Το 1915, έξι περίπου μήνες μετά την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βρετανός Λόρδος του Ναυαρχείου (κάτι σαν υπουργός Πολέμου) Ουίνστον Τσώρτσιλ εμπνεύστηκε από το γραφείο του την επιχείρηση της Καλλίπολης. Δηλαδή την κατάληψη της χερσονήσου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ήλεγχε τα Στενά. Ήταν κρίσιμης στρατηγικής σημασίας, προκειμένου ο συμμαχικός ρωσικός στόλος να έχει ελεύθερη διέλευση και πρόσβαση στη Μεσόγειο.
Η επιχείρηση αποδείχτηκε μια τραγωδία. Υπολογίζεται ότι σε αυτήν πέθαναν περίπου 250 χιλιάδες στρατιώτες και από τις δύο πλευρές. Κράτησε σχεδόν έναν χρόνο, και εκτός από τους νεκρούς, είχε ως αποτέλεσμα την κορύφωση της γενοκτονίας των Αρμενίων, την καθυστέρηση στην παρέμβαση των συμμάχων σε άλλα μέτωπα – πράγμα που παρέτεινε κατά πολύ τον πόλεμο – και την πτώση της κυβέρνησης στην οποία ήταν υπουργός.
Ο Τσώρτσιλ δεν το ξεπέρασε ποτέ. Οι εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί εξαιτίας μιας ιδέας, σ’ ένα γραφείο πάνω από χάρτες και έγγραφα, τον στοίχειωναν μέχρι το τέλος της ζωής του. Παραμονές της απόβασης στη Νορμανδία, αυτός, ο «Πρωθυπουργός της νίκης», απομονώθηκε από όλους, επειδή αντιτασσόταν με σθένος στην απόβαση. Τον στοίχειωναν οι νεκροί της επιχείρησης της Καλλίπολης.
Τα χειρότερα
Ο Τσώρτσιλ έζησε και πέθανε με την ενοχή του θανάτου εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας μιας «ιδέας» που τον κατάπιε μέσα στο γραφείο του. Θα τον έπιανε το γνωστό κυπριακό γελόκλαμαν, αν ήξερε ότι το 2025, ογδόντα ακριβώς χρόνια μετά το αμάρτημά του, εκατομμύρια άνθρωποι πάνω στον πλανήτη κάνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα.
Για την ακρίβεια, δεν κάνουμε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Εκείνος αισθανόταν ενοχές, πίστευε ότι πήρε στον λαιμό του χιλιάδες ανθρώπους, ενώ εμείς είμαστε ήσυχοι με τη συνείδησή μας και δεν δίνουμε λογαριασμό σε κανένα. Εμείς παίρνουμε αποφάσεις, διαμορφώνουμε τον κόσμο και την τύχη των ίδιων των παιδιών μας, χωρίς να καθόμαστε σε υπουργικό γραφείο. Απλώς στον καναπέ μας, μπροστά στην τηλεόραση και κυρίως με το τάμπλετ στο χέρι, για να κάνουμε ανάρτηση με τις απόψεις και τις δικές μας ιδέες. Άρα, δεν έχουμε καμιά ευθύνη και καμιά τύψη.
Επειδή το γραφείο του Λόρδου του Ναυαρχείου δεν σου εξασφαλίζει καμιά προστασία από την αίσθηση ευθύνης και από τις τύψεις. Ενώ ο καναπές, είναι το απόγειο της στρέβλωσης της δημοκρατίας: Σκέφτομαι ό,τι θέλω, αποφασίζω ό,τι θέλω, συνδιαμορφώνω με άλλους το μέλλον μέσα από τις ιδέες και τις απόψεις μου στα ΜΚΔ· χωρίς να δίνω λογαριασμό σε κανένα για ό,τι σκέφτομαι και αποφασίζω!
Στην κοιλάδα του Ηλά…
Η εύκολη διαμόρφωση απόψεων και οι «ιδέες» εκ του ασφαλούς δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Μάλιστα, πολλοί λαοί στην αρχαιότητα δεν έβλεπαν τίποτε κακό στο να έχεις «ιδέες», να παρακολουθείς και να λες την άποψή σου, και να μη δίνεις λογαριασμό σε κανένα, όταν αυτές διαψεύδονται.
Κατά την εβραϊκή μυθολογία, οι Ιουδαίοι στον πόλεμο με τους Φιλισταίους ταμπουρώθηκαν πίσω από ένα ύψωμα και επί σαράντα μέρες είχαν άποψη για τα πάντα, αλλά δεν ένιωθαν καμιά ευθύνη να αντιμετωπίσουν τον Γολιάθ. Μετά, πολύ ευχαρίστως έστειλαν στην κοιλάδα του Ηλά, ένα μικρό παιδί για να αντιμετωπίσει τον γίγαντα – και να του κόψει το κεφάλι «προς δόξαν Θεού». Κι ενώ ο Δαβίδ νικούσε, οι Ιουδαίοι έκαναν κερκίδα…
Η εύκολη άποψη, χωρίς ανάληψη ευθύνης, αντικαταστάθηκε στη συνέχεια (από λαούς που καλλιέργησαν τη σκέψη και τη φιλοσοφία) από το δίδυμο «δικαίωμα-ευθύνη». Ώσπου ήρθε το σύγχρονο χάος, υπό μορφή καναπέ.
Παραδείγματα
• «- Οι Παλαιστίνιοι έχουν το δίκαιο με το μέρος τους, οι Ισραηλινοί έχουν τη δύναμη και την υποστήριξη των ΗΠΑ.
- Αλλά στο τέλος θα νικήσουν οι Παλαιστίνιοι.
- Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς στην Κύπρο».
Το πρώτο μέρος είναι σωστή διαπίστωση. Το δεύτερο μέρος αυθαίρετη «σύλληψη» και ευσεβοποθισμός. Το τρίτο είναι η αποθέωση του «Δαβιδισμού»: Κανένας από όσους το λένε δεν θα άντεχε ούτε δυο μέρες να ζει όπως ζουν οι Παλαιστίνιοι. Ούτε να βλέπει τα παιδιά του να πεθαίνουν. Κι όμως, στο διαδίκτυο θα δεις άπειρες παραλλαγές αυτών των «αναλύσεων». Κανένας δεν πληρώνει «φόρο», κανένας δεν νιώθει την ανάγκη να πει «έκανα λάθος».
• «- Οι Ουκρανοί έχουν την υποστήριξη της Ευρώπης.
- Αν δεν την είχαν, θα είχαν ηττηθεί από τους πρώτους μήνες και ο πόλεμος θα είχε λήξει.
- Άρα, για τη συνέχιση του πολέμου φταίνε οι Ευρωπαίοι, που υποστηρίζουν τους ναζιστές Ουκρανούς εναντίον της ισχυρής Ρωσίας, που έχει έναν πραγματικό ηγέτη».
Οι δύο πρώτες διαπιστώσεις είναι προφανώς ορθές. Το συμπέρασμα είναι ένα αυθαίρετο κατασκεύασμα, ένα άλμα σκέψης που στοχεύει απλώς να καλύψει ένα ανεξήγητο μίσος προς ό,τι έχει να κάνει με τη λέξη Ευρώπη, και μια περίεργη λατρεία προς τον αυταρχισμό και τη «σκληρή» ηγεσία. Από ανθρώπους οι οποίοι μια χαρά θα μπορούσαν να ζουν σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα και να εκφράζονται ελεύθερα, αλλά δεν θα διανοούνταν καν να ζήσουν στη σημερινή Ρωσία.
• «- Με την είσοδό μας στην ΕΕ, οι αρχές και αξίες της θα διαμορφώσουν το περιεχόμενο της λύσης.
- Άρα, να ψηφίσουμε «όχι» στο σχέδιο Ανάν».
Πάνω σε ένα λογικοφανές αξίωμα χτίστηκε ένα ψευδές συμπέρασμα. Το μοτίβο αυτό είναι έκτοτε επαναλαμβανόμενο: «Με την παραμονή 650 Τούρκων στρατιωτών και τη μία τουρκοκυπριακή ψήφο θα είμαστε υποχείριο της Τουρκίας, άρα όχι στο Κραν Μοντανά». «Με τις τριμερείς, τον EastMed, τον GSI θα περικυκλώσουμε και θα απομονώσουμε την Τουρκία». «Με τη διέλευση των δύο F-16 στην παρέλαση αναβιώνει το ενιαίο αμυντικό δόγμα, άρα θα έχουμε στη διάθεσή μας και τις φρεγάτες BELARA και τα F-35 που δεν έχει η Τουρκία». Όλα αυτά διαψεύστηκαν και διαψεύδονται διαρκώς, αλλά κανένας από όσους τα έλεγαν, τα διακήρυσσαν, τα έγραφαν δεν ένιωσε ποτέ τύψεις και ενοχές για τις «απόψεις» και «ιδέες» του· και δεν ζήτησε ποτέ συγνώμη, δεν είπε ποτέ έστω ένα «έκανα λάθος!».
Όλα αυτά θα ήταν επιπολαιότητες, αν δεν έτειναν να γίνουν κυρίαρχα μοτίβα σκέψης. Αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη να αναβαθμιστεί το αίτημα για Λογοδοσία. Όχι μόνο σε επίπεδο ηγεσιών, αλλά και σε επίπεδο είτε παρατρεχάμενων, είτε ακόμη και στο δικό μας, των απλών πολιτών.
Όλοι οφείλουμε να έχουμε προσωπική ευθύνη για τα λόγια και τις πράξεις μας. Η ομολογία του λάθους είναι γενναιότητα, είναι πράξη δικαιοσύνης που σπρώχνει μια κοινωνία μπροστά.
Αν το «έκανα λάθος» δεν γίνει κουλτούρα, τότε το «δικαιούμαι να κάνω συνεχώς λάθος» θα γίνει κανόνας.
Εκτός κι αν κάνω λάθος…
Το καλάθι
• …με τα μεταναστευτικά πουλιά (1): Όπως πάμε θα έχουμε κρίση λογικής… Σε τηλεοπτική συζήτηση, ο εκπρόσωπος του ΕΛΑΜ διαμαρτυρήθηκε για τον θόρυβο που γίνεται εναντίον όσων κυνηγούν παράνομα αμπελοπούλια! Οι «λόγοι» είναι δύο: (α) Το θέμα θέτουν πρωτίστως ξένοι (διεθνείς ΜΚΟ). (β) Τα αμπελοπούλια είναι μεταναστευτικά πουλιά, ενώ το ενδιαφέρον μας θα έπρεπε να στρέφεται αποκλειστικά στα ντόπια, στα ενδημικά… Ρατσισμός κατά των μεταναστών, ακόμη κι όταν είναι απλώς πουλιά!
• … με τα μεταναστευτικά πουλιά (2): Το ξύλο από ένστολους εναντίον διαδηλωτών που διαμαρτύρονταν ειρηνικά για τη γενοκτονία στην Παλαιστίνη δεν ήταν καθόλου «ατυχής απόφαση της στιγμής» από κάποιον χαμηλόβαθμο. Για την ακρίβεια, ήταν μια «έξυπνη» κυβερνητική κίνηση: (α) Κτυπώντας κατά τεκμήριο αριστερούς, συσπειρώνεις το δεξιό ακροατήριο και απομονώνεις τη διαμαρτυρόμενη Αριστερά. (β) Δίνεις εντυπώσεις γι’ αυτό που οι επικοινωνιολόγοι σου λένε ότι απουσιάζει από την εικόνα σου, δηλαδή «πυγμή» και «αποφασιστικότητα». (γ) Κλείνεις το μάτι στο ΕΛΑΜ και στο ελαμίζον κομμάτι της Δεξιάς. (δ) Δίνεις διαπιστευτήρια στον Νετανιάχου. Με έναν σμπάρο τέσσερα τρυγόνια – ενδημικά ή μεταναστευτικά…
• … με τα μεταναστευτικά πουλιά (3): Ο Τουφάν Ερχιουρμάν πάει καλά δημοσκοπικά. Φαίνεται να έχει περισσότερες πιθανότητες εκλογής από τον Ερσίν Τατάρ, αν και ποτέ δεν ξέρεις. Πάντως, στο προεδρικό επιτελείο και στα υψηλά δώματα του Υπουργείου Εξωτερικών, η αρχική ανησυχία για το ενδεχόμενο εκλογής Ερχιουρμάν έχει αντικατασταθεί από τακτικό σχεδιασμό γι’ αυτό το ενδεχόμενο: Αρχικά χαιρετίζουμε και εκφράζουμε υψηλές προσδοκίες, πριν και κατά την πενταμερή εκφράζουμε δήθεν αδημονία για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων (αλλά βάζοντας στο τραπέζι μαξιμαλιστικές διαδικαστικές θέσεις), και στη συνέχεια κολυμπούμε άνετα μέσα από τους περιορισμούς που θα βάζει η Άγκυρα στον Ερχιουρμάν. Εδώ έναν Ακιντζί και τον φάγαμε, δεν θα φάμε τον Ερχιουρμάν;…
