Η Κύπρος, ως ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, βρίσκεται ενώπιον σημαντικών προκλήσεων στον τομέα των μεταφορών. Η υπερβολική εξάρτηση από το ιδιωτικό αυτοκίνητο έχει δημιουργήσει ένα πλέγμα προβλημάτων: κυκλοφοριακή συμφόρηση, αυξημένες εκπομπές ρύπων, ενεργειακή σπατάλη και χαμηλό επίπεδο προσβασιμότητας για ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Η απουσία ενός ανεπτυγμένου συστήματος μέσων μαζικής συγκοινωνίας περιορίζει τις επιλογές μετακίνησης και ενισχύει το κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος. Η ανάγκη για ριζική αναδιάρθρωση του τομέα των δημόσιων συγκοινωνιών δεν είναι απλώς τεχνικό ζήτημα· είναι στρατηγική προτεραιότητα για την ποιότητα ζωής, την κοινωνική δικαιοσύνη και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Η σημερινή εικόνα στις πόλεις της Κύπρου χαρακτηρίζεται από κορεσμένους δρόμους, ανεπαρκείς υποδομές για λεωφορεία και απουσία σιδηροδρομικών ή άλλων εναλλακτικών μέσων μεταφοράς. Ειδικά στις ώρες αιχμής, η μετακίνηση γίνεται δυσχερής και χρονοβόρα. Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες τιμές καυσίμων επιβαρύνουν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, ενώ η αλόγιστη χρήση αυτοκινήτων οδηγεί σε αυξημένες εκπομπές CO₂, υπονομεύοντας τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς στόχους για το κλίμα.
Η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος δημόσιων συγκοινωνιών, κυρίως με ενίσχυση του στόλου λεωφορείων, δημιουργία λεωφορειολωρίδων, ψηφιοποίηση της πληροφόρησης και τακτικά, αξιόπιστα δρομολόγια, μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη. Πρώτο, μειώνει τον αριθμό των οχημάτων στους δρόμους, βελτιώνοντας την κυκλοφοριακή ροή και μειώνοντας τη ρύπανση. Δεύτερο, διευκολύνει τη μετακίνηση πολιτών που δεν διαθέτουν ιδιωτικό όχημα, ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή και την ισότητα. Τρίτον, προσεγγίζει τον ευρωπαϊκό στόχο της «πράσινης κινητικότητας», ενισχύοντας το περιβαλλοντικό προφίλ της χώρας.
Επιπλέον, η υιοθέτηση εναλλακτικών μέσων, όπως ελαφρύ τραμ σε αστικά κέντρα, δημιουργία ποδηλατοδρόμων και εφαρμογή συστημάτων μικροκινητικότητας (όπως τα ηλεκτρικά πατίνια), μπορεί να προσδώσει νέα δυναμική στη βιώσιμη αστική κινητικότητα. Η Λευκωσία και η Λεμεσός, ως ταχέως αναπτυσσόμενα κέντρα, έχουν ανάγκη από συντονισμένα επενδυτικά σχέδια στον τομέα των συγκοινωνιών, που να ενσωματώνουν και τις αρχές του αστικού σχεδιασμού.
Η μετατροπή της Κύπρου σ’ ένα κράτος με σύγχρονες, πράσινες και αξιόπιστες δημόσιες συγκοινωνίες είναι όχι μόνο αναγκαία αλλά και εφικτή. Απαιτείται πολιτική βούληση, στρατηγικός σχεδιασμός και ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Η επένδυση σε μέσα μαζικής συγκοινωνίας είναι επένδυση στο μέλλον της χώρας –ένα μέλλον πιο καθαρό, προσβάσιμο και βιώσιμο για όλους.
*Καθηγητή-ανθρωπολόγου στο Philips University, πρώην πρύτανη
