιστήμη πίσω από τα εντυπωσιακά συμπεράσματα είναι ανάμεικτη και, σε πολλές περιπτώσεις, εσφαλμένη.
«Συγκεκριμένα επιστημονικά στοιχεία που να στηρίζουν τους ισχυρισμούς για τα τρομερά αποτελέσματα του χρόνου μπροστά σε οθόνες απλά δεν υπάρχουν», γράφει. Έρευνα που δημοσιεύτηκε από την Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση το 2021 παρουσιάζει μια παρόμοια εικόνα.
Οι 14 συγγραφείς, από διάφορα πανεπιστήμια του κόσμου, ανέλυσαν 33 μελέτες που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 2015 και 2019. Τα smartphones, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα βιντεοπαιχνίδια, έπαιξαν «ελάχιστο ρόλο σε ζητήματα ψυχικής υγείας», διαπίστωσαν.
Και ενώ κάποιες μελέτες έχουν προτείνει ότι το μπλε φως - όπως αυτό που εκπέμπουν οι οθόνες - δυσκολεύει τον ύπνο επειδή καταστέλλει την ορμόνη μελατονίνη, μια ανασκόπηση 11 μελετών από όλο τον κόσμο το 2024 βρήκε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις πως το φως από τις οθόνες λίγο πριν τον ύπνο κάνει πιο δύσκολο το να κοιμηθούμε.
Προβλήματα με την επιστήμη
Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι τα περισσότερα δεδομένα σχετικά με τον χρόνο μπροστά σε οθόνες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην «αυτοαναφορά», επισημαίνει ο καθηγητής Έτσελς. Με άλλα λόγια, οι ερευνητές απλά ρωτούν τους νέους πόσο χρόνο νομίζουν ότι πέρασαν μπροστά στις οθόνες τους και πώς θυμούνται ότι αυτό τους έκανε να αισθανθούν.
Επίσης, υποστηρίζει ότι υπάρχουν εκατομμύρια πιθανοί τρόποι να ερμηνεύσει κανείς αυτά τα μεγάλα δεδομένα. «Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν κοιτάμε τη συσχέτιση», λέει.
Παραθέτει το παράδειγμα μιας στατιστικά σημαντικής αύξησης τόσο στις πωλήσεις παγωτού όσο και στα συμπτώματα καρκίνου του δέρματος κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Και τα δύο σχετίζονται με τη θερμότερη εποχή, αλλά όχι μεταξύ τους: το παγωτό δεν προκαλεί καρκίνο του δέρματος. Αναφέρει επίσης ένα ερευνητικό έργο που εμπνεύστηκε ένας γενικός γιατρός που παρατήρησε δύο πράγματα: πρώτον, ότι είχε περισσότερες συνομιλίες με νέους για την κατάθλιψη και το άγχος, και δεύτερον, ότι πολλοί νέοι χρησιμοποιούσαν τα τηλέφωνά τους στις αίθουσες αναμονής.
«Έτσι συνεργαστήκαμε με τον γιατρό και είπαμε, εντάξει, ας το δοκιμάσουμε, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δεδομένα για να κατανοήσουμε αυτή τη σχέση», εξηγεί.
Ενώ οι δύο παράγοντες σχετίζονταν, υπήρχε ένας σημαντικός επιπλέον παράγοντας: πόσο χρόνο περνούσαν μόνοι τους όσοι ήταν καταθλιπτικοί ή αγχώδεις. Τελικά, η μελέτη πρότεινε ότι η μοναξιά ήταν αυτή που οδηγούσε στις ψυχικές δυσκολίες τους, και όχι ο χρόνος μπροστά στην οθόνη από μόνος του.
Έπειτα υπάρχουν οι λεπτομέρειες που λείπουν σχετικά με τη φύση του ίδιου του χρόνου μπροστά σε οθόνες: ο όρος είναι πολύ ασαφής, υποστηρίζει ο καθηγητής Έτσελς.
Ήταν εποικοδομητικός χρόνος μπροστά στην οθόνη; Ήταν χρήσιμος; Ενημερωτικός; Ή μήπως ήταν «doomscrolling» (η καταναγκαστική και υπερβολική κατανάλωση αρνητικών ειδήσεων); Ήταν ο χρήστης μόνος του ή επικοινωνούσε διαδικτυακά με φίλους;
Κάθε παράγοντας δημιουργεί μια διαφορετική εμπειρία. Μια μελέτη από ερευνητές των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου εξέτασε 11.500 αξονικές τομογραφίες εγκεφάλου παιδιών ηλικίας 9 έως 12 ετών μαζί με αξιολογήσεις υγείας και την ίδια τους την αναφερόμενη χρήση οθονών.
Ενώ τα πρότυπα χρήσης οθονών σχετίζονταν με αλλαγές στον τρόπο που συνδέονται περιοχές του εγκεφάλου, η μελέτη δεν βρήκε αποδείξεις ότι ο χρόνος μπροστά σε οθόνες σχετίζεται με κακή ψυχική υγεία ή γνωστικά προβλήματα, ακόμα και σε όσους βρίσκονταν μπροστά από μία οθόνη για αρκετές ώρες την ημέρα.
Η μελέτη, που διεξήχθη από το 2016 έως το 2018, επιβλέφθηκε από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Άντριου Πζιμπίλσκι, ο οποίος έχει μελετήσει την επίδραση των βιντεοπαιχνιδιών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία. Οι ερευνητικές του μελέτες, που έχουν περάσει από κριτική αξιολόγηση, δείχνουν ότι και τα δύο μπορούν, στην πραγματικότητα, να βελτιώσουν την ευεξία αντί να τη βλάψουν.
Ο καθηγητής Πζιμπίλσκι ανησυχεί για τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν τον περιορισμό των συσκευών ή ακόμη και την απαγόρευσή τους και πιστεύει ότι όσο πιο αυστηρά ελέγχεται ο χρόνος μπροστά σε οθόνες, τόσο περισσότερο μπορεί να γίνει «απαγορευμένος καρπός». Πολλοί διαφωνούν.
Η βρετανική εκστρατευτική ομάδα Smartphone Free Childhood αναφέρει ότι μέχρι στιγμής 150.000 άνθρωποι έχουν υπογράψει τη συμφωνία της για την απαγόρευση των smartphones για παιδιά κάτω των 14 ετών και την καθυστέρηση της πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι τα 16.
Όταν η Ζαν Τουένγκε, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο San Diego State, ξεκίνησε να ερευνά την αύξηση των ποσοστών κατάθλιψης στους Αμερικανούς εφήβους, δεν είχε σκοπό να αποδείξει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα smartphones ήταν «φρικτά», όπως μου λέει. Αλλά βρήκε ότι ήταν ο μόνος κοινός παρονομαστής.
Σήμερα, πιστεύει πως το να κρατάμε τα παιδιά μακριά από τις οθόνες είναι αυτονόητο και καλεί τους γονείς να κρατήσουν τα παιδιά και τα smartphones χώρια όσο το δυνατόν περισσότερο.
«Ο εγκέφαλος των παιδιών είναι πιο ανεπτυγμένος και πιο ώριμος στα 16», υποστηρίζει. «Και το κοινωνικό περιβάλλον στο σχολείο και στις παρέες είναι πολύ πιο σταθερό στα 16 απ’ ό,τι στα 12.»
Παρόλο που συμφωνεί πως τα δεδομένα για τη χρήση οθονών από τους νέους βασίζονται κυρίως σε αυτοαναφορές, υποστηρίζει πως αυτό δεν υπονομεύει τα στοιχεία.
Μια δανέζικη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2024 περιελάμβανε 181 παιδιά από 89 οικογένειες. Για δύο εβδομάδες, το μισό από αυτά περιορίστηκαν σε τρεις ώρες χρήσης οθόνης την εβδομάδα και τους ζητήθηκε να παραδώσουν τις συσκευές τους. Η μελέτη κατέληξε ότι η μείωση του χρόνου επί οθόνης «επηρέασε θετικά τα ψυχολογικά συμπτώματα των παιδιών και των εφήβων» και βελτίωσε τη «συμπεριφορά υπέρ του κοινωνικού συνόλου», αν και πρόσθεσε ότι χρειάζεται περαιτέρω έρευνα.
Επίσης, μια βρετανική μελέτη στην οποία οι συμμετέχοντες κρατούσαν ημερολόγια για το χρόνο που περνούσαν μπροστά σε οθόνες, βρήκε ότι η υψηλότερη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνδεόταν με αυξημένα αναφερόμενα αισθήματα κατάθλιψης στα κορίτσια.
Με πληροφορίες από BBC / Πηγή: lifo.gr
