Μαρτυρία: Υπήρχαν εποχές που ήταν ανεπιθύμητοι οι πρόσφυγες

Είναι κάποιες ιστορίες ανείπωτες που τάραξαν συθέμελα το είναι όσων τις βίωσαν. Όπως η μαρτυρία του Πανίκου Κ. η οποία μας πάει πίσω στον Σεπτέμβριο του 1974. Τρεις μήνες μετά την εισβολή. Να είσαι πρόσφυγας, να ψάχνεις πού να πιαστείς για να συνεχίσεις τη ζωή σου μέσα απ' τα ερείπια και αντιμετωπίζεις το εχθρικό κλίμα στον νέο τόπο όπου αποφάσισες να στήσεις το προσωρινό σου σπιτικό.

Ο Πανίκος απολύθηκε από το 336 Τάγμα Πεζικού στις 5 του Σεπτέμβρη. Πολέμησε επί 47 ημέρες στις σκληρές μάχες του Αγίου Παύλου όπου οι Τούρκοι στρατιώτες ήταν στα 50 μέτρα και οι μάχες σώμα με σώμα. Από το 1966 εργαζόταν ως τελωνειακός στο λιμάνι Αμμοχώστου. Μέχρι τον πόλεμο διέμενε με την αρραβωνιαστικιά του στο Βαρώσι. Μετά την εισβολή ζήτησε να μετατεθεί στο λιμάνι Λεμεσού, το οποίο παρά τις ελλιπείς του υποδομές ανέλαβε να διεκπεραιώνει τις εμπορευματικές και επιβατικές μεταφορές της μοιρασμένης πια χώρας.

Τις πρώτες τους μέρες στη νέα τους βάση, τη Λεμεσό, ελλείψει στέγης και ρευστότητας, τις πέρασαν στο σπίτι που είχε ενοικιάσει ο πεθερός του. Ένα μικρό σπιτάκι όπου έμειναν ο ένας πάνω στον άλλο έξι άτομα. Όπως μας αφηγείται «αναγκαζόμασταν να μοιραζόμαστε για να φάμε τα μεσημέρια γιατί δεν έφταναν οι καρέκλες».

Μια βδομάδα μετά, μια μέρα που έλειπαν κι επέστρεψαν, βρήκαν το σπίτι άδειο. Τα λίγα έπιπλα είχαν εξαφανιστεί! Τα πήραν οι ιδιοκτήτες με τη δικαιολογία ότι ανήκαν στους πρώην νοικάρηδες. «Δεν άντεξα. 'Σαν δεν ντρέπεστε!' τους λέω. 'Ήρθαμε πρόσφυγες, τα χάσαμε όλα, δεν έχουμε τίποτα και ήρθατε και πήρατε μία καρέκλα την οποία είχαμε για να καθίσουμε;'». Μπήκαν, έξι νοματαίοι στη μοναδική τους περιουσία, στο κατσαριδάκι με το οποίο γλύτωσαν φεύγοντας από το Βαρώσι, και ξεκίνησαν την αναζήτηση σπιτιού. «Όλα τα υπάρχοντά μας ήταν εκεί μέσα στο αυτοκίνητο. Φεύγοντας το μόνο που προλάβαμε να πάρουμε ήταν μερικά ρούχα και παπούτσια, τα πλείστα παράταιρα από τη βιασύνη μας».

«Γυρίζαμε ώρα στη Λεμεσό ψάχνοντας σπίτι να μείνουμε. Η συνήθης πρακτική των Λεμεσιανιών, οι οποίοι δεν ήθελαν να ενοικιάσουν το σπίτι σε πρόσφυγες, ήταν να απλώνουν τα ρούχα απ' έξω για να μην φαίνονται ακατοίκητα. Πριν από τον πόλεμο τα περισσότερα σπίτια στο ενοίκιο στη Λεμεσό τα είχαν καπαρωμένα Βρετανοί των βάσεων, που λόγω του πολέμου τα εγκατέλειψαν. Μετά από ώρες αναζήτησης βρήκαμε ένα σπίτι το οποίο φαινόταν άδειο. Ψάξαμε τους ιδιοκτήτες αλλά έλλειπαν. Οι γείτονες μας είπαν πως το σπίτι ήταν ενοικιασμένο στους Βρετανούς. Τότε το πήραμε απόφαση. Δεν είχαμε άλλη επιλογή. Ανοίξαμε και μπήκαμε μέσα. Κάναμε κατάληψη. Ήταν αργά και πού θα μέναμε το βράδυ. Μαζεύτηκαν τότε καμιά δεκαριά γείτονες και σιγοκουβεντιάζαν. Για μας. Μπροστά μας. Σηκώθηκα και πήγα κοντά τους. Τους λέω, 'Κύριοι, δεν είμαστε διαρρήκτες. Ψάχνουμε σπίτι να ενοικιάσουμε. Δεν έχουμε πού να μείνουμε. Να κοιμηθούμε στο πεζοδρόμιο;'. Η απάντησή τους, βλέποντας με το μισό τους, ήταν πως όταν θα έρθει η ιδιοκτήτρια θα γίνει καβγάς. Εγώ στο μεταξύ είχα ειδοποιήσει και την Αστυνομία για να είμαι καλυμμένος...»

Ρωτάμε εάν οι πρόσφυγες ένιωθαν ανεπιθύμητοι εκείνη την εποχή. «Η γενική αίσθηση ήταν πως οι τόπακες δεν ήθελαν τους πρόσφυγες να εγκατασταθούν στα σπίτια τους. Όχι μόνο στη Λεμεσό. Παντού στην Κύπρο. Εξ ου κι η φράση 'φάε παιδί μου το φαγητό για να μην σ' το φάει ο πρόσφυγας'».

«Μετά από αρκετή ώρα από την κατάληψη κι ενώ καθόμασταν και περιμέναμε τους ιδιοκτήτες, τη λύση έδωσε γείτονας που δεν το βάσταξε η ψυχή του. Είχε κι εκείνος σπίτι στους Εγγλέζους και πρότεινε να μας το ενοικιάσει. Το καλό με αυτά τα σπίτια ήταν πως ήταν επιπλωμένα. Διαφορετικά θα μέναμε σε 4 άδειους τοίχους. Του λέω, 'αν το σπίτι ήταν στο Βαρώσι θα νοικιαζόταν 50 λίρες. Αλλά οι συνθήκες δεν είναι ίδιες'. Συμφωνήσαμε στα μισά. Μείναμε εκεί για λίγο καιρό με 25 λίρες».

Σήμερα, 47 χρόνια μετά, οι πλείστοι πρόσφυγες κι όχι μόνο στη Λεμεσό έχουν ενσωματωθεί στην κοινωνία και έχουν φτιάξει ξανά τις ζωές τους. Δυστυχώς ουδέν μονιμότερο του προσωρινού...