Η πρόσφατη δημόσια τοποθέτηση του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, με την οποία εκδήλωσε πρόθεση να καλέσει τον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στην Κύπρο, δεν αποτελεί απλώς μια ατυχώς διατυπωμένη σκέψη ή μια πρόχειρη διπλωματική αναφορά. Συνιστά ένα πολιτικό και θεσμικό ολίσθημα μεγάλης εμβέλειας, με σοβαρές επιπτώσεις στην αξιοπιστία της Κυπριακής Δημοκρατίας και στο κύρος του ίδιου του Προέδρου.
Η δήλωση δεν φέρει τα γνωρίσματα μιας ώριμης, προετοιμασμένης ή συντονισμένης στρατηγικής. Αντιθέτως, πρόκειται για μια αυθόρμητη, ελαφρά και εν πολλοίς αποκομμένη από την πραγματικότητα κίνηση, η οποία εγείρει εύλογα ερωτήματα όχι μόνο για το σκεπτικό που την υπαγόρευσε, αλλά κυρίως για τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει ο Πρόεδρος το Κυπριακό και τις προεκτάσεις του.
Το να εκφράζεται δημοσίως επιθυμία πρόσκλησης προς τον ηγέτη της κατοχικής δύναμης, χωρίς να υπάρχει κανένα σαφές διπλωματικό πλαίσιο, χωρίς καμία συνεννόηση με τους θεσμικούς συνομιλητές του, χωρίς αξιολόγηση των επιπτώσεων και των συμβολισμών μιας τέτοιας ενέργειας, δεν μπορεί να ερμηνευθεί παρά ως πράξη πολιτικής αφέλειας ή επικοινωνιακής απόπειρας εντυπωσιασμού.
Ο Πρόεδρος μοιάζει να αντιλαμβάνεται το Κυπριακό και τις διεθνείς σχέσεις περισσότερο ως πεδίο συμβολικών κινήσεων, κινήσεων εντυπωσιασμού ή «χρυσόσκονης» προς την κοινή γνώμη, παρά ως χώρο με αυστηρούς κανόνες, συνέπειες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Ενεργεί με τρόπο που θυμίζει πρόχειρες δηλώσεις σε φοιτητικά σώματα και όχι ώριμη, στοχευμένη διπλωματική παρέμβαση. Και αυτή η στάση συνιστά επικίνδυνη εξέλιξη για ένα κράτος που οφείλει να παλεύει με αξιοπρέπεια για τα κυριαρχικά του δικαιώματα, όχι να εκλιπαρεί για ρόλο σε μια διαδικασία την οποία η ίδια η Τουρκία περιφρονεί.
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης φαίνεται συχνά να λειτουργεί χωρίς στρατηγικό βάθος, εκφωνώντας τοποθετήσεις που στερούνται προετοιμασίας και συνοχής. Επενδύει σε κινήσεις υψηλής ορατότητας, αλλά χαμηλής θεσμικής ουσίας. Προτιμά να παράγει εικόνα, ακόμη και αν η εικόνα αυτή δεν αντέχει στη δοκιμασία της πραγματικότητας. Αυτό δεν είναι μοντέρνα διπλωματία. Είναι αποδιάρθρωση της εθνικής στρατηγικής.
Η προσκόλληση στην ατομική πρωτοκαθεδρία όπου που ο ίδιος συγκεντρώνει όλες τις πρωτοβουλίες, χωρίς θεσμική αλληλεπίδραση, χωρίς δομημένο επιτελικό σχήμα– έχει οδηγήσει σε μια εικόνα Προέδρου που κινείται μόνος του, χωρίς πυξίδα και χωρίς ουσιαστικούς συμμάχους εντός της ίδιας του της κυβέρνησης. Δεν είναι τυχαίο ότι σε καίρια ζητήματα έχουν σημειωθεί αλλεπάλληλες περιπτώσεις κατά τις οποίες υπουργοί εμφανίζονται απομονωμένοι, ακόμα και εκτεθειμένοι, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της κυβερνητικής συνοχής.
Χαρακτηριστικό αυτής της μονοσήμαντης πολιτικής είναι η υπερβολική προσήλωση σε φράσεις όπως «η γεωγραφία δεν αλλάζει». Επανάληψη χωρίς ανανέωση, χωρίς περιεχόμενο, χωρίς ουσία. Από το 2018 έως και σήμερα, η φράση αυτή μεταδίδεται σχεδόν αυτοματοποιημένα, χωρίς να συνοδεύεται από μια ρεαλιστική εναλλακτική στρατηγική. Αντί να αποτελεί βάση για νέα προσέγγιση, λειτουργεί ως πολιτικό άλλοθι, μάλλον ,για αμηχανία.
Η στρατηγική του Προέδρου στο Κυπριακό δεν έχει οδηγήσει σε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Αντιθέτως, έχει δημιουργήσει ένα πεδίο στο οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία εισέρχεται σε νέο γύρο συνομιλιών με ασθενέστερη θέση από αυτήν που είχε κατά την έναρξη της θητείας του. Οι επανειλημμένες ευκαιρίες που υπήρξαν ακόμα και υπό αντίξοες συνθήκες δεν αξιοποιήθηκαν. Οι προκλήσεις από την τουρκική πλευρά, οι σαφείς δηλώσεις υπέρ λύσης «δύο κρατών» και η μετατόπιση των όρων αναφοράς του ΟΗΕ δεν προκάλεσαν ούτε αναπροσαρμογή στρατηγικής, ούτε προσδιορισμό κόκκινων γραμμών.
Αντί να λειτουργήσει ως αφετηρία για σθεναρή διπλωματική αναβάθμιση, η Προεδρία Χριστοδουλίδη φαίνεται να εγκλωβίστηκε σε μια επικοινωνιακή τακτική, που εστιάζει στη δημιουργία εντυπώσεων και όχι στην πραγματική προάσπιση των δικαίων του Κυπριακού Ελληνισμού. Πρόκειται για μια πολιτική που, αντί να επιδιώκει λύση δίκαιη με διασφάλιση κυριαρχίας, εδαφικής ακεραιότητας και δικαιωμάτων, επιτρέπει σταδιακά την εμπέδωση συνθηκών υποβάθμισης και στασιμότητας.
Η εξωτερική πολιτική δεν είναι χώρος για πειραματισμούς και προσχηματικές κινήσεις. Είναι πεδίο μάχης με καθαρή σκέψη, με στρατηγική βάθους και με επίγνωση συνεπειών. Όταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιλέγει να πορεύεται χωρίς συλλογικότητα, χωρίς πολιτική συνέχεια, χωρίς θεσμική ταυτότητα, δεν μπορεί να εμπνεύσει ούτε να εκπροσωπήσει τον εθνικό στόχο.
Η Κύπρος χρειάζεται συλλογική και όχι προσωποπαγή στρατηγική. Χρειάζεται όραμα και προσήλωση, όχι ευκολία στα λόγια. Η πολιτική του Κυπριακού δεν αντέχει ούτε άλλους πειραματισμούς, ούτε άλλες δηλώσεις χωρίς σκέψη. Ο χρόνος που χάθηκε δεν είναι απλώς χρόνος πολιτικός , είναι χρόνος ιστορικός. Και σε αυτόν τον χρόνο, κρινόμαστε όλοι.
Δρ. Κυριάκος Α. Κενεβέζος, πρώην Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Αθήνα
