Ενώπιον της Βουλής βρίσκεται το αναθεωρημένο νομοσχέδιο που περιορίζει το εύρος της ασυλίας που απολαύουν οι βουλευτές μόνο κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Συγκεκριμένα, προτείνεται όπως το άρθρο 83 του Συντάγματος αντικατασταθεί με το ακόλουθο νέο κείμενο: «Οι βουλευτές δεν υπόκεινται σε ποινική δίωξη και δεν ευθύνονται αστικά ένεκα οποιασδήποτε εκφρασθείσας γνώμης ή ψήφου δοθείσας από αυτούς ή ένεκα οποιασδήποτε δήλωσης ή πράξης διενεργούμενης από αυτούς κατά την άσκηση των βουλευτικών τους καθηκόντων». Στόχος της προτεινόμενης νομοθετικής ρύθμισης είναι να αποτελέσει τροχοπέδη στην καταχρηστική εκμετάλλευση που τυγχάνει η βουλευτική ασυλία, πίσω από την οποίαν οχυρώνονται βουλευτές για να μην καταθέσουν στην Αστυνομία ή και να αποφύγουν την ποινική τους δίωξη. Όταν στο πρόσφατο παρελθόν ξέσπασε σάλος για τα εξώδικα πρόστιμα του συναγερμικού βουλευτή Ανδρέα Θεμιστοκλέους που δεν τα πλήρωνε εκμεταλλευόμενος την ασυλία του, διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν ο μοναδικός. Εντοπίστηκαν συνολικά 56 εξώδικα πρόστιμα να εκκρεμούν εναντίον βουλευτών και βουλευτριών τα οποία δεν πληρώθηκαν, οι υποθέσεις οδηγήθηκαν ενώπιον της δικαιοσύνης αλλά δεν εκδικάστηκαν, διότι, οι παρανομούντες έχαιραν ασυλίας. Και εδώ εγείρεται εύλογα το ερώτημα: ποια σχέση μπορεί να έχει η παράβαση του ορίου ταχύτητας και η άρνησή τους να τα πληρώσουν με τα καθήκοντα ενός βουλευτή; Με βάση τα ισχύοντα, για να υποχρεωθεί σήμερα ένας βουλευτής να πληρώσει το εξώδικο πρόστιμό του ή να λογοδοτήσει ενώπιον της δικαιοσύνης, θα πρέπει πρώτα να αρθεί η ασυλία του με αίτημα του γενικού εισαγγελέα στο Ανώτατο Δικαστήριο και αφού, βεβαίως, πεισθούν οι δικαστές για τους λόγους που επιβάλλεται κάτι τέτοιο.
Μέχρι και σήμερα οι βουλευτές μας εξακολουθούν, σκανδαλωδώς, να χαίρουν γενικής ασυλίας, με αποτέλεσμα να είναι υπεράνω του νόμου. Παρόλο που στο παρελθόν η υπόθεση του Ανδρέα Θεμιστοκλέους ανέδειξε την επιτακτική ανάγκη περιορισμού του εύρους της βουλευτικής ασυλίας και τα κοινοβουλευτικά κόμματα συμφώνησαν επί τούτου, πέντε χρόνια μετά το θέμα δεν έτυχε ακόμη νομοθετικής ρύθμισης.
Θα τολμήσουν;
Η Βουλή θα αυτοδιαλυθεί ενόψει των επικείμενων βουλευτικών εκλογών περί τα τέλη Απριλίου. Η Επιτροπή Νομικών έχει στη διάθεσή της έναν ολόκληρο μήνα, αν θέλει, να διεξέλθει του αναθεωρημένου νομοσχεδίου για τη βουλευτική ασυλία και να το παραπέμψει στην ολομέλεια της Βουλής για ψήφιση. Σημειώνεται ότι το αναθεωρημένο νομοσχέδιο αποτελεί προϊόν διαβούλευσης με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και τον γενικό εισαγγελέα. Συνεπώς, το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο θα τολμήσουν οι βουλευτές μας να το ψηφίσουν ή θα το αφήσουν... κληρονομιά στη νέα Βουλή. Αν αφεθεί, τελικά, στη νέα Βουλή αναμένεται να υπάρξει νέα καθυστέρηση, καθώς το επίμαχο νομοσχέδιο θα πρέπει να εξεταστεί εκ νέου με τη νέα σύνθεση της Επιτροπής Νομικών, ενδεχομένως να υπάρξουν νέες εισηγήσεις και τροπολογίες επί του νομοσχεδίου και στο τέλος, μπορεί να καταλήξει και στις ελληνικές καλένδες. Πάντως, η υφιστάμενη Βουλή κατάφερε να ροκανίσει τον χρόνο σε σχέση με την ψήφισή του, καθώς το νομοσχέδιο που περιορίζει το εύρος της βουλευτικής ασυλίας κατατέθηκε πρώτη φορά στη Βουλή στις 2/3/2016, δηλαδή, παραμονές των προηγούμενων βουλευτικών εκλογών. Και συζητήθηκε για πρώτη φορά σε συνεδρία της Επιτροπής Νομικών τον Οκτώβριο του 2019 (!), όπου εγέρθηκε κυρίως προβληματισμός κατά πόσον η ασυλία είναι ορθό να περιορίζεται μόνο στην ελευθερία ψήφου ή έκφρασης γνώμης, ή πρέπει να καλύπτει και δηλώσεις βουλευτών όταν, για παράδειγμα, ασκούν αντιπολιτευτική κριτική. Με βάση τον παραπάνω προβληματισμό, το νομοσχέδιο αποσύρθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης στις 16/11/2020. Κατόπιν επανεξέτασης του θέματος και συνεννοήσεων του υπουργείου με τον γενικό εισαγγελέα, ετοιμάστηκε το αναθεωρημένο νομοσχέδιο και κατατέθηκε ενώπιον της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, με το οποίο καλύπτεται με ασυλία και οποιαδήποτε δήλωση ή πράξη διενεργούμενη από τους βουλευτές κατά την άσκηση των βουλευτικών τους καθηκόντων.
Γενική ασυλία
Το τι ισχύει σήμερα στην Κύπρο σχετικά με τη βουλευτική ασυλία καθορίζεται στο άρθρο 83 του Συντάγματος, το οποίο, όπως έχουμε προαναφέρει, προτείνεται η αντικατάστασή του με νέο κείμενο. Ως έχει σήμερα, το άρθρο 83 του Συντάγματος προβλέπει τα εξής: «Οι βουλευταί δεν υπόκεινται εις ποινικήν δίωξιν και δεν ευθύνονται αστικώς ένεκεν οιασδήποτε εκφρασθείσης γνώμης ή ψήφου δοθείσης υπ’ αυτών εν τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ο βουλευτής δεν δύναται άνευ αδείας του Ανωτάτου Δικαστηρίου να διωχθεί, συλληφθεί ή φυλακισθεί εφόσον χρόνον εξακολουθεί να είναι βουλευτής. Τοιαύτη άδεια δεν απαιτείται επί αδικήματος επισύροντος ποινήν φυλακίσεως πέντε ετών και άνω εφόσον ο αδικοπραγήσας κατελήφθη επ’ αυτοφώρω. Εις την περίπτωσιν ταύτην το Ανώτατον Δικαστήριον ειδοποιούμενον παρευθύς υπό της αρμοδίας Αρχής αποφασίζει επί της παροχής ή μη της αδείας συνεχίσεως της διώξεως ή της κρατήσεως εφ’ όσον χρόνον ο αδικοπραγήσας εξακολουθεί να είναι βουλευτής. Εάν το Ανώτατον Δικαστήριον αρνηθεί να παράσχει την άδειαν προς δίωξιν του βουλευτού, ο χρόνος καθ’ ον ο βουλευτής δεν δύναται να διωχθεί δεν συνυπολογίζεται εις τον χρόνον παραγραφής του περί ού πρόκειται αδικήματος. Εάν το Ανώτατον Δικαστήριον αρνηθεί να παράσχει την άδειαν προς εκτέλεσιν αποφάσεως φυλακίσεως επιβληθείσης εις βουλευτήν υπό αρμοδίου δικαστηρίου, η εκτέλεσις της αποφάσεως ταύτης αναβάλλεται μέχρις ού ο καταδικασθείς παύσει να είναι βουλευτής».
Τι κάνουν τα κόμματα;
Αν στα κοινοβουλευτικά κόμματα αναπτυσσόταν η κουλτούρα της λογοδοσίας και όχι της ατιμωρησίας, αν υπήρχαν πειθαρχικά όργανα στα οποία θα παραπέμπονταν οι βουλευτές για πράξεις, ενέργειες και συμπεριφορές τους αντί να επιστρατεύονται μηχανισμοί συγκάλυψης και παρεμπόδισης των ελέγχων εναντίον τους, σήμερα ενδεχομένως να μην χρειαζόταν η τροποποίηση του Συντάγματος για να περιοριστεί το εύρος της ασυλίας των βουλευτών. Επειδή, όμως, στα κόμματα καλλιεργείται η κουλτούρα της προώθησης και της προστασίας «των δικών μας παιδιών» παρατηρούνται σήμερα και φαινόμενα κατάχρησης της βουλευτικής ασυλίας.
Άρση ασυλίας
Μέχρι σήμερα το Ανώτατο Δικαστήριο, κατόπιν αίτησης του γενικού εισαγγελέα, ήρε την ασυλία τεσσάρων βουλευτών προκειμένου να ανακριθούν και κατ’ επέκταση να δικαστούν για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων. Ειδικότερα:
- Το Ανώτατο Δικαστήριο ήρε την ασυλία του βουλευτή του ΔΗΣΥ Ανδρέα Θεμιστοκλέους στις 10/2/2016 για παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, καθώς συνελήφθη επανειλημμένα για υπέρβαση του ορίου ταχύτητας, που έφτασε μέχρι και τα 190 χλμ σε αυτοκινητόδρομο. Καταδικάστηκε σε χρηματικό πρόστιμο και στέρηση της άδειας οδήγησης για έξι μήνες.
- Έναν χρόνο προηγουμένως, το Ανώτατο Δικαστήριο είχε άρει την ασυλία του βουλευτή της ΕΔΕΚ Φειδία Σαρίκα για να διερευνηθούν σε βάρος του αδικήματα που αφορούσαν δωροληψία και κατάχρηση εξουσίας, τα οποία διαπράχθηκαν όταν ήταν δήμαρχος Πάφου. Καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση για τις μίζες που έλαβε από έργα του ΣΑΠΑ.
- Το 1983, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε την άρση της ασυλίας του βουλευτή του ΔΗΣΥ Γιώργου Γεωργίου, ο οποίος κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης για υπόθεση πλαστογραφίας.
- Το 1961, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε την άρση της ασυλίας του βουλευτή του «Πατριωτικού Μετώπου» Λεύκιου Ροδοσθένους, ο οποίος κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης για υπόθεση εκβιασμού πολίτη με σκοπό την απόσπαση χρημάτων.
