Ώστε έτσι λοιπόν: η Πενταμερής πέτυχε, επιτέλους, την κινητικότητα στο Kυπριακό! Όλες αυτές οι τυμπανοκρουσίες περί των θετικών αποτελεσμάτων της Άτυπης Πενταμερούς μού θυμίζουν ένα αμερικάνικο ανέκδοτο: κάποιος άτυχος άνθρωπος γλίστρησε στη κορυφή ενός ουρανοξύστη και άρχισε να πέφτει προς το έδαφος. Πέφτοντας, τον είδε κάποιος στον 10ο όροφο και τον ρώτησε «Πώς πας»; για να πάρει την απάντηση «Μέχρι τώρα είμαι μια χαρά». Όντως ήταν μια ειλικρινέστατη απάντηση. Πλην όμως…
Με κίνδυνο να χαρακτηριστώ απαισιόδοξος, πιστεύω ότι τα μέτρα που εξαγγέλθηκαν μετά τη λήξη της Πενταμερούς συντείνουν στην κανονικοποίηση της διχοτόμησης και όχι στην κατάργησή της και ότι το τελικό αποτέλεσμα στην πραγματικότητα θα είναι αρνητικό. Είναι γι΄αυτό που συγκρίνω τη Κύπρο με τον άνθρωπο που πέφτει από τον ουρανοξύστη. Τα μέτρα είναι «καλά και άγια» αλλά οδηγούν στην ενδυνάμωση της διχοτόμησης. Βέβαια τα αποτελέσματα της Πενταμερούς κρίθηκαν «θετικά» από όλα τα κόμματα. Η κινητικότητα που με στόμφο εκθειάζει η πολιτική ηγεσία οδηγεί, όσο παράξενο κι αν ακούγεται, στην παγιότητα. Οι εξαγγελθείσες αποφάσεις δεν αγγίζουν καθόλου την ουσία του κυπριακού προβλήματος. Ο κυπριακός λαός ανέμενε, αφού σύσσωμη η ε/κ ηγεσία μετέβη εν χορδαίς και οργάνοις στη Γενεύη, πως κάτι κοσμογονικό θα συντελείτο, όπως το σπάσιμο του αδιεξόδου στο Κυπριακό. Δυστυχώς τίποτε δεν επιτεύχθηκε. Ο διορισμός προσωπικού απεσταλμένου από τον Γενικό Γραμματέα, ο οποίος θα αναλάβει να εξετάσει και να προτείνει τα επόμενα βήματα, δεν εξασφαλίζει τίποτε απολύτως και μπορούσε κάλλιστα να ανακοινωθεί χωρίς τη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης. Τέτοιοι διορισμοί έγιναν και στο παρελθόν χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Όταν το χάσμα είναι αγεφύρωτο, τι μπορεί να κάνει ένας διαμεσολαβητής; Εν ολίγοις, η άτυπη Πενταμερής ώδινεν όρος και έτεκεν μυν.
Αλλά και οι άλλες εισηγήσεις του ΓΓ του ΟΗΕ θα μπορούσαν να γίνουν χωρίς τη φυσική παρουσία εμπλεκομένων στη Γενεύη. Συμφωνήθηκε να συζητηθεί το άνοιγμα τεσσάρων σημείων διέλευσης. Διερωτώμαι: αφού μετά από διαβουλεύσεις δεν καταφέραμε να ανοίξουμε δύο οδοφράγματα, πώς ανεβάζουμε τώρα τον πήχη στα τέσσερα; Όσον αφορά την ανοικοδόμηση κοιμητηρίων, δεν είναι αυτό που κάνει εδώ και χρόνια η Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά, πρώτα υπό τον Τάκη Χατζηδημητρίου και τώρα υπό τον Σώτο Κτωρή και τον Αλί Τουντσάι; Αυτό το γεγονός όπως και η σύσταση διαφόρων επιτροπών και η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στη Νεκρή Ζώνη αποβλέπουν στη διατήρηση, κι όχι στην κατάργηση του στάτους κβο.
Μήπως η διεθνής κοινότητα «βαρέθηκε» το Κυπριακό και, ίσως ενδόμυχα τουλάχιστον, να σκέφτεται ότι ένα βελούδινο διαζύγιο θα ήταν η καλύτερη υπό τις περιστάσεις λύση, όπως συνέβη με τον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας το 1993, αποτέλεσμα του οποίου ήταν η δημιουργία δύο νέων κρατών -της Τσεχίας και της Σλοβακίας; Ακόμα και η ΕΡΤ, το κρατικό κανάλι της Ελλάδας, υποβάθμισε τις ειδήσεις για τη Πενταμερή. Την π. Τρίτη, ενώ όλοι μας στην Κύπρο καιγόμασταν να μάθουμε όλες τις λεπτομέρειες για τα τεκταινόμενα στη Γενεύη, η ΕΡΤ, το κρατικό κανάλι της Ελλάδας, δεν ανέφερε καθόλου την Πενταμερή στα πρώτα 32 λεπτά του δελτίου της! Άλλα θέματα θεωρήθηκαν πιο σημαντικά, ακόμα και η καταδίκη της Πισπιρίγκου είχε προτεραιότητα έναντι της Πενταμερούς.
Επί της ουσίας όμως, πώς μπορεί να υπάρξει επανεκκίνηση των συνομιλιών τον Ιούλιο όταν η Τουρκία και ο Τατάρ μιλάνε για κυριαρχική ισότητα και απορρίπτουν πάραυτα την παραμικρή νύξη για ομοσπονδία; Είναι ουτοπία να πιστεύουμε ότι η Τουρκία θα μεταπεισθεί και θα κάνει στροφή 180 μοιρών αποδεχόμενη ομοσπονδιακή λύση. Καμιά χώρα δεν την πιέζει να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Κύπρο. Δεν την ενδιαφέρει πλέον να προσχωρήσει στην ΕΕ, όπως το 2004. Και παρά τη φανερή καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σ' αυτή τη χώρα (όπως διαπιστώνουμε με τη σύλληψη του Ιμάμογλου και άλλων προσωπικοτήτων), το ΝΑΤΟ και η ΕΕ τη χαϊδεύουν διότι έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της συμμαχίας μετά τις ΗΠΑ και συνορεύει με οκτώ χώρες που την καθιστά σημαντικό παράγοντα παροχής ασφάλειας στη διατλαντική συμμαχία. Το γεγονός ότι η Τουρκία συνορεύει με πολλές από τις χώρες του Νότου και της Ανατολής δεν παρέχει στην Τουρκία μόνο δυνατότητες όσον αφορά την αμυντική της πολιτική, αλλά και όσον αφορά μια ευπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή τη μεταναστευτική της πολιτική. Ο Ερντογάν δεν δίστασε να απειλήσει τις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες πολλές φορές στο παρελθόν με «άνοιγμα των θυρών», κάτι που τεχνικά θα σήμαινε ότι οι πρόσφυγες θα πλημμυρίσουν και θα κατακλύσουν την Ευρώπη.
Αλλά και αν υποθέσουμε ότι αλλάζει ριζικά η Τουρκία την πολιτική της και στηρίζει ομοσπονδιακή λύση, δεν έπεται ότι θα επιτευχθεί συμφωνία. Ένα μεγάλο ποσοστό Ε/Κ δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει ότι η Κύπρος είναι δικοινοτικό κράτος και, επομένως, δεν ομολογούν με ειλικρίνεια αν αποδέχονται την πολιτική ισότητα η οποία προϋποθέτει (α) μια θετική ψήφο Τ/Κ υπουργού σε κυριολεκτικά όλες τις αποφάσεις της κεντρικής κυβέρνησης και (β) εκ περιτροπής Προεδρία. Τι να πει κανείς για ένα μεγαλύτερο αγκάθι - εκείνο των Εγγυήσεων; Οι Ε/Κ, με τι δίκιο τους, επιθυμούν να τερματιστούν τα μονομερή επεμβατικά δικαιώματα για να μην είναι κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη της Τουρκίας. Οι Τ/Κ, κι αυτοί με το δίκιο τους, έχουν επιφυλάξεις για την κατάργηση του μονομερούς επεμβατικού δικαιώματος υποδεικνύοντας τους 500 περίπου αγνοούμενους την περίοδο 1964-74 και, φυσικά, το ιουλιανό πραξικόπημα που στόχευε την ένωση. Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλα θέματα για τα οποία οι απόψεις των δύο πλευρών διίστανται. Θα μπορούσε να υπάρξει ένας συμβιβασμός και να λυθεί το Κυπριακό; Αν ληφθεί υπόψη η εμπειρία του τελευταίου μισού αιώνα, η απάντηση, δυστυχώς, δεν μπορεί να είναι ανεπιφύλακτα καταφατική.
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
