Θαυμάζουμε τον Μέγα Αλέξανδρο για το μεγαλείο του και τις κατακτήσεις του. Ελάχιστα ξέρουμε για τον Αθηναίο πολιτικό αντίπαλο του ιδίου και του πατέρα του, τον Δημοσθένη. Αγαπούμε το είδωλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την αποτελεσματική διοίκησή του, περιφρονούμε ή αγνοούμε τον Δημοσθένη που πρότασσε τη Δημοκρατία απέναντι στην αυταρχική δύναμη. Είμαστε περήφανοι για τους προγόνους μας ως «εφευρέτες» της Δημοκρατίας, περιφρονούμε τους υπερασπιστές της και λατρεύουμε πολιτικά πρόσωπα ανεξαρτήτως της δημοκρατικότητάς τους…
«Ήπια» εισβολή
Σε κάθε χαοτική κρίση, από την εισβολή των φυλών των στεπών στην Ευρώπη, μέχρι την εισβολή των Χαν και του μοντέλου διοίκησής τους στην Κίνα, πάντα εμφανιζόταν κάτι σταθερά: Οι λαοί στρέφονταν στη δεισιδαιμονία, στη χαοτική «σκέψη», στη λατρεία του ανορθολογισμού και του μύθου.
Στις μέρες μας, η «εισβολή» νέων στοιχείων και η ανατροπή δεν γίνονται τόσο θεαματικά. Αρκεί ένα smart phone και η ΑΙ, δύο πόλεμοι στην περιοχή μας και «μικρές» εσωτερικές κρίσεις, για να ανατραπεί αρνητικά ο τρόπος που σκεφτόμαστε…
Κάθε κρίση στις μέρες μας έχει πολλαπλασιαστική δύναμη. Μια εισβολή και μια εθνοκάθαρση στη γειτονιά μας είναι αρκετές για να επιστρέψουμε στον μεσαίωνα της σκέψης. Δεν χρειάζεται να έχεις παρά μια αδύναμη κυβέρνηση, πενήντα οπορτουνιστές που προσποιούνται ότι τη θαυμάζουν, και το χάος είναι δικό σου.
Το βιώνουμε καθημερινά. Εδώ στην Κύπρο. Τα τελευταία χρόνια, οι «αρχές και αξίες» έχουν πάει περίπατο. Σημασία έχει πόσο αυτά που λες «κουμπώνουν» με τα παράγωγα του χάους: Με πόση σαφήνεια δείχνεις τους συνωμότες που βολεύουν, με πόση καθαρότητα υποστηρίζεις τον δυνατό. Ο Δημοσθένης είναι καμένος από χέρι…
Η μεγάλη απουσία
Το παράδοξο είναι ότι ακριβώς τη στιγμή που χρειαζόμαστε περισσότερο τη λογική, την ψύχραιμη προσέγγιση, και την αναζήτηση λύσεων, δηλαδή τη στιγμή μιας κρίσης, τότε είναι που πρόθυμα τις εγκαταλείπουμε.
Το τελευταίο διάστημα, βιώσαμε και βιώνουμε αλλεπάλληλες «μικρές» εσωτερικές κρίσεις, με ρυθμό τόσο σταθερό που η παρουσία τους τείνει να γίνει ο κανόνας. Αυτές οι κρίσεις ώθησαν την κυβέρνηση και άλλους θεσμούς να αναζητήσουν επικοινωνιακές μεθόδους άμβλυνσης των αρνητικών εντυπώσεων:
(α) Για τους Takata φταίνε οι εισαγωγείς.
(β) Για το υδατικό φταίει η απρονοησία των προηγούμενων κυβερνήσεων.
(γ) Για τις πυρκαγιές φταίνε αλλοδαποί εμπρηστές με σακίδιο και η ΕΕ που δεν έστειλε βοήθεια.
(δ) Για τις διακοπές ρεύματος ο ήλιος που επιμένει να δύει κάθε μέρα και δεν παράγουν τη νύχτα τα φωτοβολταϊκά.
(ε) Για το Βασιλικό οι Κινέζοι.
(στ) Για τον GSI ο πεθερός του Γεραπετρίτη και οι «Καλαμαράδες που θέλουν να μας γελάσουν να μας φάνε τα λεφτά μας».
Το πρόβλημα εντείνεται από τη στιγμή που υπάρχει ο δικός μας ανάποδος «Συνασπισμών των προθύμων»: Πολιτικοί, ΜΜΕ, διαμορφωτές της κοινής γνώμης, αλλά και πολίτες, που είναι πρόθυμοι να μπουν στη διαδικασία αναπαραγωγής αυτών των 'εξηγήσεων'».
Ακόμη χειρότερα: Μπαίνοντας κανείς στη διαδικασία αναζήτησης συνωμοσιών και «αιτίων», βυθίζεται στο πάθος της «ανακάλυψης της αλήθειας», στη βεβαιότητα για το ποιος και τι φταίει· και απομακρύνεται έτσι από το πιο σημαντικό, δηλαδή από την πρόταση για το τι και πώς πρέπει να γίνει.
Η οικειοθελής εξαπάτηση
Ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος είχαν φροντίσει να στήσουν άτυπους μηχανισμούς συμμάχων μέσα στις μεγαλύτερες αντίπαλες ελληνικές πόλεις, από χρόνια. Πρόκειται για μια πρωτοποριακή για την εποχή της συστηματική διαδικασία.
Οι υποστηρικτές τους δεν έκαναν ακριβώς κλασική προπαγάνδα υπέρ τους. Έκαναν κάτι άλλο: Αξιοποιούσαν την επιθυμία μεγάλης μερίδας των πολιτών αυτών των πόλεων να θέλουν να πιστέψουν κάτι, όσο προφανές και να είναι πως δεν ευσταθεί. Για παράδειγμα, μιλούσαν για πρόθεση των Μακεδόνων να δημιουργήσουν μια συμμαχία ισότιμων πόλεων, ενώ ήταν προφανές ότι τέτοιου είδους έννοιες, όπως η ισοτιμία, ήταν αδιανόητες για τους Μακεδόνες. Όχι μόνο η Δημοκρατία, αλλά ούτε καν η αριστοκρατία και η ολιγαρχία δεν ήταν νοητές για το απόλυτα συγκεντρωτικό καθεστώς τους. Αυτό μόνο ήξεραν, αυτό μόνο εφάρμοζαν.
Παρά το προφανές, οι περισσότεροι πολίτες π.χ. της Αθήνας ήταν πρόθυμοι να εξαπατηθούν. Θεωρούσαν τους Μακεδόνες μια διέξοδο απέναντι στις δικές τους κακοδαιμονίες: Την παρακμή, την αδυναμία διακυβέρνησης και επίλυσης προβλημάτων, τα αδιέξοδα.
Ο Δημοσθένης τους έλεγε την αλήθεια. Αλλά σ’ ένα τέτοιο σκηνικό δεν είχε πιθανότητες.
Ευκολίας συνέχεια…
Το όπλο των ΜΚΔ σήμερα είναι πολύτιμο, όχι μόνο για την άμεση πληροφόρηση και την ανταλλαγή απόψεων, αλλά γιατί υποχρεώνει συνολικά όλους μας (πολιτικό προσωπικό, ΜΜΕ, πολίτες) να μην προσποιούμαστε άγνοια. Οι αντιστάσεις μέσω των ΜΚΔ απέναντι στις εύκολες συνωμοσιολογίες σε κάθε μία από τις αλλεπάλληλες κρίσεις του τελευταίου καιρού το αποδεικνύουν.
Την ίδια στιγμή, όμως, η πληθώρα πληροφόρησης -και παραπληροφόρησης… - μας σπρώχνουν πιο εύκολα στο να κάνουμε δύο σφάλματα:
(Α) Το σφάλμα της οικειοθελούς εξαπάτησης. Ως νέοι Αθηναίοι, έχουμε όλο και πιο αυξημένη ανάγκη να πιστέψουμε σε κάτι που ακούμε, φτάνει να χαϊδεύει τα αφτιά μας και να μας ηρεμεί, όσο κι αν η λογική μας λέει ότι αυτό δεν ισχύει.
Το φαινόμενο αυτό εντάθηκε π.χ. το 2018. Λίγους μήνες μετά το Κραν Μοντανά, πολλοί υποστηρικτές της λύσης, μέσα στην απελπισία τους, πίστεψαν τις διαβεβαιώσεις του ότι θα συνεχίσει ειλικρινά τις προσπάθειες για λύση μετά την επανεκλογή του. Όσο κι αν τα τεκμήρια και η λογική φώναζαν για το αντίθετο. Αυτό επαναλήφθηκε σε πολλά επίπεδα (όχι μόνο στο Κυπριακό) το 2023, με την εκλογή Χριστοδουλίδη.
Το φαινόμενο έχει και ουρά: Τα τελευταία χρόνια έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να ακούμε και να δεχόμαστε ως παρηγοριά πράγματα που δεν ισχύουν, ώστε πολλοί το εκμεταλλεύονται και σε δεύτερο επίπεδο. Δηλαδή, παίζεται ένα παιγνίδι του στυλ «ξέρουν ότι δεν τα εννοώ, αλλά καταλαβαίνουν και τη σκοπιμότητα να τα λέω και δεν ανησυχούν». Για παράδειγμα, κανένα στέλεχος του ΔΗΚΟ, της ΕΔΕΚ, ακόμη και του ΕΛΑΜ, δεν ανησύχησε ποτέ ότι με τον Ν. Χριστοδουλίδη πάμε για λύση. Αυτό το δευτερογενές φαινόμενο διαχέεται και προς τα κάτω, με αποτέλεσμα να υιοθετείται αυτή η τακτική και από πρόσωπα χαμηλής πολιτικής. «Ξέρουν ότι δεν τα εννοώ, αλλά θα σιωπήσουν»…
(Β) Το σφάλμα της πρόχειρης απάντησης. Γινόμαστε όλο και πιο βιαστικοί στο να βρούμε την πιο απλοϊκή «λύση» ή «απάντηση»:
• «Ο ΔΗΣΥ έχασε τον χαρακτήρα και τη δυναμική του, να πάμε με το ΕΛΑΜ».
• «Το ΑΚΕΛ δεν είναι όσο επιθετικό θα έπρεπε για τα σκάνδαλα, να πάμε με τον Οδυσσέα».
• «Ο Χριστοδουλίδης είναι αδύναμος, να πάμε με τον δυναμικό Φαίδωνα».
• «Ο Τατάρ είναι αδιάλλακτος, να μείνουμε όπως είμαστε».
Με αυτόν τον τρόπο, βγάζουμε κατά κανόνα αβάσιμα συμπεράσματα και κάνουμε τυφλές και αδιέξοδες επιλογές. Μετατρεπόμαστε με ιλιγγιώδη ταχύτητα στην πιο χειροπιαστή απόδειξη ότι ο Δημοσθένης έχει πεθάνει οριστικά…
Το καλάθι
• …με τους πλαστογράφους (1): Να λέμε και τα καλά. Δύο εξελίξεις της εβδομάδας γεννούν αισιοδοξία. Η δικαστική απόφαση για Γ. Γιαννάκη και το πόρισμα της Αρχής κατά της Διαφθοράς για την υπόθεση Σιζόπουλου (χωρίς να παραγνωρίζουμε το τεκμήριο της αθωότητας). Βέβαια, περιφέρεται στα ΜΜΕ και στα ΜΚΔ ότι οι περιπτώσεις όπως του Γ. Γιαννάκη είναι πολλές και γνωστές, και δεν έχει γίνει κάτι γι’ αυτές. Επίσης, το γεγονός ότι στην περίπτωση Σιζόπουλου όλα εξαρτώνται από το αν ο Γενικός Εισαγγελέας θα βγάλει από το αρχείο την υπόθεση είναι η απόδειξη ότι οι φωνές που επέμεναν η ΑκΔ να έχει ανακριτικές αρμοδιότητες ήταν ορθές.
• …με τους πλαστογράφους (2): Η δολοφονία Κερκ στις ΗΠΑ ήδη γίνεται αντικείμενο πλαστογράφησης. Όχι μόνο από τον Τραμπ και τους ανθρώπους του, αλλά και από τη σκοτεινή όψη των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Απίστευτες αναρτήσεις από πολίτες στις ΗΠΑ, αλλά και από μποτς που ελέγχονται από άλλες χώρες, παράγουν κλίμα υστερικής συνωμοσιολογίας. Το οποίο με τη σειρά του σπρώχνει τη χώρα αυτή να περάσει από τον εσωτερικό διχασμό στη συστηματική βία ενός άτυπου εμφυλίου.
• … με τους πλαστογράφους (3): Να μην είσαι σε εμπόλεμη κατάσταση, να εμφανίζονται στον ουρανό της χώρας σου 19 πολεμικά ντρόουνς από την οποία αισθάνεσαι απειλή εδώ και έναν αιώνα, και όλοι (με εξαίρεση την «αδύναμη» ΕΕ) να προσπαθούν να σε πείσουν ότι «βλέπεις φαντάσματα»· και ότι «δεν τρέχει και τίποτα μωρέ»… Θα αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο μόνο όταν σκεφτούμε ότι δεν είμαστε οι μόνοι στον πλανήτη με το αίσθημα της απειλής και της «εθνικής μοναξιάς»…
