Ξενίζει ο διπλός έλεγχος ταξιδιωτικών εγγράφων στα κυπριακά αεροδρόμια (ηλεκτρονικός και αστυνομικός), ο οποίος, όπως έχει παρατηρηθεί, αυξάνει την καθυστέρηση και την ταλαιπωρία σε περιόδους αυξημένης ταξιδιωτικής κίνησης στις αναχωρήσεις και τις αφίξεις, ενώ συγχρόνως καταργεί το ψηφιακό κράτος. Πολίτες διερωτούνται γιατί στην Κύπρο χρειάζεται να περιμένουν στη σειρά για να δώσουν το χαρτί ελέγχου στους αστυνομικούς που είναι στα σημεία ελέγχου, ενώ σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όταν γίνεται χρήση του αυτόματου συστήματος ελέγχου δεν απαιτείται και δεύτερος έλεγχος από αστυνομικό. Το ζήτημα έχει θιχτεί κατά καιρούς στη δημόσια συζήτηση, χωρίς να παύει να προβληματίζει. Μάλιστα έχει τεθεί και το ερώτημα εάν τα διαδραστικά περίπτερα καναδέζικης προέλευσης είναι προβληματικά, με αποτέλεσμα να απαιτείται και η λειτουργία ανθρώπινου ελέγχου.
Απαντήσεις έδωσε πρόσφατα ο υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, Αλέξης Βαφεάδης, καταδεικνύοντας ως «ιθύνοντα νου» αυτής της πρακτικής την Αστυνομία Κύπρου, η οποία, όπως τόνισε, απαίτησε την τελική απόφαση ως προς τον επιβάτη να μην τη λαμβάνει ο παράγοντας «τεχνολογία», αλλά ο παράγοντας «άνθρωπος».
Το ερώτημα της Φωτεινής Τσιρίδου
Τα πιο πάνω περιλήφθηκαν σε απάντηση που έδωσε στο κοινοβουλευτικό ερώτημα που του έθεσε η βουλευτής του ΔΗΣΥ στην περιφέρεια Λεμεσού, Φωτεινή Τσιρίδου, ημερομηνίας 12 Φεβρουαρίου 2025. Συγκεκριμένα πρόκειται για το πρώτο σκέλος του ερωτήματος, που αφορά τον διπλό έλεγχο των ταξιδιωτικών εγγράφων, για το οποίο υπέβαλε προς τον κ. Βαφεάδη τρία υποερωτήματα:
α. Πότε εγκαταστάθηκαν οι ηλεκτρονικές μηχανές ελέγχου ταξιδιωτικών εγγράφων, πόσα στοίχισαν και ποιο το κόστος συντήρησής τους;
β. Έγινε αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους και, αν ναι, πότε;
γ. Υπάρχουν σκέψεις και σχεδιασμός του υπουργείου, ώστε να σταματήσει ο διπλός έλεγχος και η περαιτέρω ταλαιπωρία των επιβατών;
Στην απάντηση του ημερομηνίας 30 Απριλίου 2025, ο κ. Βαφεάδης επικαλέστηκε τις απαιτήσεις της Αστυνομίας και παρέθεσε τους λόγους για τους οποίους η Αστυνομία αξιολόγησε ως καλύτερη επιλογή τα διαδραστικά περίπτερα «Border Xpress» καναδέζικης προέλευσης, μετά από σύγκριση με αντίστοιχες Ηλεκτρονικές Πύλες Ελέγχου (ABC System - Automated Border Control), που χρησιμοποιούνται στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μεταξύ άλλων τονίζει ότι τα «Border Xpress» είναι αποτελεσματικά, εφόσον εξυπηρετούνται περισσότεροι επιβάτες σε σχέση με το σύστημα ABC. Όπως διαφαίνεται από τις απαντήσεις του, δεν υπάρχουν σκέψεις και σχεδιασμός του υπουργείου, ώστε να σταματήσει ο διπλός έλεγχος και η περαιτέρω ταλαιπωρία των επιβατών.
Όπως διαφαίνεται από τις απαντήσεις του υπουργού Μεταφορών σε ερώτημα της βουλευτού Φωτεινής Τσιρίδου, δεν υπάρχουν σκέψεις και σχεδιασμός του υπουργείου, ώστε να σταματήσει ο διπλός έλεγχος και η περαιτέρω ταλαιπωρία των επιβατών.
80 διαδραστικά περίπτερα κόστους 2,6 εκ. ευρώ
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον υπουργό Μεταφορών «στο πλαίσιο της Συμφωνίας Παραχώρησης για την Ανάπτυξη και Διαχείριση των Αερολιμένων Λάρνακας και Πάφου, εγκαταστάθηκε σε δύο φάσεις ημιαυτόματος εξοπλισμός για διευκόλυνση του διαβατηριακού ελέγχου των επιβατών στους Αερολιμένες Λάρνακας και Πάφου. Η δοκιμαστική φάση εγκατάστασης των διαδραστικών περιπτέρων Border Xpress καναδέζικης προέλευσης έγινε το 2017 στον Αερολιμένα Πάφου, με θετικά αποτελέσματα προς ικανοποίηση της Αστυνομίας Κύπρου, ενώ μέχρι το τέλος του 2018 ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση με την εγκατάσταση 74 διαδραστικών περιπτέρων και στο τέλος του 2020 ολοκληρώθηκε η δεύτερη φάση με 6 επιπλέον περίπτερα και στους δύο Αερολιμένες. Το συνολικό κόστος για αγορά και εγκατάσταση των διαδραστικών περιπτέρων ανήλθε στα 2,6 εκ. ευρώ. Η συντήρηση του εξοπλισμού γίνεται σε ετήσια βάση με το κόστος συντήρησης ανά τεμάχιο να ανέρχεται στα 1.950 δολάρια (1,754 ευρώ)».
Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας
Για το δεύτερο υποερώτημα της κας Τσιρίδου, το οποίο αφορά την αποτελεσματικότητα των διαδραστικών περιπτέρων, ο υπουργός αναφέρει ότι «για την αξιολόγηση του εξοπλισμού έγινε σύγκριση από την Αστυνομία Κύπρου με αντίστοιχες Ηλεκτρονικές Πύλες Ελέγχου (ABC System - Automated Border Control) που χρησιμοποιούνται στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ. Τα διαδραστικά περίπτερα που χρησιμοποιούνται σε διάφορα σημεία εισόδου/εξόδου σε ΗΠΑ και Καναδά βασίζονται στη φιλοσοφία ότι την τελική απόφαση ως προς τον επιβάτη δεν την λαμβάνει ο παράγοντας “τεχνολογία”, αλλά ο παράγοντας “άνθρωπος”, όπως ήταν η απαίτηση της Αστυνομίας. Επομένως, ο διπλός αυτός έλεγχος αφορά απαίτηση των Κανονισμών που έχει υποχρέωση να εφαρμόσει η Αστυνομία».
Την ίδια ώρα σημειώνει ότι «τα περίπτερα Border Xpress μπορούν να χρησιμοποιούνται από όλους τους υπηκόους ΕΕ (δηλαδή κατόχους βιομετρικών ή μη-βιομετρικών διαβατηρίων και ταυτοτήτων) σε αντίθεση με το ABC System όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο από κατόχους βιομετρικών διαβατηρίων, καθώς και από ανήλικους, και κατ’ επέκταση οικογένειες. Με τις απαραίτητες ρυθμίσεις, μπορούν να χρησιμοποιούνται και από υπηκόους τρίτων χωρών (ΥΤΧ) χαμηλού ρίσκου, για τους οποίους δεν απαιτείται θεώρηση εισόδου κατά την άφιξη καθώς επίσης και κατά την αναχώρηση (π.χ. Ηνωμένου Βασιλείου, ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας κ.λπ.), οι οποίοι παρουσιάζουν την απόδειξη που εκδόθηκε από τα διαδραστικά περίπτερα και ο συνοριοφύλακας σφραγίζει τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα». Εδώ ο κ. Βαφεάδης τονίζει ότι με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούνται οι υπήκοοι Ηνωμένου Βασιλείου, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των τουριστών στην Κύπρο. Παράλληα σημειώνει ότι, σε κάποια κράτη- μέλη, οι Αρχές χρησιμοποιούν το ABC Systems για τους υπηκόους τρίτων χωρών χαμηλού ρίσκου, τοποθετώντας έναν συνοριοφύλακα πίσω από τις πύλες, o οποίος σφραγίζει τα ταξιδιωτικά έγγραφα των επιβατών μόλις διέλθουν απ’ αυτές. «Ένα επιπλέον πλεονέκτημα των περιπτέρων Border Xpress είναι ότι, ενώ για τις Ηλεκτρονικές Πύλες (ABC Systems) απαιτείται ένας συνοριοφύλακας για να μπορεί να επιβλέπει 4-5 πύλες, με τα διαδραστικά περίπτερα και με τις κατάλληλες ρυθμίσεις στις ροές των επιβατών, 2-3 συνοριοφύλακες μπορούν να επιβλέπουν πολύ μεγαλύτερο αριθμό πυλών (20-30 πύλες), αφού οι επιβάτες που λαμβάνουν “καθαρή απόδειξη - no hit”, παραδίδουν την απόδειξή τους και διέρχονται του ελέγχου χωρίς να διακόπτεται η ροή επιβατών, ενώ οι επιβάτες που παραλαμβάνουν απόδειξη “hit” διέρχονται από άλλη θυρίδα όπου διενεργείται ο κανονικός έλεγχος».
Στο τέλος ο υπουργός αναφέρει συμπερασματικά τα εξής: «Συνεπώς κρίνεται ότι το σύστημα είναι αποτελεσματικό, εφόσον εξυπηρετούνται περισσότεροι επιβάτες σε σχέση με το σύστημα ABC, ενώ ο περιορισμός στον διαθέσιμο χώρο (στις αναχωρήσεις καθίσταται απαγορευτικό λόγω έλλειψης χώρων), ενδεχομένως να μην επιτρέπει την κάλυψη της ζήτησης με τη χρήση των ABC Gates».
Η μη λειτουργία όλων των σημείων ελέγχου στις αναχωρήσεις
Στο δεύτερο σκέλος του ερωτήματός της, η κα Τσιρίδου παρατηρεί ότι κατά τους μήνες μεγάλης επιβατικής κίνησης στην αίθουσα αναχωρήσεων παρατηρείται το φαινόμενο να μη λειτουργούν όλα τα σημεία ελέγχου επιβατών και χειραποσκευών, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται τεράστιες ουρές και να προκαλείται ταλαιπωρία και μεγάλη καθυστέρηση στα σημεία ελέγχου. Για αυτό το πρόβλημα ζήτησε απαντήσεις από τον κ. Βαφεάδης για τα εξής υποερωτήματα:
α. Έγινε κάποια συμφωνία με την εταιρεία που διαχειρίζεται τα σημεία ελέγχου, έτσι ώστε σε περιόδους αιχμής να είναι υποχρεωμένη να προχωρά στη λειτουργία περισσότερων σημείων ελέγχου;
β. Αν υπάρχει τέτοια συμφωνία, υπό ποιες προϋποθέσεις οφείλει η εταιρεία να θέσει σε λειτουργία περισσότερα σημεία ελέγχου; Αν όχι, πώς δικαιολογείται η απουσία τέτοιας συμφωνίας;
γ. Τι προτίθεται να πράξει το υπουργείο, ενόψει μάλιστα και της έναρξης της περιόδου με αυξημένη ταξιδιωτική κίνηση;»
Με τη σειρά του ο Αλέξης Βαφεάδης απάντησε ως εξής:
«Ο έλεγχος ασφαλείας μετά τον διαβατηριακό έλεγχο γίνεται μέσω ιδιωτικού φορέα. Η εταιρεία που παρέχει υπηρεσίες έχει υπογράψει συμφωνία, με ημερομηνία 19 Φεβρουαρίου 2024, με την Hermes Airports Ltd για παροχή υπηρεσιών ασφαλείας με βάση την οποία έχει υποχρέωση καθ’ όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου να επανδρώνει τα σημεία ελέγχου με εκπαιδευμένο προσωπικό, με τον αριθμό να μεταβάλλεται ανάλογα με τις ανάγκες. Η στελέχωση του προσωπικού γίνεται μετά από τις απαιτούμενες διαδικασίες οι οποίες κατά κανόνα απαιτούν χρόνο. Με βάση την πιο πάνω συμφωνία, η εταιρεία παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, υπόκειται σε ρήτρες αποκοπών στην περίπτωση που τα σημεία δεν στελεχώνονται ως έχει καθοριστεί.
»Τέλος, προς επίλυση του προβλήματος της υποστελέχωσης, το Υπουργείο Μεταφορών, σε συνεργασία με την Εταιρεία Hermes, λαμβάνουν μέτρα ενίσχυσης της προσπάθειας στελέχωσης της εταιρείας παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, όπως για παράδειγμα με την προώθηση πρότασης για πρόσληψη προσωπικού με πιστοποιητικά εκπαίδευσης από Ελλάδα».
