Θα μπορούσε ένας Λεμεσιανός να αντικαταστήσει το αυτοκίνητό του με ένα ποδήλατο; Υπάρχει τρόπος η Λεμεσός να αποκτήσει περισσότερους ποδηλάτες; Ποια τα προβλήματα σήμερα; Τελικά, είναι εφικτό να χρησιμοποιείς το ποδήλατο σε τέτοιες θερμοκρασίες και τελικά… το ποδήλατο είναι μέσο μεταφοράς ή μέσο άθλησης και ψυχαγωγίας; O Κρις Μπράντλετ, διευθυντής Διεθνών Σχέσεων της Ολλανδικής Πρεσβείας Ποδηλασίας (Dutch Cycling Embassy) και συγγραφέας βιβλίων με θέμα τον ανθρωποκεντρικό σχεδιασμό στις πόλεις, βρέθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στη Λεμεσό, καλεσμένος της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Φίλοι της Γης» για το συνέδριο «Μικροκινητικότητα: Διαμορφώνοντας το Μέλλον των Αστικών Μεταφορών». Είχε την ευκαιρία να ποδηλατήσει μαζί με μία μεγάλη ομάδα ντόπιων (και τον πρέσβη της Ολλανδίας), στους ποδηλατόδρομους αλλά και… δρόμους της Λεμεσού, μεταφέροντας τη δική του εμπειρία για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στην πόλη.
Τι είναι η Ολλανδική Πρεσβεία Ποδηλασίας;
Η Ολλανδική Πρεσβεία Ποδηλασίας είναι ένα μη κερδοσκοπικό δίκτυο δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών από την Ολλανδία που επιθυμούν να μοιραστούν τις γνώσεις και την εμπειρογνωμοσύνη τους για να βοηθήσουν πόλεις ανά το παγκόσμιο να γίνουν πιο φιλικές για το ποδήλατο και να βιώσουν τα πολλά πλεονεκτήματά του.
Μόλις ποδηλατήσατε μαζί με άλλους, στη Λεμεσό, στο κέντρο της πόλης και σε ορισμένους ποδηλατόδρομους. Πώς σας φάνηκαν οι υποδομές μας; Μπορούμε να τις βελτιώσουμε;
Η απάντηση είναι ένα ξεκάθαρο «ναι». Θα περιέγραφα τις υποδομές ως αποσπασματικές και ασυνεχείς. Υπήρχαν άνετοι και ασφαλείς ποδηλατόδρομοι, εντελώς διαχωρισμένοι από την τροχαία κίνηση, όπου μπορούσαμε να ποδηλατούμε δίπλα-δίπλα. Όμως, αυτοί οι ποδηλατόδρομοι εξαφανίζονταν ξαφνικά και βρισκόμασταν δίπλα σε φορτηγά και αυτοκίνητα. Η πρόκληση είναι να συνδέσουμε αυτές τις καλές υποδομές, ώστε να είναι πιο ασφαλείς, για να μπορούν περισσότεροι άνθρωποι να επιλέγουν το ποδήλατο, όχι μόνο οι αφοσιωμένοι ή οι τολμηροί ποδηλάτες ή όσοι δεν έχουν άλλη επιλογή.
Τα ειδικά χαρακτηριστικά της Λεμεσού (αποστάσεις, τοπογραφία, κλίμα) επιτρέπουν το ποδήλατο στην πόλη;
Οπουδήποτε και αν πάμε ακούμε ότι η πόλη είναι μοναδική, έχει ζέστη ή πολύ κρύο. Και σε κάποιον βαθμό αυτά μπορεί να ισχύουν, αλλά το πρόβλημα είναι ότι οι πόλεις χρησιμοποιούν αυτά τα εμπόδια ως δικαιολογίες για να μην επενδύσουν σε ποδηλατικές υποδομές. Έτσι, ο κόσμος δεν ποδηλατεί, όχι λόγω του καιρού, αλλά επειδή είναι επικίνδυνο, άβολο και μη πρακτικό, παρ' όλο που οι περισσότερες πόλεις είναι σχετικά επίπεδες και πολλά δρομολόγια της καθημερινότητας είναι κοντά στο σπίτι. Πόλεις όπως η Σεβίλλη έχουν αναπτύξει δίκτυα ποδηλατόδρομων, αποδεικνύοντας ότι τα γεωγραφικά ή κλιματικά εμπόδια είναι κυρίως ψυχολογικά. Το βασικό είναι η πολιτική βούληση, η δέσμευση και η θέληση για σωστή κατανομή του δημόσιου χώρου. Επίσης, η ανάπτυξη του ηλεκτρικού ποδηλάτου έχει αλλάξει τα δεδομένα καθώς είναι πολύ πιο γρήγορο, μειώνει την κούραση και επιτρέπει μεγαλύτερες διαδρομές, υποστηρίζοντας τόσο τις καθημερινές μετακινήσεις όσο και τον τουρισμό εκτός πόλης, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν άνετα να διανύουν 40 ή 50 χιλιόμετρα την ημέρα με ένα ηλεκτρικό ποδήλατο.
Τι είδους οφέλη προκύπτουν αν οι άνθρωποι επιλέγουν το ποδήλατο αντί του αυτοκινήτου;
Δεν έχει μόνο περιβαλλοντικά οφέλη αλλά βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Μειώνοντας την κίνηση και τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα, οι δρόμοι γίνονται πιο φιλικοί για όλους: παιδιά, ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες. Στις περισσότερες πόλεις, οι μετακινήσεις σχεδιάζονται για όσους έχουν τη σωματική και οικονομική δυνατότητα. Στην Ολλανδία, οι έφηβοι είναι ανεξάρτητοι, μετακινούνται μόνοι τους με ποδήλατο, ενώ σε άλλες χώρες οι γονείς λειτουργούν ως «οδηγοί ταξί». Όταν μετακομίσαμε από τον Καναδά στην Ολλανδία πριν έξι χρόνια, τα παιδιά μας, 10 και 12 ετών, απέκτησαν αμέσως αυτονομία. Πήγαιναν μόνα τους σχολείο, σε φίλους, σε δραστηριότητες. Αυτό δεν ωφέλησε μόνο τα ίδια, αλλά και εμάς, απελευθερώνοντας χρόνο και μειώνοντας το άγχος. Το ποδήλατο δεν είναι αυτοσκοπός αλλά ένα εργαλείο για να γίνουν καλύτερες οι πόλεις μας.
Πώς μεταφέρετε τα ψώνια του σουπερμάρκετ και άλλα ογκώδη αντικείμενα με το ποδήλατο;
Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι η απάντηση δεν είναι «όλα ή τίποτα», πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί το αυτοκίνητό του για ορισμένες εργασίες αν θεωρεί ότι είναι το πιο κατάλληλο μέσο, αλλά δεν θα έπρεπε να προσπαθούμε να εφεύρουμε δικαιολογιες για να πείσουμε ότι το ποδήλατο δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες μας. Προσωπικά, έχω ένα μεγάλο πλαστικό καφάσι στο μπροστά μέρος του ποδηλάτου μου και μεταφέρω εύκολα τρεις σακούλες με ψώνια. Επίσης, στην Ολλανδία υπάρχουν τα λεγόμενα ποδήλατα cargo που είναι συνήθως ηλεκτρικά και μπορούμε να τα ενοικιάσουμε με την ώρα για να μεταφέρουμε τα πάντα, από χριστουγεννιάτικα δέντρα μέχρι έπιπλα. Πολλές επιχειρήσεις τα χρησιμοποιούν για παραδόσεις και υπηρεσίες (π.χ. υδραυλικοί, κηπουροί κ.ά.), καθώς προσφέρουν συγκριτικά πλεονεκτήματα ως προς την εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος. Μάλιστα, υπάρχουν πλέον και κρατικές επιδοτήσεις γι’ αυτά καθώς φαίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων στις πόλεις μας.
Συχνά ακούμε ότι οι Κύπριοι δεν έχουν ποδηλατική κουλτούρα. Πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε τον κόσμο αλλάζοντας αυτή τη νοοτροπία;
Η Σεβίλλη είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα πόλης χωρίς ποδηλατική κουλτούρα, που μέσα σε 18 μήνες δημιούργησε ένα εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατόδρομων. Το ποσοστό μετακινήσεων με ποδήλατο εκτοξεύτηκε από 0,5% σε 6%, αποδεικνύοντας ότι οι σωστές υποδομές προσκαλούν τον κόσμο και δημιουργούν αυτό που λέμε ποδηλατική κουλτούρα. Επίσης, κατά την πανδημία, όταν οι δρόμοι άδειασαν από αυτοκίνητα, πολλοί άνθρωποι άρχισαν να τους χρησιμοποιούν διαφορετικά: με ποδήλατα, πατίνια ή απλώς περπατώντας. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει ανάγκη για εναλλακτικές μετακινήσεις, αλλά οι άνθρωποι πολύ απλά δεν αισθάνονται άνεση στους δρόμους λόγω της κυριαρχίας των αυτοκινήτων. Με σωστή ηγεσία και επενδύσεις στις υποδομές, η Λεμεσός μπορεί να αναπτύξει γρήγορα ποδηλατική κουλτούρα, όπως συνέβη σε πολλές άλλες πόλεις παγκοσμίως.
Είναι ακριβές οι ποδηλατικές υποδομές;
Οι επενδύσεις σε ποδηλατικές υποδομές συχνά θεωρούνται χαμένα χρήματα, ενώ οι επενδύσεις για το αυτοκίνητο θεωρούνται απαραίτητες. Όμως, κάθε φορά που κάποιος επιλέγει το ποδήλατο αντί για το αυτοκίνητο η κοινωνία εξοικονομεί χρήματα, λιγότερα έξοδα υγείας, λιγότερη συντήρηση δρόμων, λιγότερη κίνηση. Υπολογίζεται ότι για κάθε χιλιόμετρο ποδηλασίας αντί οδήγησης αυτοκινήτου η κοινωνία κερδίζει περίπου €1,20. Άρα, αντί να βλέπουμε τις ποδηλατικές υποδομές ως έξοδο πρέπει να τις θεωρούμε επένδυση με μακροπρόθεσμα οφέλη.
Φοράτε κράνος όταν ποδηλατείτε στην Ολλανδία;
Στην Ολλανδία, λίγοι επιλέγουν να φορούν κράνος, καθώς η ασφάλεια προέρχεται από τις υποδομές. Σε κάποιες χώρες, η επιβολή της χρήσης του ποδηλατικού κράνους χρησιμοποιείται καταχρηστικά, στοχοποιώντας ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ενώ συχνά αποθαρρύνει την ποδηλασία, στέλνοντας το μήνυμα ότι είναι επικίνδυνη. Όμως, οι στατιστικές δείχνουν ότι τα οφέλη του ποδηλάτου σε επίπεδο κοινωνίας και υγείας είναι πολύ περισσότερα από τον κίνδυνο τραυματισμού και σίγουρα η Αστυνομία θα έπρεπε να επικεντρώνεται σε άλλα πιο σοβαρά ζητήματα από το ποδηλατικό κράνος, που είναι αμφίβολο αν όντως μπορεί να προστατέψει αποτελεσματικά σε περίπτωση σύγκρουσης με αυτοκίνητο.
Τι μπορούμε να απαντούμε σε όσους μας λένε ότι «εδώ δεν είναι Ολλανδία, εδώ είναι Κύπρος»;
Δεν πιστεύω ότι η Κύπρος θέλει και δεν χρειάζεται να γίνει Ολλανδία, αλλά μπορεί να αντλήσει έμπνευση από τις στρατηγικές της. Το ζητούμενο δεν είναι η αντιγραφή, αλλά η διαμόρφωση μιας τοπικής προσέγγισης που θα προσφέρει επιλογές μετακίνησης πέρα από το αυτοκίνητο. Το πρόβλημα δεν είναι πολιτισμικό, αλλά αποτέλεσμα αποφάσεων που δίνουν απόλυτη προτεραιότητα στο αυτοκίνητο. Οι πόλεις δεν μπορούν να συνεχίσουν να επεκτείνουν το οδικό τους δίκτυο απεριόριστα και ούτε μπορεί το κάθε άτομο που έρχεται να ζήσει στη Λεμεσό να προσθέτει ένα ακόμα αυτοκίνητο στους δρόμους. Οπότε, πρέπει να δοθούν βιώσιμες και γρήγορες εναλλακτικές, όπως ποδηλατόδρομοι και αποδοτικές δημόσιες συγκοινωνίες, με έμφαση στην έννοια του δικτύου. Χρειάζεται πολιτική βούληση για να γίνει αυτή η αλλαγή αλλά είναι ο μόνος τρόπος για να δημιουργηθεί μια πιο βιώσιμη και ανθρώπινη πόλη.
