Θα έλεγε κάποιος ότι η πρόσφατη ιστορία του Ισραήλ συνηγορεί υπέρ της άποψης του Γιάιρ Γκολάν, πρώην στρατηγού και ηγέτη του κόμματος «Οι Δημοκράτες», που δήλωσε στο κρατικό ραδιόφωνο του Ισραήλ πριν ακριβώς έναν μήνα ότι η χώρα του «οδηγείται προς το καθεστώς κράτους παρία, όπως η Νότια Αφρική στο παρελθόν».
Τα θλιβερά συμβάντα στη Γάζα είναι σε όλους γνωστά. Έχουν σκοτωθεί πάνω από 50.000 Παλαιστίνιοι, κυρίως άμαχοι και παιδιά. Το Ισραήλ έχει επανειλημμένα ισχυριστεί ότι οι επιθέσεις του στοχεύουν προσεκτικά μέλη της Χαμάς αλλά ο αριθμός των αμάχων που σκοτώθηκαν λέει μια διαφορετική ιστορία. Αν μη τι άλλο, τα στοιχεία δείχνουν συχνά σκόπιμη στόχευση αμάχων και μη στρατιωτικών υποδομών (σχολεία, νοσοκομεία), γεγονός που ευθύνεται για τον τεράστιο αριθμό (20.000) νεκρών παιδιών». Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι περίπου 470.000 άνθρωποι βρίσκονται στα πρόθυρα του λιμού. Από τις αρχές Μαρτίου, το Ισραήλ έχει εμποδίσει την είσοδο κάθε ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας, επικαλούμενο λόγους ασφαλείας. Το Διεθνές Δικαστήριο έχει διατάξει το Ισραήλ να αποτρέπει κάθε πράξη γενοκτονίας κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα και να επιτρέψει την πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια. Από την πλευρά του, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε διάφορα εντάλματα σύλληψης, μεταξύ άλλων κατά του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Νετανιάχου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στη Γάζα.
Το Ισραήλ ανακοίνωσε τις προάλλες τη δημιουργία 22 νέων εβραϊκών οικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη που είναι, βέβαια, κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Η εθνοκάθαρση που συντελείται εδώ και χρόνια στη Δυτική Όχθη είναι ακριβώς η ίδια που συνετελέσθη στη βόρεια Κύπρο από την Τουρκία.
Μπορεί η επίθεση του Ισραήλ κατά του Ιράν να καταγραφεί στο μητρώο του πρώτου ως μια πράξη που συνάδει με την περιγραφή «κράτος-παρίας»; Ας εξετάσουμε τη κατάσταση αντικειμενικά. Το Ιράν όχι μόνο απέσυρε την αναγνώριση του Ισραήλ ως κράτους και διέκοψε όλους τους διπλωματικούς, εμπορικούς και άλλους δεσμούς μαζί του αλλά θεωρεί το εβραϊκό κράτος ως μια «επαίσχυντη κηλίδα» που πρέπει να «σβηστεί από προσώπου γης». Όπως επισημαίνουν έγκριτοι πολιτικοί αναλυτές και διεθνολόγοι, το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν δεν θα δίσταζε να κτυπήσει το Ισραήλ με πυρηνικές βόμβες (αν διέθετε τέτοια όπλα), έστω κι αν αυτό καταστρεφόταν. Σύμφωνα με τους φονταμενταλιστές μουσουλμάνους, αν πεθάνει κάποιος στην προσπάθειά του να εξοντώσει έναν εχθρό πηγαίνει κατ΄ ευθείαν στον παράδεισο. Το επόμενο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν πράγματι το Ιράν ήταν στα πρόθυρα κατασκευής πυρηνικής βόμβας. Ο μόνος θεσμός που μπορούσε να δώσει μια τεκμηριωμένη απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), που αποτελεί το σημαντικότερο διακυβερνητικό φόρουμ στον κόσμο για την επιστημονική και τεχνική συνεργασία στον τομέα της ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας. Ο ΔΟΑΕ αναφέρεται απευθείας τόσο στο Συμβούλιο Ασφαλείας όσο και στη Γενική Συνέλευση των ΗΕ. Σύμφωνα με την έκθεση του ΔΟΑΕ στις 31/05/25, το Ιράν διαθέτει ήδη ένα συνολικό απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου 9.247,6 κιλών. Αυτό είναι 45 φορές υψηλότερο από το όριο που επιτρέπει η συμφωνία της Βιέννης για την ιρανική πυρηνική ενέργεια, η οποία υπεγράφη το 2015. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα 408,6 κιλά από αυτά τα αποθέματα εμπλουτισμένου υλικού ήταν εμπλουτισμένα κατά 60%. Ο ΔΟΑΕ είναι «πολύ ανήσυχος» για το επίπεδο αυτό, δεδομένου ότι το όριο για την κατασκευή ατομικής βόμβας είναι 90%. Είναι για αυτόν τον λόγο που οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί προβλέπουν ότι το Ιράν απέχει λίγες εβδομάδες ή μήνες από την απόκτηση πυρηνικής βόμβας.
Το μείζον ερώτημα είναι αν η απόφαση του Ισραήλ να επιτεθεί του Ιράκ είναι στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου. Η δικαιολογία που δίνει το Ισραήλ για τη χρήση βίας είναι η αυτοάμυνα. Το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι η επίθεσή του είναι απαραίτητη για να αποτρέψει το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και να τα χρησιμοποιήσει στο μέλλον. Είναι ένα επιχείρημα με το οποίο συμφωνούν αρκετές χώρες. Όμως το πρόβλημα είναι ότι, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, μια χώρα μπορεί να αμυνθεί μόνο από μια πραγματική ή επικείμενη ένοπλη επίθεση από μια άλλη χώρα. Δεν υπάρχει ευρύτερο νομικό δικαίωμα «προληπτικής» αυτοάμυνας έναντι μιας υποθετικής, πιο μακρινής μελλοντικής απειλής, για να αποτραπεί η απόκτηση όπλων από άλλη χώρα ή για να αφοπλιστεί μια χώρα. Αν υπήρχε αυτό το δικαίωμα θα επικρατούσε το απόλυτο χάος στην υφήλιο. Οι χώρες που καταδικάζουν το Ισραήλ για την επιθετικότητά του λένε ότι το Ιράν όχι μόνο δεν έχει επιτεθεί στο Ισραήλ με πυρηνικά όπλα αλλά ούτε είναι σε θέση να απειλήσει το Ισραήλ με πυρηνικά όπλα δεδομένου ότι δεν έχει κατασκευάσει ούτε μια πυρηνική βόμβα. Επιπλέον, η Τεχεράνη δεν έχει δηλώσει συγκεκριμένη απειλή για τη χρήση ενός τέτοιου όπλου. Η γενοκτονική ρητορική των Ιρανών αξιωματούχων όλα αυτά τα χρόνια δεν ισοδυναμεί με ένα συγκεκριμένο σχέδιο για την εξαπόλυση μιας επικείμενης πυρηνικής επίθεσης, ιδίως όταν το Ιράν γνωρίζει ότι το Ισραήλ διαθέτει πολύ περισσότερα πυρηνικά όπλα και υποστηρίζεται από το οπλοστάσιο των ΗΠΑ.
Από τη μια, ως Κύπριοι, επιθυμούμε την καταστροφή των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν για την ασφάλειά μας αφού η χώρα μας κείται δίπλα από το Ισραήλ. Μια πυρηνική έκρηξη στη γείτονα χώρα μπορεί να εκτοξεύσει τη θερμοκρασία σε δεκάδες εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου και σε απόσταση 200 μιλίων, που είναι η Κύπρος, στους 500 βαθμούς. Περιττό να επεκταθώ. Απλά υπενθυμίζω ότι μια νοικοκυρά ψήνει ένα κοτόπουλο στον φούρνο στους 200 βαθμούς. Από την άλλη, είμαστε μια χώρα υπό κατοχή και επικαλούμαστε συνεχώς το διεθνές δίκαιο για να απαλλαγούμε από τον εισβολέα. Δεν θα ήταν, επομένως, ανακολουθία αρχών αν υποστηρίζαμε τη θέση του Ισραήλ; Ιδού το δίλημμα!
Γιώργος Κουμουλλής
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
