Το ερώτημα που βασανίζει τους δημοκρατικούς πολίτες της Κύπρου είναι αν θα πρέπει να δοθεί βήμα σε όλες τις απόψεις που υπάρχουν, ακόμα και όταν αυτές βασίζονται στο μίσος ή σε ψέματα, αν όχι σε μια παράλογη ανάλυση των κοινωνικών φαινομένων. Αναφέρομαι, βέβαια, στην ακροδεξιά η οποία αντιτίθεται στη λαϊκή κυριαρχία και στην αρχή της πλειοψηφίας, ενώ πολλές φορές υποστηρίζει τη βία και, φυσικά, το ιουλιανό πραξικόπημα. Έχει πραγματικά νόημα η συζήτηση σε μια κατάσταση όπου το να έχεις δίκιο από πλευράς γεγονότων δεν θα αλλάξει τίποτα στον διάλογο και όπου, τελικά, το μόνο αποτέλεσμα θα είναι να ανοίξει η πόρτα, στην καλύτερη περίπτωση στην παραπληροφόρηση και στη χειρότερη, που είναι και η συχνότερη, σε έναν οχετό ύβρεων και αισχρών υπονοουμένων;
Αφορμή των πιο πάνω σκέψεων ήταν η εμφάνιση του άρθρου μου στον Πολίτη του π. Σαββάτου με τίτλο «Χίτλερ, Γρίβας και η εργαλειοποίηση του ποδοσφαίρου» που ανήρτησα επίσης στο Facebook. Ένας ακροδεξιός αντέδρασε λέγοντάς με «κομμούνι» και με συμβούλευσε να πάω να ζήσω στη Βόρεια Κορέα! Διέκοψα φυσικά τη «συζήτηση» διότι ήξερα τι θα επακολουθούσε – βρομόλογα, βρισιές και απειλές ακόμα για τη σωματική μου ακεραιότητα.
Όμως, τέτοια περιστατικά δεν περιορίζονται σε μερικούς νεαρούς που ίσως έχουν τον Χίτλερ ως ίνδαλμα. Πριν δύο χρόνια φιλοξένησε ο «Πολίτης» ένα άρθρο μου με τίτλο «Η 1η Απριλίου 1955 γέννησε τo πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974». Σ΄αυτό το άρθρο επιχειρηματολογούσα ότι ο αγώνας της ΕΟΚΑ μόνο δεινά επισώρευσε. Κάποιος βουλευτής -μάλιστα, βουλευτής!- εξαιτίας της δημοσίευσης του άρθρου έγραψε στον «τοίχο» του στο Facebook: «ο Κουμουλλής έχει τον νου της τσιριπίλλας». Στην ανάρτησή του περιέλαβε μόνο μία παράγραφο του άρθρου και, φυσικά, δεν κατέβαλε την παραμικρή προσπάθεια να αμφισβητήσει με επιχειρήματα το περιεχόμενο του άρθρου. Οι βρισιές και τα… διακοσμητικά επίθετα που εκσφενδονίστηκαν εναντίον μου από το τσούρμο των υποστηρικτών αυτού του «εθνοπατέρα» στο Facebook είναι απερίγραπτα και, βέβαια, παραβίαζαν τον νόμο περί ρητορικής μίσους. Δεν θα περίμενα κάτι διαφορετικό από οπαδούς ενός βουλευτή που αποτελεί την επιτομή της υπερεθνικιστικής ιδεολογίας. Με σχολίασαν πάνω από 100 άτομα στον «τοίχο» του βουλευτή στο Facebook αλλά ΚΑΝΕΝΑΣ δεν με αντιμετώπισε με επιχειρήματα -όλοι με βρισιές και αισχρά υπονοούμενα. Και αυτό, αντικειμενικά, είναι σαφές δείγμα ανοησίας. Για αυτό κι εγώ δεν απάντησα κανενός. Έχω μάθει να μην σπαταλώ ενέργεια άσκοπα. Στις σπάνιες περιπτώσεις όπου εξακολουθώ να έρχομαι αντιμέτωπος σε ιδιωτικό περιβάλλον με κάποιον που συμπαθεί την ακροδεξιά, είτε φεύγω είτε υιοθετώ την παθητική στάση μιας Σφίγγας είτε ακόμα και ενός ανόητου που δεν καταλαβαίνει τίποτα. Όπως λέει μια γαλλική παροιμία, «Να κουβεντιάζεις με δογματικούς και ανόητους είναι σαν ν’ ανάβεις δάδα για τους τυφλούς».
Η συζήτηση με την ακροδεξιά έχει νόημα μόνο για εκείνους. Όχι για τους δημοκράτες. Ακούμε συχνά ότι δεν πρέπει να αφήνουμε ορισμένα κοινωνικά ζητήματα στην ακροδεξιά και ότι για αυτό πρέπει να διασταυρώσουμε τα ξίφη μας μαζί τους, στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση. Θα διαφωνούσα με αυτή την ιδέα. Φυσικά, πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλα τα κοινωνικά ζητήματα, πρέπει να μιλήσουμε για την ακροδεξιά, για τις ιδέες της. Αλλά όχι μαζί τους. Η έκθεση των θέσεών της στα mainstream μέσα ενημέρωσης χρησιμεύει κυρίως στο να κανονικοποιήσει την ακροδεξιά (όπως έχει συμβεί με το ΕΛΑΜ ), να διευρύνει στα άκρα αυτό που μια κοινωνία θεωρεί σωστό να πει σε μια δεδομένη στιγμή (να ανοίξει περαιτέρω «το παράθυρο του Overton», όπως λένε οι κοινωνικοί επιστήμονες).
Θα αντιταχθεί από κάποιους ότι η ακροδεξιά είναι ήδη πανταχού παρούσα στα κοινωνικά δίκτυα, με μέσα που άλλες ιδεολογικές οικογένειες δεν διαθέτουν. Ναι, τα mainstream κοινωνικά δίκτυα είναι πιθανώς χαμένο έδαφος για τους δημοκράτες. Το Twitter και το Facebook έχουν γίνει βόθροι όπου ακούγονται μόνο οι πιο αδυσώπητοι φωνακλάδες (π.χ. ο βουλευτής που ανέφερα) και όπου οι πιο σάπιες ιδέες τραβούν την προσοχή. Αυτό όμως δεν είναι λόγος να πολεμήσουμε τα ΜΜΕ. Το γεγονός ότι τα πράγματα είναι πιο βρόμικα αλλού δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να διατηρούμε το δικό μας περιβάλλον καθαρό. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι η συζήτηση με την ακροδεξιά την κάνει ακουστή, αξιόπιστη, σοβαρή. Δημιουργείται η εντύπωση ότι οι ακροδεξιοί είναι σοβαροί συνομιλητές. Δεν είναι αντιδημοκρατικό να τους αρνείσαι το κόκκινο χαλί. Ήδη καταλαμβάνουν πάρα πολύ χώρο παντού και επιβάλλουν τις εμμονές τους στη δημόσια συζήτηση. Εδώ και αρκετά χρόνια, μιλάμε μόνο για τους υποτιθέμενους κινδύνους του «wokeism». Αυτή η λέξη χρησιμοποιείται ήδη και στην Κύπρο και περιγράφει τις προοδευτικές ή αριστερές στάσεις ή πρακτικές, ιδίως εκείνες που αντιτίθενται στην κοινωνική αδικία ή τη διάκριση, οι οποίες θεωρούνται από την ακροδεξιά δογματικές, φαρισσαϊκές, επιβλαβείς ή ανειλικρινείς. Αυτή η εφεύρεση της ακροδεξιάς έχει διεισδύσει σε σχεδόν κάθε ιδεολογικό κίνημα και έχει καταλάβει έναν τρελό χώρο στα μέσα ενημέρωσης. Οι άνθρωποι που λένε ότι η συζήτηση με την ακροδεξιά βοηθά να την κρατήσει υπό έλεγχο φαίνεται να απολαμβάνουν την πολυτέλεια του να μην βρίσκονται στο στόχαστρό της.
Εν περιλήψει, οι ακροδεξιοί πρέπει να καταπολεμηθούν αλλά όχι να συζητούμε με αυτούς. Δεν μπορούμε να τους αγνοήσουμε λόγω της απειλής που αποτελούν. Μπορούμε όμως να προετοιμάσουμε ομιλίες και γραπτό υλικό για να αντικρούσουμε τα ψέματά τους και να διαψεύσουμε τις διάφορες πτυχές της ιδεολογίας τους. Οι ακροδεξιοί είναι αδιάφοροι στα επιχειρήματα, ενώ χρησιμοποιούν μια παρανοϊκή συνωμοσιολογική θεωρία. Δεν καταλαβαίνουν τι θα πει δημοκρατικός διάλογος αφού δεν πιστεύουν στη δημοκρατία.
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
