Η συνάντηση Τραμπ-Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο (7/4) δεν πήγε ακριβώς όπως περίμενε ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ. To αποτέλεσμα προκάλεσε ψυχρολουσία για όσους στη Λευκωσία και την Αθήνα επενδύουν σε εικονικές συμμαχίες με το Ισραήλ και άξονες-αντίβαρα προς την Τουρκία.
Απρόβλεπτος ως συνήθως, ο Ντόναλντ Τραμπ, αντί να «αδειάσει» την Τουρκία, όπως περίμενε ο Νετανιάχου, έκανε ακριβώς το αντίθετο. Παρέβλεψε τις απαιτήσεις του να απωθήσει την Τουρκία από τη Συρία και τον κάλεσε να λογικευτεί. Το ίδιο έπραξε ο Τραμπ και σε σχέση με τις απαιτήσεις του Νετανιάχου για το Ιράν -δεύτερο κεντρικό σημείο διαφωνίας.
«Να είστε λογικοί»
Ακόμα και το εβραϊκό λόμπι έχει όρια στην επιρροή που ασκεί στον Λευκό Οίκο.
Τραμπ: «Είπα στον [Ισραηλινό] Πρωθυπουργό: «Μπίμπι, αν έχεις κάποιο πρόβλημα με την Τουρκία, πραγματικά πιστεύω ότι θα μπορέσω να το λύσω. Ξέρεις, έχω μια πολύ - πολύ καλή σχέση με την Τουρκία και με τον ηγέτη της και νομίζω ότι θα μπορέσουμε να το λύσουμε. Εφόσον είστε λογικοί, πρέπει να είστε λογικοί».(Πηγή: Times of Israel, 08/03)
Από τον Οκτώβριο του 2023 ο Νετανιάχου κατάφερε την πιο καταστροφική πολιτική στη Γάζα, με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Αλλά ώς εκεί! Στη ρύθμιση της μετά Άσαντ εποχής, ο Αμερικανός Πρόεδρος φάνηκε καθαρά να αναγνωρίζει την ηγεμονική παρουσία της Τουρκίας:»Είπα (στον Ερντογάν) συγχαρητήρια! Έκανες αυτό που κανείς δεν μπόρεσε να κάνει εδώ και 2.000 χρόνια. Κατέλαβες τη Συρία. Με διαφορετικά ονόματα, αλλά το ίδιο πράγμα».
Ο Τραμπ δεν θέλει να ανοίξει την πόρτα του φρενοκομείου ούτε με το Ιράν. Το 2015, πείστηκε από το εβραϊκό λόμπι, που στηρίζει τυφλά τον Νετανιάχου, να αποσύρουν οι ΗΠΑ την υποστήριξή τους από την πολυμερή συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Τώρα, ο Τραμπ ανακοίνωσε στον Μπίμπι ότι διεξάγει ήδη απευθείας επαφές με το Ιράν για μια πιθανή συμφωνία.
Πραγματικότητα
Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή υποδεικνύουν στη Λευκωσία και την Αθήνα ότι οι εντυπώσεις που καλλιεργούν δεν αντιστοιχούν με την πραγματικότητα. Τώρα, πώς θα εξηγήσουν την επιδερμική πολιτική τους; Ο Κύπριος Πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδης, εδώ και καιρό, εσχάτως δε και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έφτιαξαν μια θεωρία ότι με το Ισραήλ (του Νετανιάχου) συγκροτούν γεωπολιτικά αντίβαρα. Η θεωρία πάσχει σοβαρά, ακυρώνει τη δυνατότητα σύμπραξης με τους Ευρωπαίους και την Τουρκία για να λυθούν τα προβλήματα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Το μόνο που παράγει είναι αβάσιμες αναλύσεις στα τηλεοπτικά παράθυρα.
Εν τω μεταξύ Τούρκοι και Ισραηλινοί άρχισαν συζητήσεις στο Αζερμπαϊτζάν (09/04) για μηχανισμό αποκλιμάκωσης και αποτροπή επεισοδίων στη Συρία. Το αποκάλυψε o ΥΠΕΞ της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν (CNN Turk 10/04): «Οι ΗΠΑ πρέπει να βάλουν σε τάξη (τον Νετανιάχου) και να χαράξουν ένα πλαίσιο. Δεν μπορούμε να παρακολουθούμε τη Συρία να υποβάλλεται ξανά σε εσωτερικές αναταραχές, επιχειρήσεις ή προκλήσεις που θα απειλούσαν την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας», ανέφερε.
Κυπριακός ιός
«Οι καιροί άλλαξαν», απαιτούν εγρήγορση, έγκαιρες προσαρμογές και καίριες αποφάσεις. Αλλά ο Χριστοδουλίδης πειραματίζεται ακόμα με όσα έμαθε από τον προκάτοχό του Νίκο Αναστασιάδη και σπαταλά τον καιρό με αυτά που κάνει η διπλωματική γραφειοκρατία. Ταξίδεψε για δέκα ημέρες στις ΗΠΑ για να προσελκύσει αμερικανικές επενδύσεις -δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς πιο ακατάλληλη συγκυρία. Κατά την πολυήμερη απουσία του φρόντισε να ενημερώνει την κοινή γνώμη για τη συνάντησή του (03/04) με παράγοντες του εβραϊκού λόμπι (AIPAC). Απευθυνόμενος σε ακροατήριο από ομογενείς, διακήρυξε δε «ότι δεν υπάρχουν όρια στο πού μπορούν να φθάσουν οι σχέσεις Κύπρου - ΗΠΑ».
Το λεγόμενο γεωπολιτικό αποτύπωμα στη Μέση Ανατολή έγινε επικοινωνιακή εμμονή. Ο ΥΠΕΞ, Κωνσταντίνος Κόμπος, συναντά τον Ισραηλινό ομόλογό του Γιδεόν Σαάρ -κάθε δύο εβδομάδες! Άμπου Ντάμπι (08/04), Αθήνα (14/03), Βρυξέλλες (25/02). Πουθενά στις συζητήσεις με τους Ισραηλινούς δεν αναφέρονται το Κυπριακό και οι προσπάθειες για την επίλυσή του.
Εσχάτως, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης, έπαιξε κι αυτός το χαρτί Νετανιάχου, οργανώνοντας επίσκεψη στο Ισραήλ (30/03). Η Αθήνα «κόλλησε» τον κυπριακό ιό, τρέχει να σχηματίσει γεωπολιτικά αντίβαρα -την ώρα που η Τουρκία βρίσκεται στο επίκεντρο των πιο σημαντικών ανακατατάξεων στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Ο Μητσοτάκης άκουσε τον Νετανιάχου να λέει πόσο ευχαριστημένος είναι να συζητήσει «τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αυξήσουμε τις πιθανότητες για μια διαρκή ειρήνη στην περιοχή μας». Τα δε ελλαδικά ΜΜΕ φιλοξένησαν πλήθος αναλύσεων για το στρατηγικό βάθος της συνεργασίας με το Ισραήλ.
Αποσυντονισμός
Η ταύτιση με τον Νετανιάχου μπορεί να αποβεί επιζήμια για την Ελλάδα. Αλλά στην περίπτωση της Κύπρου είναι καταστροφική γιατί βαθαίνει τη διαίρεση. Ο Χριστοδουλίδης σπαταλά άσκοπα διπλωματικούς πόρους, χωρίς χρήσιμο αποτέλεσμα, ενώ συντηρεί την αντιπαραθετική λογική με την Τουρκία που μόνο τον Νετανιάχου ικανοποιεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, η επίσκεψη Μητσοτάκη στην Άγκυρα ανεστάλη επ’ αόριστον, ενώ θα έπρεπε να ανακοινωθεί από τον περασμένο Νοέμβριο. Ο ε/τ διάλογος έχει παραλύσει κι αυτό μπορεί να επαναφέρει κλίμα εντάσεων στις θάλασσες.
Η συνολική προσέγγιση αποσυντονίζει τις δυνατότητες που έχουν Ελλάδα και Κύπρος ως μέλη της ΕΕ στον κατεξοχήν χώρο όπου διαθέτουν ακόμα πλεονέκτημα: την ΕΕ. Ο προγραμματισμός της ΕΕ για την Ευρωπαϊκή Άμυνα προχωρά και καλύπτει και μη κράτη μέλη, όπως η Τουρκία. Μέχρι στιγμής, στα θεσμικά όργανα δεν έχουν τεθεί εμπόδια από τις δύο κυβερνήσεις. Δημοσίως λένε ότι θέλουν να εισαχθούν κριτήρια αποκλεισμού της Τουρκίας. Οι προτάσεις της Κομισιόν για την Ευρωπαϊκή Άμυνα περιλαμβάνουν πρόσβαση της Τουρκίας στο 35% των κονδυλίων, ενώ θα χρειαστεί ειδική αμυντική συμφωνία αν θα υπερβεί το ποσοστό αυτό.
Στην πενταμερή της Γενεύης (18/3) ο Χριστοδουλίδης είχε σύντομη χωριστή συνομιλία με τον Χακάν Φιντάν. Πρότεινε «ΜΟΕ» -την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας που εκκρεμεί 20 χρόνια, για να δείξει η Κύπρος θετική προσέγγιση στα Ευρωτουρκικά. Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα εξελιχθούν οι συζητήσεις, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Κύπρος -μόνη ή μαζί με την Ελλάδα- θα μπορέσει να συγκρατήσει τη στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ με την Τουρκία. Το στρατηγικό δίλημμα θα γίνεται ολοένα πιο οξύ και η επίκληση βέτο πιο αδύναμη. Η αναζήτηση πιθανού «ανταλλάγματος» ή ΜΟΕ, όπως το ονομάζει ο Χριστοδουλίδης, θα είναι τότε εντελώς προσχηματική, στέλνοντας το Κυπριακό στις ελληνικές καλένδες.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
