Σε μια εποχή κατά την οποία η στρατιωτική υπεροχή δεν αρκεί για την άσκηση διεθνούς επιρροής, η έννοια της ήπιας ισχύος αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, ιδιαίτερα για μικρά κράτη όπως η Κύπρος. Ο όρος, όπως διατυπώθηκε από τον Joseph Nye, περιγράφει την ικανότητα μιας χώρας να επηρεάζει τη συμπεριφορά άλλων όχι μέσω εξαναγκασμού ή οικονομικών πιέσεων αλλά μέσω της έλξης -δηλαδή της πολιτισμικής επιρροής, των αξιών και της εξωτερικής πολιτικής με θετικό αποτύπωμα.
Τα είδη της ήπιας ισχύος μπορούν να συνοψιστούν σε τρεις βασικούς άξονες. Πρώτον, ο πολιτισμός, τόσο στην παραδοσιακή όσο και στη σύγχρονή του έκφραση, αποτελεί βασικό φορέα ήπιας ισχύος. Η κυπριακή πολιτιστική κληρονομιά -αρχαιολογικά μνημεία, γαστρονομία, μουσική αλλά και σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία- μπορεί να λειτουργήσει ως δίαυλος προβολής μιας θετικής εικόνας στο εξωτερικό, ενισχύοντας την παρουσία της χώρας στο παγκόσμιο πολιτισμικό γίγνεσθαι.
Δεύτερον, οι πολιτικές αξίες και η προσήλωση στο κράτος δικαίου, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στη δημοκρατία συνιστούν κρίσιμο πυλώνα ήπιας ισχύος. Η Κύπρος, ως μέλος της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών, μπορεί να προβάλλει την ταυτότητά της ως υπεύθυνη ευρωπαϊκή δημοκρατία στην Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας τη διπλωματική της αξιοπιστία. Η στάση της στο Κυπριακό, εφόσον παραμένει προσηλωμένη στη διεθνή νομιμότητα, συμβάλλει καθοριστικά στην εικόνα της ως χώρας που επιδιώκει λύση μέσω ειρηνικών και θεσμικών οδών.
Τρίτον, η εξωτερική πολιτική που στηρίζεται σε συνεργασίες, ανθρωπιστική δράση και πολιτιστική διπλωματία ενισχύει την ήπια ισχύ ενός κράτους. Η Κύπρος έχει αναπτύξει στρατηγικές σχέσεις με γειτονικές χώρες, επενδύοντας σε τριμερείς και πολυμερείς συνεργασίες. Παράλληλα, η διεθνής παρουσία κυπριακών πανεπιστημίων, τα πολιτιστικά ιδρύματα και τα συνέδρια με διεθνή απήχηση μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω αυτή την εικόνα.
Η ήπια ισχύς δεν είναι στατική ούτε αυθύπαρκτη. Δεν προκύπτει αυτόματα από την πολιτιστική κληρονομιά ή τη γεωγραφική θέση ενός κράτους αλλά απαιτεί συνεχή επένδυση σε ανθρώπινο και θεσμικό κεφάλαιο, μακρόπνοη στρατηγική στόχευση και συντονισμό πολιτικών σε πολλαπλά επίπεδα. Η Κύπρος οφείλει να σχεδιάσει και να υλοποιήσει έναν συνεκτικό πολιτισμικό, μορφωτικό και διπλωματικό σχεδιασμό, που να ενσωματώνει τόσο την ενίσχυση των υφιστάμενων δομών όσο και τη δημιουργία νέων μηχανισμών εξωστρέφειας. Η αξιοποίηση του πνευματικού αποθέματος της Διασποράς, η ενίσχυση των πολιτιστικών ανταλλαγών, η προώθηση της κυπριακής δημιουργικότητας στο εξωτερικό και η στρατηγική συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια και πολιτιστικούς θεσμούς μπορούν να αποτελέσουν πυλώνες ενός ολοκληρωμένου πλαισίου ήπιας ισχύος. Σε ένα πολυπολικό και ρευστό διεθνές περιβάλλον, η ήπια ισχύς δεν είναι πολυτέλεια αλλά αναγκαίο εργαλείο άσκησης επιρροής για ένα μικρό κράτος με μεγάλο γεωπολιτικό εκτόπισμα.
*Καθηγητή-ανθρωπολόγου στο Philips University, πρώην πρύτανη
