Τα βασικά συμπεράσματα του δικοινοτικού προγράμματος “Ανάπτυξη Κοινών Ιδεών σε Συνταγματικά Θέματα” χορηγούμενου από την Ε.Ε., παρουσίασαν σήμερα σε Διάσκεψη Τύπου στη Λευκωσία, οι επικεφαλής του προγράμματος Δρ Νίκος Περιστιάνης και Δρ Yucel Vural. Ο στόχος του προγράμματος δεν ήταν η σύνταξη ενός τελικού συνταγματικού κειμένου αλλά η ανάπτυξη ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ εκπροσώπων της Ε/Κ και Τ/Κ κοινότητας σε ακανθώδη θέματα του Κυπριακού και η διερεύνηση πιθανών σημείων συναίνεσης και καινοτομίας.
Στη Διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο οίκημα του Ιδρύματος Στέλιου Χατζηιωάννου, παρέστησαν λειτουργοί των ΜΜΕ, καθώς και μελετητές του Κυπριακού προβλήματος και ακαδημαϊκοί.
Βασικές αφετηρίες/ παραδοχές του ερευνητικού έργου και οι αντίστοιχες ιδέες και εισηγήσεις συνοψίζονται στα ακόλουθα:
α) Η διαπίστωση ότι η Κύπρος αποτελεί μια ιστορικά βαθιά διαιρεμένη κοινωνία, ταυτόχρονα με μια δυναμική πολυ-πολιτισμική πραγματικότητα. Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία είναι προφανώς η μόνη λύση που μπορεί να επανενώσει το έδαφος και το λαό της Κύπρου. Για να γίνει αυτό η λύση δεν πρέπει να θεσμοποιεί τον ιστορικό και πολιτισμικό διαχωρισμό μεταξύ των δυο κοινοτήτων αλλά να διασφαλίζει, πρωτίστως, προϋποθέσεις σύγκλισης και θεσμούς συνεργασίας κάτω από το υπερέχον Ευρωπαϊκό Κεκτημένο.
β) Σε αντίθεση με το παρελθόν, η παρούσα πρωτοβουλία θέτει ως προτεραιότητα την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στο διάλογο και τη σύνθεση απόψεων για το μελλοντικό ομοσπονδιακό Σύνταγμα της Κύπρου.
Επί τούτου, προτείνεται η συγκρότηση μιας δημοκρατικά εκλεγμένης Συνταγματικής Συνέλευσης, που αντλώντας από τις συγκλίσεις προηγούμενων διαπραγματεύσεων θα προτείνει τις συνταγματικές αρχές που θα υπόκεινται σε λαϊκή επικύρωση.
This publication was funded by the European Union. Its contents are the sole responsibility of the Cyprus Academic Dialogue and Yücel Vural and do not necessarily reflect the views of the European Union.
γ) Ο κύκλος διαπραγματεύσεων 2015-2017 αποτέλεσε ένα πρώτο βήμα για τη μετάβαση από το δυϊστικό στο συνεργατικό ομοσπονδιακό μοντέλο και προς μια λειτουργική προσέγγιση που στηρίζεται στη θεσμική αλληλεξάρτηση. Το προτεινόμενο πλαίσιο διακυβέρνησης δεν βασίζεται μόνο στη σαφή διάκριση εξουσιών αλλά και στην πολυεπίπεδη συνεργασία και στη θεσμικώς εποπτευόμενη αλληλεπίδραση.
δ) Η Δικοινοτική Διζωνική Ομοσπονδία δεν γίνεται αντιληπτή ως ένα δογματικό άκαμπτο πλαίσιο πολιτειακής οργάνωσης αλλά ως μια ευέλικτη μορφή πολιτεύματος που επιδέχεται περαιτέρω εξέλιξη και βελτιωτικές συναινετικές προσαρμογές που θα εμβολιάζονται συνεχώς από τη δυναμική και τις αξίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Ως ιδέες για περαιτέρω εξέλιξη του μέχρι σήμερα υπό εξέταση μοντέλου, προτείνονται:
1) Η ενίσχυση των δομών αποκέντρωσης στο πλαίσιο της ΔΔΟ με την αναβάθμιση των διοικητικών επαρχιών σε ομόσπονδες μονάδες με νομική υπόσταση, δημοσιονομική αυτονομία και διευρυμένες αρμοδιότητες, π.χ. στην υγεία, την εκπαίδευση και την αστυνόμευση. Προτείνονται, επίσης, κοινές δομές τοπικής διοίκησης για μικτές περιοχές-επαρχίες όπως η Αμμόχωστος και η Μόρφου με στόχο την αποφόρτιση του διπολισμού.
2) Ένα Ημι-Προεδρικό σύστημα ενδέχεται να αποδεικτεί πιο ευέλικτο και με μεγαλύτερες προοπτικές επίτευξης συναινέσεων.
Το προτεινόμενο μοντέλο προβλέπει μία διττή εκτελεστική αρχή, με Προεδρικό Γραφείο (Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος) εκλεγόμενο από τον λαό, αρμόδιο για συμβολικές και στρατηγικές λειτουργίες, καθώς και Συμβούλιο Υπουργών υπό Πρωθυπουργό, υπεύθυνο έναντι του Κοινοβουλίου για την καθημερινή διακυβέρνηση.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της εν λόγω θεσμικής αρχιτεκτονικής είναι:
· Διασταυρούμενη και σταθμισμένη ψήφος στην ψήφιση Προέδρου και Αντιπροέδρου, για ευρεία πολιτική νομιμοποίηση·
· Απαιτήσεις διπλής πλειοψηφίας για την εκλογή της εκτελεστικής εξουσίας·
· Θεσμικός διαχωρισμός των συμβολικών και των ουσιαστικών εκτελεστικών αρμοδιοτήτων·
· Μηχανισμός Δημιουργικής Πρότασης Δυσπιστίας για τη διατήρηση της θεσμικής σταθερότητας·
· Ευέλικτοι μηχανισμοί σχηματισμού διακοινοτικών κυβερνητικών συμμαχιών.
Η εν λόγω διάρθρωση παρέχει τη δυνατότητα στον Πρόεδρο και στον Αντιπρόεδρο να λειτουργούν ως συνενωτικά και θεσμικά στοιχεία, ενώ ενδυναμώνει το Συμβούλιο Υπουργών ως φορέα αποτελεσματικής χάραξης και υλοποίησης πολιτικής. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ικανοποιούνται παράλληλα οι Ελληνοκυπριακές προσδοκίες για λειτουργικότητα και οι Τουρκοκυπριακές διεκδικήσεις για ισότιμη συμμετοχή.
ε) Τα δικαιώματα των πολιτών της ομοσπονδιακής Κύπρου πρέπει να κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα, ανεξαρτήτως του ομοσπονδιακού επιπέδου εφαρμογής αυτών των δικαιωμάτων.
Υπέρτατη αρχή είναι ο συγκερασμός κοινοτικών/ συλλογικών και ατομικών δικαιωμάτων που δεν είναι αποδεκτό να θυσιάζονται στο βωμό πολιτικών επιλογών.
Προτείνεται όπως διασφαλιστούν ρητά σε ομοσπονδιακό επίπεδο και σε επίπεδο συνιστωσών πολιτειών:
- Ενισχυμένα Δικαιώματα για τις μειονότητες με βάση τις οδηγίες του Συμβουλίου της Ευρώπης.
- Όσο το δυνατό δικαιότερες και συνδυασμένες ρυθμίσεις του ζητήματος των περιουσιών με αποκατάσταση ή και αποζημίωση, με ισχυρή οικονομική κάλυψη, που να ενισχύει τη νομιμοποίηση της διαδικασίας.
- Πέραν των προσωρινών μεταβατικών, διευθετήσεων η εφαρμογή των Ευρωπαϊκών ελευθεριών διακίνησης, εγκατάστασης και περιουσίας, καθώς και η ανάπτυξη διακοινοτικών δομών είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική σύγκλιση και συνεργασία και τη δυναμική σταθερότητα του ομοσπονδιακού μοντέλου.
- Ευρεία πολιτειακή και διοικητική αποκέντρωση ώστε με βάση την αρχή της επικουρικότητας οι κύπριοι πολίτες να απολαμβάνουν δικαιώματα και υπηρεσίες στο πιο προσιτό επίπεδο.
“Η Κύπρος – καταλήγουν οι επικεφαλής του προγράμματος – βρίσκεται μπροστά σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Το δίλημμα δεν είναι πλέον ανάμεσα στην ομοσπονδία και τη διχοτόμηση, αλλά ανάμεσα στη συγκρότηση μιας συμπεριληπτικής πολιτείας και στην πολιτική αποτελμάτωση”.
