Του Κυριάκου Ιακωβίδη*
Το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας ετοίμασε τον «Περί Κοινωνικής Συμμετοχής, Συμπερίληψης και Ανεξάρτητης Διαβίωσης Ατόμων με Αναπηρίες Νόμο του 2025», ο οποίος βρίσκεται στο στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης. Όπως αναφέρεται στο Άρθρο 3 «Σκοπός του παρόντος Νόμου είναι η ρύθμιση των υπηρεσιών και παροχών ανεξάρτητης διαβίωσης προς τα άτομα με αναπηρίες, που τα υποστηρίζουν και ενδυναμώνουν και υλοποιούν τα δικαιώματα τους για κοινωνική συμμετοχή, συμπερίληψη και ανεξάρτητη διαβίωση, σύμφωνα με τις αρχές, αξίες και τις υποχρεώσεις του κράτους που καθορίζει η Σύμβαση».
Επιδίωξη του Νόμου είναι δήθεν η ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρίες, αλλά στην πραγματικότητα προβλέπεται κυρίως η υποστηριζόμενη διαβίωση σε κατοικίες 5 ατόμων που ουσιαστικά δεν διαφέρει από την ιδρυματοποίηση. Ωστόσο, σκοπός του φαίνεται να είναι κυρίως η εξυπηρέτηση των λειτουργικών ατόμων με αναπηρία, που ήδη ζουν ανεξάρτητα, προσφέροντάς τους παροχές και υπηρεσίες και η παραπομπή των μη λειτουργικών ατόμων με αναπηρία στην ιδρυματοποίηση, χρησιμοποιώντας τον εύηχο όρο «υποστηριζόμενη ανεξάρτητη διαβίωση». Η απόφαση αυτή συνιστά κατάφορη παραβίαση του Άρθρου 19 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, που έχει κυρώσει η Κυπριακή Δημοκρατία.
Με απλά λόγια, αυτό που στην ουσία προωθεί το Νομοσχέδιο είναι η δημιουργία μικρών ιδρυμάτων, που θα λειτουργούν οργανισμοί, εταιρείες και άτομα, οι λεγόμενοι πάροχοι υπηρεσιών, με εξουσίες πάνω στα άτομα με αναπηρία. Στο εν λόγω Νομοσχέδιο και συγκεκριμένα στη Ρύθμιση της Δικαιοπρακτικής Ικανότητας, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι: «Ανεξάρτητα από τις διατάξεις των άρθρων 12 και 13 του παρόντος Νόμου η αρμόδια αρχή δύναται να ρυθμίζει με απόφαση της προς όφελος δικαιούχου παροχών, ή υπηρεσιών, οποιαδήποτε τυχόν θέματα προκύπτουν σε σχέση με την άσκηση των δικαιωμάτων του που προβλέπονται στον παρόντα Νόμο».
Αυτό συνιστά κατάφορη παραβίαση του Άρθρου 12 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Με την πρόνοια αυτή, δίνονται ευρείες εξουσίες στο Τμήμα Κοινωνικής Ενσωματωσης μονομερώς χωρίς Διάταγμα Δικαστηρίου και χωρίς τη θέση της οικογένειας να αποφασίζει για την δικαιοπρακτική ικανότητα των ατόμων. Οποιαδήποτε ρύθμιση που επιτρέπει σε διοικητικό όργανο να αποφασίζει για το άτομο χωρίς Διάταγμα Δικαστηρίου ουσιαστικά του στερεί την αναγνωρισμένη δικαιοπρακτική του ικανότητα.
Μια άλλη παράλογη, αλλά κυρίως παράνομη πρόνοια του εν λόγω Νομοσχεδίου είναι ότι ζητά από γονείς ανηλίκων με αναπηρία να υποβάλλουν αίτηση για πρόσβαση σε υπηρεσίες και παροχές «ανεξάρτητης διαβίωσης», ενώ θα έπρεπε οι συντάκτες του να γνωρίζουν ότι απαγορεύεται δια νόμου να διαβιούν μόνοι τους οι ανήλικοι. Με απλά λόγια, είτε δεν εννοούν την πραγματική έννοια του όρου «ανεξάρτητη διαβίωση», είτε ζητούν από τους γονείς να κλείσουν τα παιδιά τους σε μικρά ιδρύματα.
Παράλληλα και ενώ το Νομοσχέδιο προνοεί παροχές και υπηρεσίες στα λειτουργικά άτομα με αναπηρία, που ήδη ζουν ανεξάρτητα, παραπέμπει τα μη λειτουργικά άτομα με αναπηρία στην «υποστηριζόμενη διαβίωση», δηλαδή στον εγκλεισμό τους σε μικρά ιδρύματα, γεγονός που αποτελεί κατάφορη παράβαση του άρθρου 19 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα άτομα με αναπηρία.
Ιδιαίτερα προβληματικό είναι ότι η Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ), η οποία συμμετείχε στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία, δεν άσκησε αποτελεσματική παρέμβαση για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Η στάση αυτή αφήνει κενό εκπροσώπησης και επιτρέπει την προώθηση ρυθμίσεων που αντιστρατεύονται τις αρχές της Σύμβασης.
Περαιτέρω, το Νομοσχέδιο περιλαμβάνει πρόνοιες που οδηγούν σε αποκοπές ή περιορισμούς επιδομάτων - παροχών, αντί για ουσιαστική ενίσχυσή τους. Έτσι, ενώ προσφέρει επιλεκτικές υπηρεσίες σε όσους ήδη ζουν αυτόνομα, θέτει αυστηρότερα κριτήρια ή μειώσεις στις παροχές για όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, υπονομεύοντας ακόμη περισσότερο το δικαίωμα στην ισότητα και την κοινωνική προστασία.
Μια άλλη περίεργη και παράλογη πρόνοια σύμφωνα με το Άρθρο 4 (ζ) (ΙΙ), παράρτημα 3, πίνακας 10 που αφορά την χρήση δελτίου στάθμευσης ατόμων με αναπηρίες είναι η απαγόρευση της χρήσης δελτίου στάθμευσης από άλλο άτομο εκτός αν ο δικαιούχος κατεβαίνει προσωρινά από το αυτοκίνητο και ο συνοδός του παραμένει στο αυτοκίνητο περιμένοντας τον δικαιούχο να επιστρέψει. Δηλαδή, αν κάποιος μεταφέρει ένα μη λειτουργικό άτομο σε μια υπεραγορά, θα πρέπει να στείλει μόνο του το μη λειτουργικό άτομο στην υπεραγορά και ο γονιός ή ο συνοδός να το περιμένει στο αυτοκίνητο. Εδώ η λογική ψηλώνει ψηλά τα χέρια. Εκτός και αν ο στόχος του Νομοσχεδίου είναι να εξυπηρετεί κυρίως τα άτομα με ελαφρά αναπηρία που θα επιλέξουν την υπηρεσία του οδηγού και αυτά που έχουν βαριά αναπηρία ή είναι μη λειτουργικά να τα πετάξουμε στον Καιάδα.
* Δημοσιογράφος / Πολιτικός Επιστήμονας
