Η κρατική τουρκική τράπεζα Halkbank βρέθηκε στο στόχαστρο της αμερικανικής δικαιοσύνης το 2019, όταν το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ της απήγγειλε κατηγορίες για παράκαμψη κυρώσεων κατά του Ιράν, απάτη και ξέπλυμα χρήματος. Οι εισαγγελείς υποστήριξαν ότι μέσω περίπλοκων σχημάτων με εταιρείες-βιτρίνα και εικονικές συναλλαγές, η τράπεζα βοήθησε το Ιράν να μεταφέρει δισεκατομμύρια δολάρια παρακάμπτοντας το αμερικανικό εμπάργκο. Η Άγκυρα αντέδρασε έντονα, με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να χαρακτηρίζει τις κατηγορίες «παράνομες» και «πολιτικά υποκινούμενες».
Η δικαστική διαμάχη
Η υπόθεση πέρασε από πολλά στάδια:
Το Ανώτατο Δικαστήριο το 2023 απέρριψε την επίκληση πλήρους ασυλίας από τη Halkbank, αλλά άφησε ανοιχτό το ζήτημα του κοινού δικαίου.
Το Εφετείο της Νέας Υόρκης το 2024 έκρινε ότι η τράπεζα μπορεί να διωχθεί.
Το 2025, η Halkbank προσέφυγε ξανά στο Ανώτατο Δικαστήριο, ζητώντας «απόλυτη ασυλία» ως κρατική οντότητα.
Η υπόθεση παραμένει ανοιχτή και θεωρείται κομβικό σημείο στις σχέσεις Άγκυρας–Ουάσιγκτον.
Γιατί ο Ερντογάν επαναφέρει το θέμα;
Ο Τούρκος Πρόεδρος έθεσε πολλές φορές το ζήτημα ακόμη και στο Οβάλ Γραφείο, χρησιμοποιώντας το ως διαπραγματευτικό χαρτί. Οι λόγοι είναι πολλοί: Μια καταδίκη θα έπληττε άμεσα το τουρκικό κράτος, αφού η τράπεζα είναι κρατικά ελεγχόμενη. Η υπόθεση μπορεί να μετατραπεί σε μοχλό πίεσης για ανταλλάγματα σε άλλα μέτωπα και ο Τούρκος Πρόεδρος είναι δεδομένα ένας από τους εμπειρότερους διαπραγματευτές σε ανώτατο επίπεδο στον κόσμο.
Στο εσωτερικό, ο Ερντογάν προβάλλει την εικόνα του «υπερασπιστή» απέναντι σε ξένες πιέσεις, ενισχύοντας το πολιτικό του αφήγημα.
Η σημασία της Halkbank για την τουρκική οικονομία
Η Halkbank δεν είναι μια οποιαδήποτε τράπεζα. Με ενεργητικό που ξεπερνά τα 3 τρισ. τουρκικές λίρες (2024), είναι η 4η μεγαλύτερη στη χώρα. Ελέγχεται σε ποσοστό άνω του 91% από το κρατικό επενδυτικό ταμείο (Türkiye Wealth Fund) και έχει κεντρικό ρόλο στη χρηματοδότηση ΜμΕ και επαγγελματιών, κατέχοντας σχεδόν το 16% της αγοράς. Παράλληλα, διαχειρίζεται ειδικά προγράμματα στήριξης γυναικών επιχειρηματιών και νέων, με χαρτοφυλάκιο δανείων που αγγίζει τα 1,28 τρισ. λίρες. Με περισσότερα από 1.090 καταστήματα και 21.000 εργαζόμενους, η Halkbank αποτελεί συστημικό πυλώνα για την τουρκική οικονομία. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση Ερντογάν αντιμετωπίζει την αμερικανική δίωξη όχι απλώς ως νομικό ζήτημα, αλλά ως υπαρξιακή απειλή για έναν βασικό κρατικό θεσμό.
Η υπόθεση Halkbank ξεπερνά τα όρια μιας τραπεζικής διαμάχης. Είναι ένας κόμβος πολιτικής, οικονομίας και γεωστρατηγικής. Η Ουάσιγκτον τη βλέπει ως εφαρμογή του δικαίου περί κυρώσεων. Η Άγκυρα τη θεωρεί πολιτική στοχοποίηση. Και όσο το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ δεν έχει αποφανθεί οριστικά, το θέμα θα παραμένει στην πρώτη γραμμή -τόσο της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής σκηνής, όσο και των διπλωματικών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
