Σκληρή αλλά όχι απρόσμενη ήταν η κίνηση του Προέδρου Τραμπ για δασμούς ύψους 25% στις εισαγωγές αυτοκινήτων και ανταλλακτικών από το εξωτερικό. Η απόφαση αυτή, που έρχεται να προστεθεί στους δασμούς χάλυβα και αλουμινίου που είχε επιβάλει κατά την προηγούμενη θητεία του, προκαλεί ήδη έντονες αντιδράσεις σε Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αμερική. Από τη Γερμανία μέχρι τον Καναδά και από τη Γαλλία μέχρι τη Νότια Κορέα, κυβερνήσεις, αυτοκινητοβιομηχανίες και αναλυτές προειδοποιούν για τις συνέπειες μιας αναζωπύρωσης του εμπορικού πολέμου.
Η πρώτη αντίδραση ήρθε από τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Ρόμπερτ Χάμπεκ, ο οποίος μίλησε με ασυνήθιστη ευθύτητα: «Η ΕΕ πρέπει τώρα να απαντήσει με αποφασιστικότητα στους δασμούς - πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι δεν θα υποχωρήσουμε απέναντι στις ΗΠΑ». Το μήνυμα ήταν σαφές: η Ευρώπη δεν πρόκειται να δεχτεί οικονομικό εκβιασμό.
Ενόχληση Γαλλίας
Η Ένωση Γερμανικών Αυτοκινητοβιομηχανιών (VDA) χαρακτήρισε τους νέους δασμούς «θανάσιμο πλήγμα» στο ελεύθερο εμπόριο, προειδοποιώντας ότι θα βλάψουν όχι μόνο τις επιχειρήσεις, αλλά και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Η πρόεδρος της VDA, Χίλντεγκαρντ Μίλερ, κάλεσε σε άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ για μια διμερή συμφωνία. Παρότι οι Γερμανοί δεν είναι αυτοί που θα πληγούν περισσότερο -σύμφωνα με το Ινστιτούτο IfW η επίπτωση στο γερμανικό ΑΕΠ θα είναι μόλις 0,18%- το πλήγμα για τις γερμανικές εξαγωγές αυτοκινήτων είναι πραγματικό και άμεσο. Η μετοχή της Volkswagen έπεσε 5,1%, ενώ και οι BMW, Mercedes-Benz και άλλοι προμηθευτές σημείωσαν σημαντικές απώλειες.
Ακόμα πιο σκληρός ήταν ο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος δήλωσε ότι η απόφαση Τραμπ είναι «σπατάλη χρόνου» και «ασυνάρτητη». Ο Γάλλος Πρόεδρος υπογράμμισε ότι «δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για δασμούς», τονίζοντας πως αυτοί διαλύουν τις αλυσίδες αξίας, δημιουργούν πληθωριστικές πιέσεις και καταστρέφουν θέσεις εργασίας.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι δηλώσεις Μακρόν έγιναν μετά τη συνάντηση περίπου 30 ηγετών με τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Παρίσι την Πέμπτη, με σκοπό να συζητήσουν πώς να ενισχυθεί η θέση του Κιέβου και να αξιολογήσουν τον ρόλο που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σε περίπτωση που επιτευχθεί συμφωνία ειρήνης με τη Ρωσία. Ο Πρόεδρος Τραμπ δίνει, όμως, άλλους πονοκεφάλους στην Ευρώπη, ίσως για να πάψουν ν’ ασχολούνται τόσο με την Ουκρανία;
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Ερίκ Λομπάρ δήλωσε ότι η μόνη απάντηση της Ευρώπης πρέπει να είναι η επιβολή αντίμετρων. «Είτε απαντάμε, είτε το φαινόμενο αυτό δεν θα σταματήσει ποτέ», είπε χαρακτηριστικά.
Ο Καναδάς, ως ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς αυτοκινήτων και εξαρτημάτων στις ΗΠΑ, χαρακτήρισε τους δασμούς «άμεση επίθεση». Ο Πρωθυπουργός Μαρκ Κάρνεϊ προειδοποίησε ότι το πλήγμα θα είναι σοβαρό, αν και εξετάζονται εναλλακτικές εμπορικές συμφωνίες.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αντίδραση ήταν μεικτή. Η General Motors -η οποία εισάγει σχεδόν το 46% των οχημάτων που πουλά -είδε τις μετοχές της να πέφτουν 7%. Η Ford, αν και με μικρότερη εξάρτηση από εισαγωγές, σημείωσε πτώση άνω του 2%. Η Tesla, από την άλλη, που κατασκευάζει και συναρμολογεί τα οχήματά της εντός ΗΠΑ, επηρεάζεται λιγότερο, κάτι που ο ίδιος ο Τραμπ προέβαλε ως παράδειγμα προς μίμηση.
Οι νέοι δασμοί δεν περιορίζονται μόνο στα έτοιμα αυτοκίνητα, αλλά επεκτείνονται και σε κρίσιμα ανταλλακτικά: κινητήρες, κιβώτια ταχυτήτων, ηλεκτρονικά μέρη. Η εφαρμογή τους θα ξεκινήσει πιθανότατα τον Μάιο, με λεπτομέρειες που θα καθοριστούν αργότερα. Ανταλλακτικά που πληρούν τους κανόνες προέλευσης της συμφωνίας USMCA μπορεί να εξαιρούνται εν μέρει, όμως το σύστημα είναι περίπλοκο και προς το παρόν χωρίς σαφή διαδικασία.
Αναλυτές προειδοποιούν ότι το κόστος στις ΗΠΑ για αυτοκίνητα που βασίζονται σε εξαρτήματα από τον Καναδά και το Μεξικό μπορεί να αυξηθεί από 4.000 έως 10.000 δολάρια, ανάλογα με το μοντέλο. Οι έμποροι αυτοκινήτων και οι πελάτες βρίσκονται αντιμέτωποι με αυξημένες τιμές, ενώ η ζήτηση αναμένεται να υποχωρήσει.
Αυτό ίσως οδηγήσει σε ένα παράδοξο: η αύξηση των τιμών να ενισχύσει τη συντήρηση και επισκευή παλαιότερων οχημάτων, ευνοώντας τα συνεργεία και τα τμήματα ανταλλακτικών. Οι αναλυτές της JP Morgan μιλούν ήδη για πιθανή ενίσχυση της αγοράς υπηρεσιών επισκευής.
Η κίνηση Τραμπ βασίζεται στο άρθρο 232 του νόμου για την Επέκταση Εμπορίου του 1962, το οποίο επιτρέπει την επιβολή δασμών για λόγους εθνικής ασφάλειας. Η ίδια νομοθεσία είχε χρησιμοποιηθεί και για τους δασμούς στον χάλυβα το 2018. Τότε ο Τραμπ είχε ξεκινήσει διαπραγματεύσεις αντί να επιβάλει άμεσα περιορισμούς. Τώρα όμως, όπως δηλώνει ο ίδιος, θεωρεί ότι οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν και η απειλή για την εθνική ασφάλεια έχει επιδεινωθεί.
Η Κίνα από την πλευρά της κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι παραβιάζουν τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, υπογραμμίζοντας ότι «δεν υπάρχουν νικητές σε έναν εμπορικό πόλεμο». Η Ιαπωνία έκανε λόγο για «σημαντική αρνητική επίπτωση» στη διμερή οικονομική σχέση, ενώ η Νότια Κορέα -λίγες μέρες πριν την επιβολή των δασμών- ανακοίνωσε επένδυση $21 δισεκατομμυρίων στις ΗΠΑ, με τον Τραμπ να το παρουσιάζει ως επιβεβαίωση ότι οι δασμοί «δουλεύουν».
Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι δασμοί θα ενισχύσουν την εγχώρια παραγωγή και θα φέρουν πίσω θέσεις εργασίας. Πράγματι, οι εταιρείες που ήδη κατασκευάζουν στις ΗΠΑ ίσως βραχυπρόθεσμα επωφεληθούν. Όμως το ευρύτερο τίμημα, δηλαδή η διατάραξη της παγκόσμιας παραγωγής, η αύξηση του κόστους για καταναλωτές και οι απώλειες για εξαγωγικές εταιρείες δεν θ’ αργήσει να φανεί.
Ο διεθνής αντίκτυπος είναι βαθύς, και οι απαντήσεις των κυβερνήσεων δείχνουν ότι κανείς δεν είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει αμαχητί. Η Ευρώπη δείχνει έτοιμη για ανταπόδοση, το Μεξικό και ο Καναδάς αναζητούν νέες εμπορικές διαδρομές, και η Κίνα αξιοποιεί το κενό για να ενισχύσει τη θέση της.
Η απόφαση Τραμπ ίσως φαντάζει εσωτερικά ως μια πράξη προστατευτισμού και αυτοπεποίθησης. Στο εξωτερικό όμως, εκλαμβάνεται ως σημάδι αποσταθεροποίησης. Ο κόσμος μοιάζει να επιστρέφει σε μια πιο εχθρική, κατακερματισμένη μορφή παγκοσμιοποίησης, όπου κάθε χώρα κοιτάζει τον εαυτό της και ο κανόνας είναι «πρώτα εμείς», America First baby.
